*** Siegfried Lenz. Het verlies. Van Gennep, vertaling W. Wielek-Berg, 232 p., € 18,90
door Aart van Zoest
Roman
Uli Martens is gids &#8211; hij leidt toeristen rond in Hamburg. Hij heeft een hartsvriendin, Nora. Tijdens zijn werk krijgt hij, in een bus met toeristen, een beroerte. Hij wordt opgenomen en blijkt zijn spraakvermogen voor honderd procent te hebben verloren. Hoe moet het verder met hem en vooral ook: hoe moet Nora daarmee omgaan? Lenz beschrijft het heel nauwkeurig, voetje voor voetje, in een stijl die in zekere zin wel met die van Proust te vergelijken is. Geen detail wordt overgeslagen &#8211; elk detail verraadt op directe of indirecte manier wat er op psychologisch en relationeel niveau plaatsvindt. Als iemand aan Uli&#8217;s dokter vraagt of hij pijn heeft, antwoordt deze: &#8216;Pijn, ja, maar wel een nieuwe althans ongewone vorm van pijn: niet de gebruikelijke prikkel, die via de sensibele zenuwbanen en het ruggenmerg naar de hersenen wordt geleid, maar een pijnervaring die uit onbestemde diepten komt, een psychologisch bepaald pijngevoel.&#8217; Lenz maakt indringend subtiel duidelijk dat ook de partner, Nora, door de verwoesting van de mogelijkheid om op gebruikelijke wijze te communiceren, een smartelijk verlies leidt.
**** Naima El Bezaz. Méér vinexvrouwen. Querido, 203 p., € 17,95
door Marjolijn Pouw
Verhalen
In Naima El Bezaz&#8217; verhalen komen opnieuw de verschillen tussen haar familie en haar buren aan bod. Niet als essentie maar als kleurrijk decor. De schrijfster leeft in Wonderland en haar verbazing geldt bijna iedereen die ze tegenkomt. Het hoort bij schrijvers, maar El Bezaz maakt er iets feestelijks van. Neem het hilarische &#8216;Wachten op Linda&#8217;. De koningin komt het nieuwe gemeentehuis openen, maar dan blijkt dat Linda op dezelfde dag de vinexwijk waar de schrijfster woont zal bezoeken. Niet &#8216;s middag, zoals de majesteit, maar &#8216;s morgens. De buurt wil beide dames goed ontvangen. Men strijkt de tegenstellingen glad bij een bespreekborrel met brie, toast en leverworst, wodka voor de Polen en voor de moslims cola. Iedereen is welkom. En ook al willen de Turken niet met de Grieken in één ruimte zitten, de buurvrouw niet met de schrijfster en nog zo wat, het lukt de organisatoren om iedereen de drive-in-woning van de overbuurvrouw in te lokken. Het wordt een vrolijke boel, waar de autochtonen stevig innemen en wulps met elkaar rondhopsen. De keurige moslima&#8217;s houden de gezelligheid al gauw voor gezien en willen naar huis, zo niet hun mannen: &#8216;Even netwerken met die mensen uit Bussum. Is belangrijk,&#8217; zegt de Turkse buurman.
In &#8216;De laatste akte&#8217; verklaart de schrijfster dat ze van tevoren nooit bedenkt wat voor zinnen ze wil gaan schrijven: &#8216;Ik laat ze gewoon komen, vaak met gesloten ogen en soms is het een verrassing wat er dan op papier verschijnt.&#8217; Dat zal wel, maar ze heeft een feilloos gevoel voor timing en absurde details, zonder bij haar publiek in de smaak te willen vallen. Haar werkwijze levert een ijzersterke bundel op. Je ziet hoe onze gedroomde nationale rattenvanger Wilders achterloopt met zijn Polenmeldpunt en kopvoddentax. Verschillen? Gebruik ze zoals El Bezaz.
** Marjolijn Uitzinger. Een fatale primeur. De Geus, 277 p., € 18,95
door Marjolijn Pouw
Thriller
Marjolijn Uitzinger debuteert met een thriller over een journaliste die door de krant naar Berlijn wordt gestuurd om over kunst en cultuur te schrijven. Ze raakt geïnteresseerd in een oud Stasi-complot dat door toeval weer actueel is geworden, en weet er een primeur uit te halen die haar bijna fataal wordt. Uitzinger geeft een helder beeld van het benauwende leven in de DDR, met zijn politieke moorden, verklikkers en spionnen, en maakt aannemelijk dat de geoliede geheime dienst van een dictatuur niet vanzelf verdwijnt als het regime ineenstort. Het is jammer dat de schrijfster haar lezers onderschat. Als in de poppenkast krijgen we telkens voorgezegd wat we moeten vinden. &#8216;Van Groeningen was niet op zijn achterhoofd gevallen&#8217; constateert de schrijfster na het gesprek dat haar slimme journaliste met de al even slimme historicus Van Groeningen voert over links activisme en Stasi-infiltratie. Dat kunnen wij toch ook wel bedenken?
**** Gerard Walschap. Metten Marten. Vrijdag, voorwoord Walter van den Broek, nawoord Jos Borré, 240 p., € 19,90
door Aart van Zoest
Roman
Een postuum boek van Gerard Walschap; de tekst is na zijn dood gevonden. Voer voor literatuurdeskundigen uiteraard: waarom heeft Walschap het niet tijdens zijn leven gepubliceerd? Is het verhaal af of niet af? De onprofessionele lezer kan van die discussie, door in- en uitleiders Borré en Van den Broeck uiteengezet, kennisnemen, maar zal zich onbevangen overgeven aan de inhoud, zich laten meenemen langs het leven van een Vlaamse jongen uit de zestiende eeuw. Metten Marten is nog maar dertien jaar oud. Hij verlaat het ouderlijk huis te Antwerpen en trekt door zijn West-Vlaamse land, samen met een kunstschilder, Wouter de Keyzer, die zich niet de mindere voelt van zijn erkend knappe tijdgenoten als Quinten Matsijs, Jeroen Bosch, Lucas van Leyden. Deze oudere vriend is voor Metten een voorbeeld, zelfbewust en kritisch ten opzichte van gangbare dommigheid, vooroordelen en hang-ups. Onderweg sluiten ze vriendschap met Hans en Caspar, Duitsers, ook al vrijbuiters. Metten en zijn gezellen doen steden en dorpjes aan, overal waar mensen mogelijkheden tot avontuur en oplichting bieden. In Dendermonde heerst de pest. In Gent zetelt keizer Karel de Vijfde. Bij een felle vechtpartij rukt Metten een tegenstander een oor af. En zo voort. Walschap componeert, tafereel na tafereel, een schelmenroman die de lezer verbaast en charmeert. De grens tussen wat historisch precies waar is en wat Walschap verzonnen heeft, is onduidelijk, maar hij weet wel heel pregnant de sfeer weet op te roepen van &#8216;een boze wereld&#8217;, zoals Huizinga het heeft gezegd. Het plezier dat de lezer beleeft heeft vooral te maken met de laconieke verteltechniek van Walschap, met zijn humor. In Metten Marten bovendien geen bladzijde zonder kruidig-Vlaamse specificiteit.

Aart van Zoest

Gerelateerd