Marie Darrieussecq. Solange. Meulenhoff, vertaling Mirjam de Veth, 254 p., € 18,95
****
door Aart van Zoest
Roman
In het Frans is de titel van dit boek Clèves, naar het fictieve provinciestadje waar alles zich afspeelt. Die titel is in de Nederlandse uitgave terecht vervangen door de naam van de hoofdpersoon (zie Flauberts Madame Bovary). Deze roman biedt namelijk het portret van een hedendaags meisje dat vrouw aan het worden is in een onaanzienlijk provinciestadje. Het boek heeft nauwelijks een plot. De vertelwijze is pointillistisch, per minimale sprongetjes, dikwijls losse gedachtes of observaties. Darrieussecq maakt daarbij gebruik van een heel divers arsenaal van narratieve mogelijkheden, directe en indirecte rede, wisselend vertelperspectief, all that, een tijdlang pittig, met het risico van verveling op den duur. Fundamenteel gaat het om wat zich afspeelt in de geest van Solange. De wereld om haar heen is onbeduidend. Voor haar draait vrijwel alles om seks. Van het platte soort, zonder romantische versiering. Daarbij past laag-bij-de-gronds taalgebruik. De tersluiks-ironische verwijzing naar de Franse klassieker La Princesse de Clèves, vol nobele kuisheid, zal aan weinig Nederlandse lezers besteed zijn. De weergave van het taalgedrag van Solange sluit aan bij de verbluffende precisie waarmee haar gedachten en drijfveren, haar reacties op haar onmiddellijke Umwelt, haar oordelen en haar verlangens zijn weergegeven. De miezerigheid van het waardenstelsel dat zij aan het ontwikkelen is in haar even miezerige context blijkt wel uit haar levensdroom: ze ziet zichzelf over een paar jaar aan de rand van een zwembad terwijl ze geel-rode cocktails drinkt met parasolletjes. Daar zou ze liggen in Clèves, in de zon. Ze zou vijf kilo zijn afgevallen, ze zou naar de televisie kijken en zich bezighouden met lezen, kruiswoordpuzzels en de nouvelle cuisine. Darrieussecq geeft willens en wetens meedogenloos uitzicht op de treurnis van een bepaald soort hedendaags hedonisme.
John Williams. Stoner. Lebowski, vertaling Edzard Krol, 319 p. € 19,95
***1/2
door Kristien Hemmerechts
Roman
&#8216;Amerikaanse klassieker uit 1965 wordt nu wereldwijd herontdekt.&#8217; Met die kreet stuurt uitgeverij Lebowski Stoner van John Williams Nederland en Vlaanderen in. In de Verenigde Staten werd de roman al in 2006 opnieuw uitgegeven, én bejubeld onder andere door The New York Times. Stoner is inderdaad zorgvuldig geschreven en gecomponeerd, maar de roman is ook sterk gedateerd. John Williams beschrijft de gemoedstoestand van zijn personages zo uitvoerig, dat je beseft dat we intussen net zoals bij films en televisiereeksen een veel hoger vertelritme gewend zijn. Ook het vrouwbeeld dat in de roman wordt gepresenteerd, is niet meer van deze tijd.
De roman toont hoe een liefdeloos huwelijk beide partners emotioneel en zelfs fysiek sloopt. Stoners vrouw Edith ziet het huwelijk als een doem waaraan ze niet kan ontsnappen. De eerste huwelijksnacht ondergaat ze volstrekt passief, bijna alsof ze dood naast haar kersverse echtgenoot in het huwelijksbed ligt. Stoner kwijt zich zonder vreugde van zijn taak. Hij ontmaagdt het &#8216;lijk&#8217; en zaait voor eeuwig haat bij zijn vrouw. Als enkele jaren later de lust in haar ontwaakt, is het resultaat beangstigend én grotesk.
&#8216;Plotseling kwamen haar handen als klauwen op hem af en hij deinsde achteruit. Ze besprong hem met wilde, claimende handen.&#8217; Een zwangerschap maakt abrupt een eind aan deze woeste opflakkering. Na de bevalling, die drie (!) dagen duurt, blijft Edith een jaar &#8216;min of meer bedlegerig&#8217;. Wat er precies met haar aan de hand is, verneemt de lezer niet.
