<div class="lead">
<p>In de robotica is het ene gat het andere niet. Het eerste dodelijke ongeluk met de zelfsturende auto kwam doordat de auto moeite had met &#8216;niets&#8217; te herkennen. Maar Tesla is niet voor één gat te vangen.</p>
</div>
<p>Soms is niks niks, maar soms is niks ook niet niks. De Amerikaanse filosoof Roy Sorensen vertelde me ooit over het bestaan van zogenaamde Seinfeldneuronen. De naam Seinfeld was afkomstig van de gelijknamige sitcom, <em>‘<a href="https://youtu.be/EQnaRtNMGMI" target="_blank">a show about nothing</a></em>.’</p>
<p>Seinfeldneuronen zijn neuronen die ‘aanslaan’ als er geen toon klinkt, waar je wel een toon verwacht. Het C-akkoord bestaat uit de tonen C, E en G. Speel je op een piano C E G C E G, dan verwacht je bij de de derde keer dat je C en E hoort de G. Als die G niet komt, dan is er in je hersenen een signaal waar te nemen. Het signaal lijkt op het signaal dat zichtbaar is als er wel een toon gespeeld woord. Het is een soort wetenschappelijk bewijs dat je een stilte als een muzieknoot kunt gebruiken. En dat het dus psychologisch een andere stilte is dan een gewone stilte. Een stiltetoon.</p>
<p>In het begin van iTunes was dat een probleem. Als je eind jaren negentig bij iTunes zocht op ’silence’ dan kreeg je een hele lange reeks korte stiltes te zien. Het was een foutje van het algoritme, dat geen onderscheid kon maken tussen stiltenummers (zoals <em>4’33’</em> van John Cage), stiltes tussen twee nummers op een cd, en bedoelde stiltes in nummers (<a href="https://www.vn.nl/waarom-douwe-bob-muzikaal-geen-winnaar-is/" target="_blank">denk aan Douwe Bob</a>). Algoritmes die cd’s automatisch in een iTuneslijst zetten, maakten daar fouten mee. Nog steeds kun je kleine brokjes stilte kopen voor 99 cent per stuk</p>
<figure>
<div class="video"><iframe width="500" height="375" src="https://www.youtube-nocookie.com/embed/JTEFKFiXSx4?feature=oembed" frameborder="0" allowfullscreen></iframe></div>
</figure>
<p>Gelijksoortige problemen waren er bij het digitaal in kaart brengen van het menselijk lichaam. Mensen bestaan voor een deel uit holtes. Als je het over je maag hebt, heb je het niet alleen over de maagwand. De holte is een essentieel onderdeel van de maag. Hetzelfde geld voor de darmen en de blaas. Het leek een goed idee om de holte van de maag in de digitale wereld als ’iets’ te definiëren. Terwijl een holte juist per definitie daar is waar iets niet is.</p>
<p>Om deze redenen won de filosofie van de gaten en de leegtes eind jaren negentig aan populariteit. Wat is een gat? Als een gat wat is, wat is dan een half gat? En kun je een gat in een gat stoppen? Als een gat draait wat draait er dan? Het lijken flauwe vragen, maar het bleek dat er vanuit de wereld van de robotica vraag was naar een goede definitie van ‘een gat als ding’. Het ene gat was het andere niet. De ene stilte had betekenis, en de andere stilte was de afwezigheid van betekenis. Dat deze problemen nog steeds actueel zijn, leert het <a href="http://nos.nl/artikel/2114618-eerste-dode-door-zelfrijdende-auto.html" target="_blank">dodelijke ongeluk</a> met een Tesla deze week.</p>
<p>Het verhaal is dat de Tesla een langsrijdende de vrachtwagen niet kon onderscheiden van de lucht en vervolgens onder de vrachtwagen reed. Maar uit <a href="https://twitter.com/elonmusk/status/748620607105839104" target="_blank">een tweet van Elon Musk</a> blijkt dat het iets ingewikkelder ligt. De Tesla had de vrachtwagen wel degelijk gezien (of gehoord met ultrasone sensoren), maar de holte onder de vrachtwagen verkeerd geïnterpreteerd. De trailer was hoog en stond stil. En voorwerpen op een bepaalde hoogte beschouwt de Tesla-software als een overhangend verkeersbord.</p>
<p>De Tesla-software zag een ’betekenisvolle’ holte, die onderdeel was van een vrachtwagen, als een ‘betekenisloze’ holte onder een verkeersbord. En dat is niet niks.</p>


Gerard Janssen

Gerelateerd