Kunst
Met ongeloof en onbegrip heeft de cultuursector kennisgenomen van de voorgenomen bezuinigingen van dit kabinet. Wat gedurende tientallen jaren zorgvuldig is opgebouwd, wordt naar het zich laat aanzien in één keer met de grond gelijk gestampt. Een staatssecretaris van Cultuur die geen heil ziet in cultuur en zwicht voor politiek handjeklap is moeilijk te verteren. Dat schreeuwt om reacties en geen betere plek dan een column om deze misstand aan de kaak te stellen. Toekijken en zwijgen is geen optie, daarvoor is deze strafexpeditie te ingrijpend.
Eén ding is zeker: de cultuursector is sinds het uitkomen van de overheidsrapportage overmand door negatieve emoties en heeft moeite de woede op de juiste wijze te kanaliseren. En de beste remedie om met deze gevoelens om te gaan, is nog altijd het afsteken van een lofzang op de schoonheid en aantrekkingskracht van kunst.
Dat was in elk geval mijn eerste reactie na het zien van de prachtige duotentoonstelling Constantin Brancusi / Richard Serra in de Fondation Beyeler in Basel. Tegen zo veel goede kunst is geen enkele bezuiniging bestand. Misschien een dooddoener, maar het helpt wel om het negativisme op afstand te houden.
De ijle, zich aan de zwaartekracht onttrekkende sculpturen van Brancusi zijn monumenten van verbluffende schoonheid die lijken te wachten op het moment dat ze kunnen opstijgen. Door het scheppen van de perfecte contouren, die alleen in de verte nog herinneren aan een figuratief uitgangspunt, toonde Brancusi aan dat suggestie een beeldmiddel is dat kon worden ingezet om de beeldhouwkunst te bevrijden van heersende academische uitgangspunten. Daarmee verdiende hij een plaats in de voorhoede van de historische avant-gardebeweging aan het begin van de twintigste eeuw. Met zijn fundamentele manier van reductie heeft hij antwoorden gezocht op essentiële beeldbouwkundige vragen over plasticiteit, volume, oppervlakte, zwaartekracht en beweging. De eivormige hoofden, houten stapelingen, gereduceerde torso&#8217;s en geabstraheerde vogels in de prachtige tentoonstellingszalen van de Fondation Beyeler zijn ondanks het kleine formaat zo dwingend aanwezig dat je automatisch alle mogelijke hoeken wil bekijken. Wat onpersoonlijk oogt door die gladde, vereenvoudigde vormen wordt al snel zeer persoonlijk en maakt het kijken tot een fysieke ervaring.
Daarmee is meteen de link gelegd met het werk van de Amerikaans beeldhouwer Richard Serra, die geldt als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de naoorlogse neo-avant-garde. Zijn immense geometrische ijzeren objecten, die de grens tussen binnen- en buitensculptuur overschrijden, lijken mijlenver verwijderd van de lichtvoetige, van aanraakbaarheid doordrongen beelden van zijn voorganger Brancusi. Bij Serra is de dwingende presentie zo overweldigend dat je eerder geneigd bent een stap terug te doen. Je kunt letterlijk en figuurlijk niet om deze beelden heen. En toch zijn vreemd genoeg deze uitsluitend naar zichzelf verwijzende objecten, ondanks hun massa, plaatsing en afmeting, zo vanzelfsprekend dat ook hier de zwaartekracht ogenschijnlijk wordt genegeerd. Dat is wat goede beeldhouwkunst dus vermag: het onmogelijke opheffen om het mogelijke tot in het oneindige te onderzoeken. De overeenkomsten tussen Brancusi en Serra zijn misschien wat vergezocht, maar dat neemt niet weg dat ze elkaar met gemak in evenwicht houden in wat tot nu toe de beste tentoonstelling is die ik dit jaar heb gezien.

Gerelateerd