Garry Marshall: schrijven met de camera

Garry Marshall was vijftig toen hij in 1982 zijn eerste film maakte. Hij had toen al veertien tv-series geschreven en vier ervan zelf geproduceerd. Met zijn tweede film was het raak: The Flamingo Kid waarin Matt Dillon eerder onvermoede komische talenten demonstreerde. Hij raakte vooral gespecialiseerd in stervehikels: Nothing in Common met Tom Hanks; Overboard met Goldie Hawn; Beaches met Bette Midler en Barbara Hershey; Frankie and Johnny met Michelle Pfeiffer en Al Pacino.

In 1990 bouwde hij een cynisch drama – zakenman huurt prostituee voor representatief optreden en stuurt haar dan terug op het trottoir – om tot een rooskleurige komedie, die werd aangevochten als beste ronselfilm voor prostitutie ooit gemaakt. Pretty Woman bleek de succesvolste speelfilm van Walt Disneys totale productie, maakte een megaster van Julia Roberts en poetste het doffe blazoen van Richard Gere op. Runaway Bride is hun reunie, na een periode waarin Marshall minder aansprekende films maakte, maar ondertussen toneel schreef en een autobiografie. Ook acteerde hij als televisiebons in de serie Murphy Brown en films als A League of Their Own en Never Been Kissed.

Sinds ‘Pretty Woman’ is steeds een reunie van Julia Roberts en Richard Gere aangekondigd. Waarom kwam het er bijna tien jaar niet van?
‘In de ogen van het publiek blíjven Roberts en Gere een team, dat zie je niet vaak meer in films. Meestal zijn het nu twee kerels met geweren, geen romantische duo’s als Katharine Hepburn en Spencer Tracy, Simone Signoret en Yves Montand of Liv Ullmann en Max von Sydow. Maar het genre waarin Julia en Richard goed functioneren samen, wordt nauwelijks meer gemaakt. Wel met teenagers, niet met acteurs van hun leeftijd. Toevallig hou ik van romantiek en zie daar de humor van, maar weinig andere regisseurs hebben er nog feeling voor. Toen Julia Roberts en Richard Gere dit scenario hadden gevonden, vroegen zij of ik hen opnieuw wilde regisseren. Het script circuleerde al tien jaar langs verschillende studio’s. Het was dus niet dat ze wachtten op een wereldschokkend meesterwerk om in te spelen, ze zochten simpelweg iets wat leuk was en dat bleek al lastig genoeg.’

Als filmer schrijf ik met de camera, maar voor scenario’s zijn er schrijvers met meer beeldend vermogen die ik met mijn knowhow aanvul.

Nu lijkt dit scenario het perfecte stervehikel, waarvan je je niet kunt voorstellen dat er lang mee geleurd moest worden.
‘Ik ben voor alles schrijver, al sta ik zelden zo gecrediteerd. Wel op mijn vorige film The Other Sister, een project dat me na aan het hart lag en volgens mij mijn beste regie. Een film die precies zo uitpakt als je je had voorgesteld, dat maak je zelden mee. Ik ben destijds gaan produceren om te beschermen wat ik had geschreven. Zoals Kubrick zei: als iemand de baas van de film moet zijn, dan ík maar. Mijn talent is in de eerste plaats verbaal, waarschijnlijk is mijn ideale medium het theater waar een tekst écht recht wordt gedaan. Bij tv draait alles om tempo, bij film staat het visuele voorop. Als filmer schrijf ik met de camera, maar voor scenario’s zijn er schrijvers met meer beeldend vermogen die ik met mijn knowhow aanvul. Als echte auteur kom ik wel aan mijn trekken door af en toe een toneelstuk te schrijven. Runaway Bride moest vele malen worden herschreven, na de oorspronkelijke auteurs door vijf anderen, tot de stars tevreden waren én de studio én ik. Op het laatst heb ik alle schrijvers bijeen geroepen: mis je in deze versie nog zaken uit eerdere rewrites die jij belangrijk vindt? Zo heb ik uit elke versie elementen geplukt waarvan ik dacht dat ik er wat mee kon en vervolgens alles zelf aan elkaar geschreven. Het slot is nu bijvoorbeeld heel anders. Eerst sloeg Julia Roberts weer op de vlucht, Richard Gere haalde haar in, kuste haar, aaah… en alles was in orde. Niet bepaald een modern meisje. Ik wilde per se geen Pretty Woman II, niet nogmaals een lief sprookje dat toch had teleurgesteld. De verwachtingen zouden dan te hoog gespannen zijn. Ik wilde ditmaal vooral visuele humor. Ze zeggen dat je voor komedie geen steadycam (een zeer mobiele camera – AvI) mag gebruiken, maar ik hou ervan. Vaart en beweeglijkheid waarmee je ook weer grappen kunt uithalen.’

Soms kon ik Al Pacino wurgen, maar dan bleek take 22 zo veel beter dan ik mogelijk had geacht, dat ik hem weer hem wilde omhelzen.

