VN 80

Kameraden,
Meer dan vier jaren woedt de strijd op het ondergrondsche front. Vele van onze vrienden hebben in dit gevecht hun leven gelaten, anderen zijn uit ons midden weggevoerd naar gevangenissen en concentratiekampen. Degenen die overgebleven zijn, de &#8220;oud-gedienden&#8221; onder ons, speuren in lichaam en geest de uitputtende werking van zooveel jaren moeizaam verzet.
Tegelijkertijd doen allerlei nieuwe elementen in de verzetsbeweging hun intrede. De kleine &#8220;republiek van kameraden&#8221; is uitgegroeid tot een leger en daardoor is er veel van de eerste, ondanks alle moeilijkheden zoo bekoorende eenvoud verloren gegaan. In de plaats van den individueelen illegale werker is de organisatie getreden, waarin bevelen en voorschriften veelal de plaats hebben ingenomen van het persoonlijk initiatief en de vriendschappelijke afspraak. Terwijl het einde van de oorlog nadert, werpen de toekomstige moeilijkheden hun schaduwen over het huidige verzetswerk. Er is veel veranderd.
In 1940, &#8217;41 en &#8217;42 waren de problemen en opgaven eenvoudiger. Het verzet van toen kon gevoerd worden vanuit enkele simpele en klare principes en overwegingen.
Het werk was in vele opzichten moeilijker dan nu, maar tevens eenvoudiger, duidelijker in wezen en strekking, zoals het leven in de cel of op het ziekbed, voor wie het ervaren hebben, ondanks alle ellende om zijn eenvoud en klaarheid achteraf soms verkieselijker leek, dan de duistere gecompliceerdheid van het volle leven. Zoo ook nu.
Met het naderen van de bevrijding zijn allerlei nieuwe problemen opgedoemd. Levend uit dezelfde bronnen van vaderlandsliefde, trouw, vrijheidszin en eerbied voor het recht, worden thans meer en meer de verschillen openbaar. Het gaat niet meer uitsluitend om de verdediging van enkele primaire rechten en waarden, er moet straks gebouwd worden en een nieuwe maatschappelijke orde moet worden gevonden en or men wil of niet, daarmee heeft de &#8220;politiek&#8221; zijn intrede gedaan in de ondergrondse verzetswereld. Hoe men er over denken moge, het is een onvermijdelijk en natuurlijk proces.
&#8212;
Het is een onloochenbaar feit, dat de hierboven geschetste ontwikkeling bepaalde spanningen onder de illegale strijders heeft teweeggebracht, die nu en dan dermate hevig dreigen te worden, dat ze schade doen aan het verzet en een schande zijn voor hen, die in deze grote en gevaarlijke tijd tot betere dingen geroepen zijn. Hoe begrijpelijk dit overigens moge zijn, ja, hoe natuurlijk zelfs voor hen, die enigermate oog hebben voor de psychologische gevolgen van meer dan vier jaren oorlog, toch zullen wij, ondergrondse strijders, ons voortdurend aan een strenge zelfcritiek moeten onderwerpen, opdat wij ook in eensgezindheid en kameraadschap een voorbeeld voor de natie zullen zijn. Er is te veel bloed gevloeid en er is te veel gemeenschappelijk gestreden en geleden, wij hebben te veel stralende voorbeelden van onbaatzuchtigheid en kameraadschap onder ons gekend, dan dat onze samenwerking door welke oorzaak ook in onenigheid, achterklap en zelfzucht mag ontaarden. Het is daarom dat wij ons thans in dit schrijven tot U allen richten.
&#8212;
Wij kiezen geen partij. Wij verdedigen geen bepaalde personen. Wij beschuldigen geen enkele groep. Maar wij verdedigen U allen en onszelf, wanneer wij U vragen enig geduld te hebben met menschen, die jarenlang in een afmattende, in duister gevoerde strijd gewikkeld waren. Maar tevens beschuldigen wij onszelf en iedereen, die zich niet voldoende wapent tegen de vernielende werking van de oorlog op geest en moraal. De strijd die wij voeren, is noodzakelijk. Hij moet gevoerd worden en hij zal gevoerd worden tot het einde. Maar men blijve beseffen, dat er, naast de militaire en politieke vijand een andere even gevaarlijke vijand is, nl. de oorlog zelf, deze potvertering van geestelijke en morele krachten. Een herhaalde bezinning op het beste en edelste van datgene, waaruit men leeft en strijd voert, is daarom noodzakelijk, hetzij men dit zoekt in zijn geloof, zijn politieke overtuiging, in de vaderlandse tradities of de menselijke waardigheid.
