Onderkoeld als Noorse pop
Er zijn romans met een soundtrack, zoals High Fidelity van Nick Hornby of Jonathan Lethems De Burcht van Eenzaamheid. Ook voor Hässelby, de tweede roman van de Noor Johan Harstad, zou je er een kunnen maken met de nummers in het boek. Geen vrolijke: Stings &#8216;Russians&#8217;, Radioheads &#8216;Backdrift&#8217;, en Joy Divisions &#8216;Love Will Tear us Apart&#8217; zetten de toon. Ook de films en series die hoofdpersoon Albert Åberg bekijkt &#8211; Star Wars, Apocalypse Now, 2001: A Space Odyssey, Saving Private Ryan, Twin Peaks &#8211; maken dat het einde van de wereld voortdurend nabij lijkt.
Dat einde heeft nu eens niet de vorm van een kernoorlog of natuurramp. In Hässelby, een stille voorstad van Stockholm, blijkt de apocalyps schoner en efficiënter: als een Ikea-meubel wordt de wereld snel en vakkundig gedemonteerd. Albert, een tweeënveertigjarige magazijnmedewerker die, op uitstapjes naar Hongkong en Parijs na, Hässelby en de flat van zijn vader nooit heeft verlaten, staat erbij en kijkt ernaar. Hij grijpt niet in &#8211; net zoals toen zijn reisgenoot in Hongkong plotseling verdween, zijn collega-vuilnismannen in Parijs demonstreerden en hij getuige was van een verkrachting &#8211; en die gelatenheid is precies de oorzaak van de aftakeling van de wereld. Of, zoals Albert zegt over de demonstraties in het Parijs van de jaren tachtig: &#8216;In elk geval werd het in de loop van die herfst duidelijk dat (&#8230;) het engagement van de opstand van 1968 allang was vervangen door belangrijker zaken, zoals het enthousiasme voor Duran Duran of de pogingen om de definitieve formule te vinden om Rubiks kubus op te lossen.&#8217;
Hässelby is Alberts relaas, en dat omvat zowel de destructieve liefde tussen vader en zoon als de ineenstorting van het sociaal-democratische ideaal; gaandeweg wordt het ook steeds meer een sciencefictionachtige thriller over de op handen zijnde apocalyps. Zoveel ingrediënten en culturele referenties maken de roman beklemmend en topzwaar, al slaagt Harstad er over het algemeen wel in de verschillende panelen tegelijk te bedienen. Hij schrijft vlot en wat onderkoeld, als Noorse pop en electro.
Albert is een sympathieke verteller, maar ook onbetrouwbaar: hij verdringt herinneringen om ze later weer op te roepen, geeft soms twee versies van de waarheid, ziet verbanden waar de meesten toevalligheden zouden zien, zit een tijd in een psychiatrische kliniek. Of en in hoeverre de &#8216;demonen&#8217; die aan het eind van de roman steeds talrijker worden, hersenspinsels van een paranoïde Albert zijn, blijft daarom giswerk. De boodschap is evenwel duidelijk: ook de keuze niet te handelen is een keuze, ook passiviteit heeft consequenties, toeschouwers zijn medeplichtig &#8211; en voor cynisme en afzijdigheid bestaat uiteindelijk geen enkel excuus.
Johan Harstad, ‘Hässelby’, Podium, 351 pag., € 19,50

Gerelateerd