Klassiekers
In de Perpetua-reeks, die volgens de website van uitgeverij Athenaeum &#8216;de honderd beste boeken van de wereld omvat&#8217;, is nu deel 25 verschenen: Trots en vooroordeel van Jane Austen, in de vertaling van Annelies Roeleveld en Margret Stevens. Zonder twijfel een van de topwerken uit de Engelse literatuur. Maar reeds vaak in vertaling verschenen, dus waarom nu weer opnieuw? Bovendien is Emma van Austen beter, dus als wij spreken over de honderd beste boeken van de wereld zou dat de eerste keus moeten zijn. Per schrijver kan er maar één titel in deze reeks. Aldus vinden we wel Anna Karenina, maar niet Oorlog en Vrede. Een lijst evenwel van honderd beste boeken van de wereld waarop Oorlog en Vrede ontbreekt, is dat niet net zoiets als een lijst van honderd beste symfonieën waarop de Vijfde van Beethoven ontbreekt omdat diens Negende er al op staat?
Deel 25 is een goede aanleiding voor een blik op de reeks. Honderd beste boeken van de wereld? Maar op de lijst ontbreken boeken die ons leven hebben veranderd, zoals de Principia van Newton en The Origin of Species van Darwin. Het is dus geen lijst van honderd beste boeken, maar een lijst van honderd literaire topwerken.
Bij het bekijken van de lijst op de website werd ik door neerslachtigheid bevangen. Wat zijn hier uiterst voor de hand liggende keuzes gemaakt. Weer die alom geprezen, maar nimmer gelezen blockbusters van Robert Musil en James Joyce. Weer dat stomvervelende Faust van Goethe. Weer dat doodsaaie Gilgamesj epos. Weer dat gortdroge 1984 van Orwell, terwijl dat jaar goddank al vijfentwintig jaar achter ons ligt. Weer Lof der Zotheid van Erasmus. Zou hij, destijds geteisterd door Perpetua-reeksen, toen zijn boek hebben geschreven? Weer de Essays van Montaigne. Alsof nog nooit iemand anders essays heeft geschreven.
Uit het rijke aanbod van de Scandinavische letterkunde werd zegge en schrijve één boek geselecteerd. U raadt het al: die onnozele sprookjes van Andersen. Alsof er geen Strindberg en Söderberg zijn, geen Sandemose en Sillanpää. En wie laat nou uit zo&#8217;n reeks Niels Holgerssons wonderbare reis weg?
Uit het eveneens zo rijke aanbod van de Zuid-Amerikaanse letteren werden maar liefst twee boeken geselecteerd: de gedichten van blufkoning Pablo Neruda, en uiteraard, hoe kan het anders, De Aleph van Borges. Maar waar is Machado de Assis? Waar zijn al die andere Zuid-Amerikaanse auteurs uit de twintigste eeuw? Waar is Márquez? Een reeks van honderd beste boeken, zonder Honderd jaar eenzaamheid? Waar is De binnenlanden van Euclides da Cunha?
Blijkbaar worden de beste boeken vooral in het Engels geschreven: liefst dertig titels zijn uit het Engelse taalgebied afkomstig, tegen acht uit het Duits en vijf uit het Italiaans. Op Rusland na worden er in de landen achter het voormalige IJzeren Gordijn nooit goede boeken geschreven, want Tsjechen, Polen, Bulgaren, Roemenen, Hongaren en schrijvers uit Estland, Letland en Litouwen ontbreken volledig, zoals ook Zwitserse en Portugese schrijvers. Wat zegt u: een lijst die de honderd beste boeken van de wereld omvat zonder één titel van Jeremias Gotthelf of Max Frisch? Een lijst zonder één titel van José Eça de Queiroz? Wat zegt u: de gedichten van Pessoa staan erop? Inderdaad ja, tóch nog een toefje Portugal!
Wat ook zo eigenaardig is: de Bijbel staat op de lijst. Wordt die ook in een nieuwe vertaling in de Perpetua-reeks uitgegeven? Overbodige luxe lijkt mij. En krijgen we dan ook de Koran? Nee, die ontbreekt in de reeks. Pas op uitgeverij Athenaeum: als de moslims erachter komen dat de Bijbel wel op de lijst staat, maar de Koran niet, mag je blij zijn als de schade bij Athenaeum beperkt blijft tot ingegooide ruiten.
Liefst acht Nederlanders en drie Vlamingen figureren in de reeks! Zo&#8217;n klein taalgebied als het onze, en dan toch zo&#8217;n rijke literatuur. Ontwaren wij daar niet Kaas van Elsschot? Maar als zelfs dat geselecteerd is, waarom ontbreekt dan het grootste boek uit de Vlaamse letteren: Het verdriet van België van Hugo Claus? En waar is het boek dat volgens Bordewijk de grootste roman is uit de Nederlandse letterkunde: Tobias en de dood van J. van Oudshoorn? En waarom geen enkele Friese titel?
Ik vind het een miezer- en druilreeks. Een reeks zonder enige verrassing. Vrijwel alle boeken die op de lijst prijken, heb ik al in de kast staan. Zelfs boeken die ik verafschuw zoals Der Mann ohne Eigenschaften en Wachten op Godot. Blijkbaar is de reeks niet voor mij bedoeld, blijkbaar is hij bedoeld voor literaire analfabeten, voor mensen die nog nooit een fatsoenlijk boek hebben gelezen en aan de hand van wijlen Kees Fens en consorten ingeleid moeten worden in de wondere wereld der letteren.
Jane Austen
Trots en vooroordeel
Athenaeum-Polak &#038; Van Gennep
360 p., € 32,50

Maarten ’t Hart

Gerelateerd