Eensgezindheid is echter wat anders dan eenheid. De crisis der democratie in het tijdperk voor 1940 en de daarna volgende heerschappij van het nationaal-socialisme hebben de kennis omtrent het wezenlijke van de democratie hier en daar vervaagd. Bovendien moeten wij bedenken, dat de nood, waarin land en volk geraakten, allerlei menschen in het geweer geroepen heeft, die voor 1940 &#8220;niet aan politiek deden&#8221; en dus weinig of geen politieke scholing hebben. De stoutmoedige veronderstelling der democratie is niet, dat het mogelijk moet zijn een eenheid van danken en willen te bereiken onder een volk van 9 millioen menschen, maar dat het mogelijk, is samen te werken met mensen, die anders zijn en anders denken dan wij.
Bovendien hangt de bezinning op de toekomstige problemen (en wie zal durven beweren, dat deze bezinning onnoodig is?) nauw samen met de vorming van een politieke overtuiging. Het hebben van een mening als staatsburger, het hebben van een politieke mening dus, is geen verschijnsel van minderwaardigheid, maar integendeel een bewijs, dat men zijn staatsburgerlijke functie opvat als een levensopdracht van groote ernst.
Anderzijds verlieze men de gevaren, die er in deze ontwikkeling schuilen, niet uit het oog. Afgeslotenheid, groepsegoïsme en geestdrijverij is onkruid, dat gemakkelijk op deze akker opgroeit. Echter niet alleen de &#8220;politieken&#8221;, ook de &#8220;a-politieken&#8221; worden door deze gevaren bedreigd en het gaat niet aan ze speciaal aan bepaalde groepen of overtuigingen toe te schrijven. Laten wij niet al te beangst zijn voor groote verschillen. Deze oorlog ploegt de wereld diep. Van ons worden groote, diep-ingrijpende, beslissende oplossingen gevraagd. Daarom zullen er ook diepgaande verschillen openbaar worden. De groote vraag, die wij gezamenlijk hebben te beantwoorden, is of het nochtans mogelijk is samen te werken in onderlinge kameraadschap en wederzijdsche waardering aan één en hetzelfde doel: de vrijmaking van ons vaderland en opvoering van eigen volk en alle volken uit deze poel van bloed en geweld naar nieuwe welvaart, vrede en gerechtigheid.
&#8212;
Laten wij overigens nuchter blijven. In een normale maatschappij, waarin minder verzwegen behoeft te worden en de onderlinge contacten veel doeltreffender, sneller en opener kunnen zijn dan thans, waren misverstand en wanbegrip niet uitgesloten. Hoeveel te meer kans nu er minder gezegd, meer gezwegen moet worden en van iedere persoon en functie, zijn daden en motieven, vaak niets of weinig bekend mag worden. Men neme daarom een aantal van de typische &#8220;illegale conflictjes&#8221; met wat meer humor. Wanneer twee ondergrondschen oneenigheid hebben, is Nederland nog niet verloren en gelukkig is er nog alle reden zich te verbazen en te verheugen over het zeer veel goede dat in deze zware tijd onder ons is ontstaan.
&#8212;
Wij hebben dingen gezegd en geschreven, omdat zij o.i. gezegd en juist nu gezegd moeten worden. De mogendheden maken zich op voor de laatste beslissende slag. Die slag zal misschien voor een groot deel op Nederlands grondgebied uitgevochten worden. Daarmee staat niet alleen ons leven en onze welvaart, ook onze eer op het spel. De oogen der wereld worden op ons vaderland gericht. De ellende groeit, maar in het groeiende leed klinken reeds de trompetten van de vrijheid. Laat ons stand houden in eensgezindheid en kameraadschap. Leve het vaderland!!
De Gezamenlijke Verzetsbewegingen in Nederland.

Gerelateerd