Nieuwe reserves in Nederland
Op zoek naar gas stroopt energieminister Maria van der Hoeven verre windstreken af. Over een jaar of vijftien breekt voor Nederland, in de afgelopen decennia rijk bedeeld met Gronings gas, het moment aan dat de import van gas de export overstijgt. In heel Europa is de situatie nog nijpender: waar het nu nog ongeveer veertig procent van het benodigde gas uit eigen bodem haalt, kan het tegen 2025 nog geen vijfde van de groeiende vraag zelf stillen. Laten we van de nood een deugd maken, denkt dit kabinet. Als Nederland zich opwerpt als de gasrotonde, het opslag- en distributiepunt van al het gas voor West-Europa, kunnen we onze rijke gaskennis en -infrastructuur te gelde blijven maken. Bovendien stellen we zo in één moeite door de brandstof voor eigen gebruik veilig.
In januari van dit jaar trok Van der Hoeven naar Algerije en in maart naar Angola, om in beide landen &#8216;positieve gesprekken&#8217; te voeren over het verschepen van vloeibaar Afrikaans gas naar Nederland. In juni kreeg ze de vice-premier van Qatar op bezoek, die haar verlangen naar gas uit zijn land welwillend aanhoorde. Enkele dagen later was de Russische vice-premier Viktor Zubkov aan de beurt. Rusland en Nederland zijn goede vriendjes op energiegebied, liet de minister weten na de ontmoeting.
In haar fijne samenwerking met de Russen past ook de aanleg van de twaalfhonderd kilometer lange Nord Stream-pijplijn door de Baltische Zee. Die moet gas uit het verre noorden van Rusland, onder meer van het schiereiland Yamal waar Shell wil gaan boren, naar Europa brengen. De aanleg ervan steunt Van der Hoeven &#8216;volledig&#8217;, liet ze onlangs weten in antwoord op Kamervragen. Maar in haar honger naar gas negeert ze voor het gemak dat Nord Stream Europa splijt. Groot zijn de zorgen bij Zweden en de Baltische Staten over de milieueffecten van de 7,4 miljard euro kostende aanleg van de pijplijn dwars door een zee die vol ligt met chemische en conventionele wapens uit de wereldoorlogen. Oost-Europese landen als Polen zien Nord Stream als een truc van oud-kolonisator Rusland om hen te omzeilen en zo de inkomsten van gastransport over hun bodem af te pakken.
Tweehonderd keer Slochteren
In haar queeste naar brandstof steekt Van der Hoeven zich dus in allerlei wespennesten. Maar maakt ze het zichzelf niet onnodig moeilijk? Afgelopen maandag bracht Het Financieele Dagblad op de voorpagina het nieuws dat de bewezen gasreserves in Nederland 33,1 miljard kubieke meter hoger zijn dan gedacht. En dan zijn er ook nog de onbewezen voorraden. Het FD wijst op een recente studie van Energie Beheer Nederland (EBN) dat de omvang van de nog te ontdekken gasvelden onlangs op ongeveer tweehonderd keer het gasveld in Slochteren schatte. Die publicatie leidde tot jubelberichten in de media. Tien procent van die enorme voorraad is technisch te winnen, tekende NRC Handelsblad op uit de mond van Berend Scheffers van EBN. &#8216;Nederland hoeft zich over de toekomst van de energievoorziening geen zorgen te maken,&#8217; concludeerde een columnist van die krant.
