De Russische roman

De vuistdikke roman Leven en lot werd door Vasili Grossman voltooid in 1960. Het is een vervolg op de roman Voor een rechtvaardige zaak die reeds in 1952 was verschenen. Beide romans samen had de schrijver willen voorzien van een overkoepelende titel Stalingrad, wat hem echter door de autoriteiten werd verboden. Waarom heeft het zo lang geduurd eer wij er in Nederland iets van te zien kregen? En waarom is nu alleen deel twee van het epos verschenen? Het antwoord is dat deel één – ik heb het helaas nooit onder ogen gehad – ‘een hybride roman is waarin sommige van de personages uit het tweede deel al overtuigend worden neergezet, maar dat niettemin een doodgeslagen indruk maakt naast het vervolg,’ zoals we lezen in het kleine boekje De geschiedenis van een manuscript dat de uitgave van Grossmans epos begeleidt. En deel twee hebben wij niet onder ogen kunnen krijgen omdat het manuscript in 1961 in beslag werd genomen. Grossman zelf werd ongemoeid gelaten. In 1964...