Fotodocument / Verloren paradijsjes
Het huis van de familie Luhulima ligt op het eiland Saparua in de Molukse Zee. Hier zijn de fotografen Geert van Kesteren en Conny Luhulima zestien jaar geleden getrouwd. Vanuit het familiehuis zagen ze in de verte het eiland Ceram liggen, volgens de verhalen niet zomaar een van de duizend eilanden van de archipel, maar de navel van de wereld, de plaats waar ooit de mensheid is ontstaan. De grote verstrooiing is begonnen vanaf dat eiland, de mythische plaats die Nunusaku heet. Daarheen zullen alle over de aarde uitgezworven volkeren ooit ook weer terugkeren. De achterblijvers, de Alifuru, moeten het eiland ondertussen bewaken. Geen simpele opgave in de eenentwintigste eeuw: hun primitieve samenleving wordt bedreigd door illegale houtkap, oliewinning en toenemende invloed van de regering in Djakarta. Om uit te vinden wat er nog over was van het paradijs reisde Geert van Kesteren zes weken met een camera over het eiland. Van Kesteren: &#8216;Als de Alifuru niet aan hun opdracht kunnen voldoen om het eiland en hun samenleving te beschermen, betekent dat in hun ogen het einde van de mensheid. Ik werd gezien als een boodschapper die daartegen kan waarschuwen.&#8217;
Ceram is behalve het eiland van de oer-Molukkers ook het laatste eiland waar de onafhankelijkheidsstrijders van de Republik Maluku Selatan (RMS) in de jaren vijftig strijd leverden tegen de nieuwe Indonesische regering. Ze waren daar eind 1950 naar uitgeweken, als laatste verzetshaard tegen de Indonesische regering. Korte tijd later werden vierduizend Molukse KNIL-militairen als tijdelijke oplossing met hun gezinnen naar Nederland gehaald. &#8216;Tijdelijk&#8217;, omdat de Molukkers hoopten en verwachtten dat de strijd op Ceram zou leiden tot de herovering van de Molukken, zodat ze terug zouden kunnen keren naar hun eigen land. De guerilla op het eiland Ceram werd nog tot begin jaren zestig voortgezet &#8211; toen moest het leger van de RMS de wapens definitief neerleggen.
Voor de Molukkers in Nederland was de terugweg naar huis daarmee afgesneden. Het gezin van Johan en Pelpina Luhulima &#8211; en met hen veel andere gezinnen &#8211; konden niet meer terugkeren naar hun geboortedorp Ihamahu. Ze waren eind jaren vijftig met hun kinderen terechtgekomen in de barakken die in 1953 in het Zeeuwse Kruiningen waren neergezet als noodvoorziening voor de slachtoffers van de watersnoodramp. Ze leefden geïsoleerd van de rest van Nederland: het was de kinderen in de beginjaren zelfs verboden om een stap buiten het kamp te zetten, vertelt Conny Luhulima, de op één na jongste van de elf kinderen van Johan en Pelpina.
Veel Molukkers schikten zich in hun isolement en bleven graag bij elkaar in de buurt wonen, een verdere verspreiding over Nederland zou de heimwee naar de Molukken maar vergroten. Van iets als integratie kwam het dus niet echt, zegt Luhulima. &#8216;Het was niet eenvoudig voor mijn ouders, het kostte mijn vader heel veel moeite om voor zijn grote gezin te zorgen. Pas op zijn veertigste kreeg hij hier zijn eerste baan.&#8217;
Tegenwoordig woont ongeveer de helft van de Molukkers in Nederland buiten de Molukse gemeenschap. Luhulima, die zelf op haar achttiende &#8216;buiten&#8217; ging wonen, had het idee dat er in de geschiedenis van haar familie een antwoord te vinden was op de harde toon van het Nederlandse integratiedebat, waaraan ze zich nogal stoorde. Ze zocht haar familie op door heel Nederland en fotografeerde hun interieurs. Hetzelfde deed ze in de huizen van de &#8216;achterblijvers&#8217; in Ihamahu, het dorp van herkomst.
Er zijn in de huizen van de Nederlandse Molukkers nog steeds verwijzingen naar het land van herkomst te vinden, ontdekte ze, en zelfs naar het paradijselijke Nunusaku. &#8216;Ik wilde laten zien dat integratie bij ons ook een proces is geweest dat zestig jaar heeft geduurd. Immigranten die hier net zijn komen wonen, krijgen daar al helemaal geen tijd voor. Zomaar even je hoofddoek afdoen en dan Hollander zijn, zo eenvoudig gaat dat niet. En dat moet je ook niet willen.&#8217;
‘Nunusaku. Verhalen van migratie’, Nederlands Fotomuseum Rotterdam, 9 april tot 26 juni.
Met steun van het Fonds voor Bijzondere Journalistieke Projecten

Mischa Cohen (archief)

Gerelateerd