Je schrijft zo cynisch over linkse samenwerking, is me vaak verweten. Sinds het verschijnen van Pluche, de politieke memoires van Femke Halsema, besef ik dat ik nog aan de milde kant ben geweest.
Beeldend beschrijft de voormalige GroenLinks-leider hoe PvdA, D66, SP en haar eigen partij elkaar voortdurend voor de voeten liepen en in dezelfde electorale vijver probeerden te vissen. Pogingen samen in de Kamer op te trekken liepen meestal op niets uit. Eén keer dronken Wouter Bos (PvdA), Jan Marijnissen (SP) en Halsema een kopje koffie in het Amsterdamse Pakhuis de Zwijger, maar in Pluche wordt onthuld dat het alleen voor de bühne was. Het is een mistroostig relaas.
Halsema kwam uit de PvdA en stapte eind jaren negentig over naar GroenLinks. Voor die tijd had ze deel uitgemaakt van een groep die in De Balie brainstormde over de oprichting van een nieuwe progressieve hervormingspartij. In 2002 werd ze GroenLinks-leider. In de Kamer voelde ze zich gemangeld tussen Big Brothers PvdA en SP. Reden om GroenLinks te willen ombouwen tot een vrijzinnige partij die zich met non-conformistische standpunten van de concurrentie onderscheidde. Desalniettemin bleef ze dromen van linkse samenwerking.
Vlak voor de verkiezingen van 2006 leek het ideale moment daarvoor aangebroken. Bos, aanvankelijk huizenhoog in de peilingen, had tijdens de campagne averij opgelopen. De SP zat de PvdA op de hielen. Misschien dat ze nu over hun bezwaren tegen elkaar wilden heen stappen, hoopte Halsema. Al geeft ze toe dat GroenLinks zelf daar het meeste belang bij had. Een openbaar gesprek met Bos en Marijnissen zou het kleine zusje van links van de ‘broodnodige media-aandacht’ voorzien. Eén keer eerder had ze met het tweetal gedineerd in restaurant Wilhelminadok aan het IJ. Echt gezellig wilde het toen niet worden: ‘Jan Marijnissen was uit zijn humeur omdat hij naar Amsterdam moest komen. Bos was ongelukkig met de sfeer en vluchtte in voetbalanekdoten.’  Nu nodigde ze de Grote Twee uit voor het legendarische kopje koffie in Pakhuis de Zwijger. De ontmoeting duurde nog geen kwartier: ‘Bos en Marijnissen zitten er met tegenzin. Een werkelijk gesprek is nauwelijks mogelijk omdat een leger van fotografen en cameramensen om ons heen dringt. Ook als zij naar buiten zijn geduwd komt er geen gesprek op gang.’ Na de verkiezingen werd Bos vicepremier in het kabinet-Balkenende. Marijnissen bleef verbitterd achter in de oppositie.      
Vier jaar later probeerde Halsema het nog eens. Na het aantreden van Rutte I, het minderheidskabinet met gedoogsteun van Wilders, wilde ze met PvdA en D66 over een progressieve doorbraak praten. De in haar ogen sociaal-conservatieve SP sloeg ze dit keer over. &#8216;Pechtold is voorzichtig maar welwillend,&#8217; rapporteert ze: &#8216;Cohen is voornamelijk geërgerd.&#8217; De net aangetreden PvdA-leider had geen zin in discussies die zijn partij zouden verdelen en vond het bovendien ongepast dat het kleine GroenLinks zo hard op de trommel sloeg. Wie dacht Halsema wel dat ze was? Haar assertieve gedrag druiste in tegen de hiërarchische regels van de apenrots, vermoedt ze zelf: &#8216;Dus drink ik met afnemende zin een paar maanden later symbolisch koffie met een humeurige Cohen die daarbij een afhoudende Roemer uitnodigt en een geïrriteerde Pechtold die de SP geen gesprekspartner vindt.&#8217; Het was – naast bedreigingen aan het adres van haarzelf en haar kinderen – de reden waarom Halsema eind 2010 besloot de politiek de rug toe te keren.
Haar opvolger Jolande Sap stond schouder aan schouder met Cohen (PvdA) en Roemer (SP) op één podium tijdens manifestaties van de beweging Een Ander Nederland. D66 hield zich afzijdig. Vervolgens sloot Sap met de rechtse partijen het Lenteakkoord waar PvdA en SP tegen waren. Een paar maanden later pacteerde de PvdA met de VVD zonder nog naar GroenLinks en de SP om te kijken. Heel even dacht Femke Halsema nog op het regeringspluche te kunnen plaatsnemen, blijkt uit haar boek. Twee weken na de verkiezingen van 2012 werd ze ’s avonds laat gebeld door Lodewijk Asscher. Als ze wilde, kon ze minister van Binnenlandse Zaken of van Ontwikkelingssamenwerking en Buitenlandse Handel worden in het VVD/PvdA-kabinet. Halsema raadpleegde haar vertrouwelingen maar opeens kwam er een nieuw sms’je van Asscher: ‘Krijg zojuist bericht uit Den Haag dat de VVD je blokkeert.’
‘Pluche’ geeft een fraai inkijkje in de onderlinge relaties tussen de partijen ter linkerzijde: narrige partijleiders die elkaar het licht in de ogen niet gunnen, neerbuigend gedrag van de groten der aarde tegenover de kleintjes, gesprekken die alleen voor de buitenwacht worden gevoerd. Als ik het lees, denk ik: mijn eigen artikelen over linkse samenwerking waren nog veel te naïef en goedgelovig!
<div class="info-box">
Femke Halsema, Pluche. <a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Winkel/Webwinkel/Web-winkel-Product/Pluche-Femke-Halsema.htm" target="_blank" rel="noopener">Politieke memoires</a>, Ambo/Anthos, €19,99
</div>

Max van Weezel

Gerelateerd