Ik betwijfel of het in Williams&#8217; bedoeling lag, maar deze roman houdt indirect een pleidooi voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen op professioneel, financieel en seksueel vlak. Zonder die gelijkheid worden ze elkaars rivalen of zelfs vijanden. Ze richten zichzelf en elkaar te gronde. Als iemand aan de waarheid van dat inzicht twijfelde, zal Stoner hem er vast van overtuigen.
Randy Noorman. Dagboek van augustus. Aspekt, 264 p., € 19,75
**
door Marjolijn Pouw
Roman
In deze historische roman leggen drie soldaten uit de legers van enkele bij de Eerste Wereldoorlog betrokken grootmachten in hetzelfde dagboek de eerste gevechtsmaand vast. Soldaat Lionell Dubois uit het Franse Dôle wordt in augustus 1914 opgeroepen voor het front en vertrekt, voorzien van een schrift met harde kaft voor zijn herinneringen. Na een paar dagen sneuvelt hij. Zijn dagboek wordt op het slagveld gevonden door de Duitse officier Geomar Schulz, die besluit het voort te zetten. Hij wil het verhaal vastleggen van: &#8216;Ons, zijnde de soldaten. De vele miljoenen, samengetrokken op alle fronten, ongeacht nationaliteit, rang of leeftijd. Om te voorkomen dat onze levens en onze doden voor latere generaties zullen vervagen tot naamloze statistieken op vergeten velden.&#8217; Geomar wordt krijgsgevangen gemaakt door de Russen, waarbij het dagboek in beslag wordt genomen door de Russische inlichtingenofficier kapitein Nicolai Yaroslav Vjazemsky. Het wekt zijn nieuwsgierigheid, omdat het in twee talen is geschreven. Na lezing getuigt hij ten slotte: &#8216;Ongeacht of we deze oorlog nou zullen winnen of verliezen. Uiteindelijk komt het altijd op hetzelfde neer; dat we ons zullen moeten voorbereiden op de volgende, want dat is de les die de geschiedenis ons leert.&#8217;
Noorman schetst de hel van de slagvelden. De filmromantiek van opofferingsgezindheid en kameraadschap is daar ver te zoeken. Angst en overlevingsdrang beheersen de soldaten, of pijn als ze worden getroffen. De meesten sterven een gruwelijke dood. Maar of het nou om Russen, Fransen of Duitsers gaat, er is nauwelijks verschil tussen de jongens. Ze zijn allemaal even aardig, beschaafd en om hun geliefden bekommerd. Er zit de geen haartje kwaad bij en dat is te mooi om waar te zijn. Bij al deze aandacht voor de mannen blijft er weinig over voor de complexiteit van de oorlog. Het boek komt maar niet uit de verf, het blijft folklore.
Shane Jones. Daniel Fights a Hurricane. Penguin, 209 p., € 14,99
****
door Henk van Renssen
Roman
Shane Jones (1980) is een jonge schrijver en dichter die zich graag buiten de gebaande paden begeeft. Dat wil zeggen: hij speelt op de momenteel behoorlijk verlaten literaire trapveldjes van het surrealisme en het absurdisme. Zijn debuut, Light Boxes, gaat bijvoorbeeld over een dorp waar het eeuwig februari is omdat de god Februari boos is op de inwoners. In Jones&#8217; tweede roman, Daniel Fights a Hurricane, moet een jongeman (Daniel) een pijplijn naar zee aanleggen om een dorp voor uitdroging te behoeden. Allerlei vreemde figuren helpen hem hierbij, zoals de knapste man van de wereld met het slechtste gebit ter wereld, de &#8216;twee-seconden-dromer&#8217; en een jongen die voortdurend opschrijft wat anderen denken.
Gaandeweg het in korte hoofdstukjes geknipte verhaal wordt duidelijk dat dit bizarre avontuur zich afspeelt in Daniels hoofd. Daniel is bang voor orkanen en heeft zich in een bos verscholen. Zijn vriendin Karen probeert hem te vinden en te redden, maar dan komt er écht een orkaan. Of toch niet. Heel aardige roman, extra ster voor literaire moed.

Henk van Renssen

Kristien Hemmerechts

Aart van Zoest