Zo rekenen we onszelf te snel rijk, vindt Oscar Abbink, manager olie en gas bij TNO. Opmerkelijk, want TNO leverde de gegevens waar Energie Beheer Nederland zijn publicatie Focus on Dutch Gas op baseerde. Aan de telefoon beklemtoont Abbink dat de beweringen in de media over welk deel van de voorraad winbaar is voor rekening van EBN komen. TNO heeft louter aan de hand van kennis van de samenstelling van de Nederlandse bodem de &#8216;theoretische capaciteit&#8217; bepaald. De volgende stap is nu onderzoeken of het er echt zit. Die kans acht Abbink nog wel reëel. Maar aan de beantwoording van de vraag of het technologisch en economisch haalbaar is te winnen, zijn we nog lang niet toe, vindt hij. Berend Scheffers van EBN laat in een reactie weten verkeerd geciteerd te zijn. Wel durft hij de stelling aan dat er nog één à twee keer Slochteren uit de Nederlandse bodem valt te halen.
Het leeuwendeel van de geschatte voorraad bestaat uit zogeheten shale gas. &#8216;Dat zit vastgebonden aan kleisteen. Je moet het gesteente openbreken door er bijvoorbeeld zand en water in te persen, zodat er scheurtjes ontstaan waarlangs het gas kan ontsnappen,&#8217; legt Abbink uit. &#8216;Technisch kan het wel. Maar in het dichtbevolkte West-Europa is nog een flink stuk technologieontwikkeling nodig voor we het rendabel kunnen vinden en aanboren.&#8217;
Op korte termijn gelooft hij nog het meest in de winning van zoheten &#8216;ondiep gas&#8217; op de Noordzee. Ook dat gold als moeilijk uit de grond te krijgen omdat het gesteente op enkele honderden meters diepte vrij slap is. Maar het Amerikaanse olie- en gasbedrijf Chevron is er onlangs mee aan de slag gegaan. Bij deze optie past evenwel bescheidenheid: de totale voorraad ondiep gas is honderd miljard kubieke meter, ongeveer drie procent van Slochteren.
Boorreizigers
Ook Stefan Luthi, hoofd van de afdeling geotechnologie van de TU Delft, relativeert alle ophef. Het cijfertje over de totale voorraad onder het Nederlandse aardoppervlak vindt hij weinig wereldschokkend. De cruciale vraag is niet of het er zit, maar of het economisch winbaar is. Aan de telefoon geeft Luthi een klein college geologie. &#8216;Op een diepte van twee tot zes kilometer zetten fossiele resten van planten en dieren zich om in olie en gas. Dit heet maturatie. Maar uit het moedergesteente waarin dat plaatsvindt, kun je het olie en gas zeer lastig winnen. Het moet emigreren naar een hoger laag, het reservoirgesteente. Dat is precies wat er in het Slochterenveld is gebeurd.&#8217;
Het meeste gas heeft de geboortegrond niet verlaten. Wil je dat winnen, dan moet je het dus opzoeken in het moedergesteente. &#8216;Dat is een behoorlijk dure technologie,&#8217; zegt Luthi. &#8216;Je moet diep boren en het gesteente onder hoge druk splitsen, zodat het doorlatend wordt.&#8217;
Technisch is het mogelijk, zegt de van oorsprong Zwitserse professor. Sterker nog, in de Verenigde Staten doen ze het. Al zijn ze er onlangs mee gestopt, omdat de gasprijs te veel was gezakt. Daar is het al nauwelijks rendabel, terwijl het bij ons commercieel nog veel moeilijker ligt, vreest Luthi. In de Verenigde Staten is er een cultuur van onafhankelijke &#8216;boorreizigers&#8217; die op zoek gaan naar plekken waar ze de winst van wat ze vinden zelf kunnen opstrijken.
Of het er ooit van zal komen dat Nederland het lastig winbare gas uit de diepten delft, durft Luthi niet te zeggen. &#8216;Het is ontzettend moeilijk te voorspellen, omdat het afhangt van de geopolitieke situatie. Hoe ver draait Rusland bijvoorbeeld de gaskraan open?&#8217;
De paradox is dus: hoe meer Van der Hoeven aanpapt met de Russen, hoe kleiner de kans dat het voor Nederland economisch aantrekkelijk is het eigen gas uit de bodem te halen.

Gerelateerd