Nadat u ongeveer alles in het vak al had gedaan, bent u ook gaan acteren. Heeft dat uw regie beïnvloed?
‘Ik begrijp veel beter wat acteurs doorstaan, hoe ongelukkig ze zijn als een dialoog niet bekt. Als ik acteer blijf ik ook schrijver. Eerst probeer ik de tekst te zeggen zoals hij op papier staat, daarna ga ik hem zelf verbeteren. Als regisseur hou ik van gecontroleerde improvisatie: dit is de betekenis van wat je moet zeggen, maar hou je niet te letterlijk aan de tekst en val elkaar in de rede. Wees voor alles spontaan. Mijn eigen klok is afgesteld op vier … vijf takes, tenzij het een technisch lastig shot is. Ik vraag de acteurs hoe zij het beste werken en probeer me daarnaar te voegen. Julia en Richard hebben meestal ook vier of vijf takes nodig. Julia soms drie, omdat ze erg professioneel is geworden en alle teksten van alle rollen uit het hoofd kent. Dat was bij Pretty Woman wel anders. Bij Frankie and Johnny – nog zo’n film van mij waarin niemand brood zag: wie is geïnteresseerd in de arbeidersklasse? – was het probleem dat bij Michelle Pfeiffer het na drie takes op was, terwijl Al Pacino achttien tot vijfentwintig takes nodig had. Ik maakte hem nerveus door met de crew per shot te wedden hoeveel het er nu zouden worden. Soms kon ik hem wurgen, maar dan bleek take 22 zo veel beter dan ik mogelijk had geacht, dat ik hem weer hem wilde omhelzen.’

In een lange en dierbare traditie, maar tegenwoordig hoogst zeldzaam is uw aandacht voor kleurrijke bijrollen.
‘Frankie and Johnny’ was gebaseerd op een toneelstuk met twee personages, de film had… ‘…vijftig sprekende rollen! Mij hindert aan films tegenwoordig dat de sterren worden omringd door fletse nobodies die de aandacht niet mogen afleiden. Volgens mij komen sterren pas tot hun recht als ze worden uitgedaagd door hun tegenspelers. Ik probeer ook op papier bijrollen zoveel mogelijk karakter te geven, al stelt de studio: wat interesseren die mensen ons nou? Je moet leven in je film brengen. In het echte leven is elk mens dat je tegenkomt interessant, zodra je één minuutje uittrekt om met hem te praten. Anderen hebben gevoel voor hun tragiek, mijn antenne is gericht op hun humor. Joan Cusacks personage in Runaway Bride had een man die in het scenario alleen ter sprake werd gebracht. Dat was voor mij niet genoeg. Ik gaf hem een vak, radioreporter zodat hij bij veel scènes aanwezig kon zijn en grappen kon maken. Zo werk ik altijd. Ook als een personage één keer in een bijzin staat vermeld, denk ik meteen: wie ís dat en wat kan hij nog meer doen? De eerste montage van mijn films duurt altijd vijf uur, maar je kunt beter weggooien wat je te veel hebt dan dat je te kort komt.’

Met die aandacht wordt het stadje waar alles speelt een extra hoofdrol, de romance van een flitsende New Yorker met het knusse dorpsleven.
‘We hebben niets aan dat plaatsje veranderd, alleen sommige gevels een ander kleurtje gegeven. We wilden de bewoners niet te kakken zetten, maar laten zien zie hoe leuk en aardig ze waren. Zoals Norman Rockwell, maar dan up tempo. Small town America is niet meer achterlijk of hillbilly. Elke boerenschuur heeft kabel-tv en video, ze zijn over alles geïnformeerd. Ik lees nooit kritieken, maar hoor dat er nu is geschreven: Julia Roberts zou nooit in zo’n dorp wonen. Bullshit, ze komt van een dorp: Smyrna in Georgia. Vaak wordt het lot van jonge mensen gedicteerd door hoe het hun familie vergaat of de dood van een ouder. Ik studeerde aan de Northwestern University, nogal chic, toen het mis ging met de zaken van mijn vader en hij mijn opleiding niet meer kon betalen. Ik ben afgestudeerd, maar moest als afwasser en muzikant werken om dat te bekostigen. In Runaway Bride komt Julia terug in haar dorp na de dood van haar moeder, als vader aan de drank raakt, en gaat werken in een ijzerhandel. Ik vind dat elk personage een droom moet hebben, daarom wil ze metalen lampen ontwerpen en niet altijd hamers blijven verkopen. Vandaag de dag kun je geen relatiefilm maken, die stelt dat alle problemen van een vrouw uit de wereld zijn zodra ze een vent heeft. Als de relatie stuk loopt, moet ze toch verder kunnen met haar leven. Daarom liet ik in Pretty Woman Julia tegen haar collegahoer zeggen: ik ga terug naar school. Iedereen riep: wat maakt d t uit, ze heeft Richard Gere toch al! Al was het maar voor de vrouwen in het publiek, ik wilde dat ze voortaan voor zichzelf kon opkomen. In deze film gaat Richard romans schrijven, dat wordt misschien geen vetpot. Dan moet zíj hem kunnen onderhouden, zoals bij veel koppels tegenwoordig.’

Kunt u zich voorstellen dat ik dacht: al dat gedoe om een bruiloft, waarom gaan ze niet gewoon samenwonen?
‘Het hangt af van het deel van de wereld of Amerika waar je woont. Zonder trouwboekje word je niet echt committed gevonden. Het is natuurlijk religieus bepaald: joodse en katholieke bruiloften zijn heel belangrijk en altijd immens. Ik ben van origine Italiaans – ik heet eigenlijk Mascherelli – maar protestant. Voor protestanten is pracht en praal bij een huwelijk de demonstratie van welstand. Het gaat altijd meer om ouders en familie dan om het bruidspaar. Amerikanen moeten echt een dwingende reden hebben om bijeen te komen, om zich los te rukken van Internet of hun walkman af te zetten, normaliter praat niemand met elkaar. Iemand heeft gezegd: beschaving meet je aan de gesprekken en interactie die mensen met elkaar hebben. In de States is er alleen nog interactie op rockconcerten en die is binnen één leeftijdsgroep. Zonder bruiloften en begrafenissen zou niemand elkaar spreken. Zelf ben ik getrouwd zonder bruiloftsfeest, ik heb de vijf bruiloften in deze film vooral gedraaid om mijn vrouw te plezieren.’