Den Haag
Ronald van Raak studeerde geschiedenis en filosofie. 
Hij was hoofd van het wetenschappelijk bureau van de SP en zit nu in de Tweede Kamer. In 2006 verscheen zijn boek Het rijke rooie leven. De teneur: behalve de PvdA beschouwde ook de SP zich als wettige erfgenaam van Vadertje Drees en Ome Joop. Sinds Wim Kok in de jaren negentig met de liberalen pacteerde, werd de oude solidariteitsgedachte nog alleen gekoesterd door een deel van de kerken en door de SP. Vooral rooms-katholieken met een modaal of laag inkomen maakten de overstap naar de partij waarin ze de nestwarmte van vroeger herkenden. 
Ondanks zijn kritiek op de liberale inslag van politici als Femke Halsema en Wouter Bos sloot Van Raak zich in 2005 aan bij het platform Een Ander Nederland. Het doel: PvdA, SP en GroenLinks nader tot elkaar brengen. Al te innig hoefden de contacten van hem niet te worden. &#8216;Voor links bestuur is geen ideologische eenheid nodig, maar wel veel onderling vertrouwen,&#8217; schreef hij in het blad Spanning: &#8216;Het is geen huwelijk, maar mag ook geen slippertje zijn.&#8217;
De linkse latrelatie waar Van Raak van droomde, leek de afgelopen maanden realiteit te worden. Nadat ze in oktober haar aftreden bekend maakte, had PvdA-voorzitter Lilianne Ploumen contact met haar evenknie bij de SP, Jan Marijnissen. Maar één afscheidscadeau kon haar gelukkig maken: een serieus gesprek over linkse samenwerking. Marijnissen voelde er wel voor. Onder twee voorwaarden: de drie partijen moesten een gezamenlijk urgentieprogramma opstellen. En hij wilde een commitment van partijleiders Cohen (PvdA) en Sap (GroenLinks). Ploumen beloofde er werk van te maken. 
Bij GroenLinks viel het plan niet in goede aarde. Sap was bereid de gezamenlijke nieuwjaarsbijeenkomst van de drie partijen in Nijmegen toe te spreken, maar veel verder moest de samenwerking niet gaan. Ze zat met een verdeelde fractie waarvan een deel zich meer verwant voelde met de sociaal-liberalen van D66 dan met de gestaalde kaders van de SP. Ze wilde zich positioneren in het midden. De PvdA-top wilde wel ingaan op de avances.
Op het partijcongres eind januari spraken Cohen en de nieuwe partijvoorzitter Hans Spekman strijdlustige taal. Van Spekman mocht de PvdA zich voortaan weer &#8216;gewoon links&#8217; noemen. Ook het proza van Cohen deed denken aan de hoogtijdagen van de klassenstrijd. Rechts had de economische crisis veroorzaakt. De financiële sector was ontspoord. De bankiers verrijkten zich over de ruggen van de gewone mensen. De altijd bedachtzame Cohen verklaarde de oorlog aan het &#8216;casinokapitalisme&#8217; en het &#8216;graaigedrag&#8217;. Het bleef niet onopgemerkt bij de SP.
Dit voorjaar waren de sociaal-democraten van plan nog meer signalen af te geven. Het wetenschappelijk bureau van de PvdA, de Wiardi Beckman Stichting, was vergevorderd met een rapport over de bestaansreden van de sociaal-democratie. Paul Kalma werkte aan een boek waarin afscheid werd genomen van het links-liberale marktdenken dat domineerde in de tijd van Wim Kok en Wouter Bos (zie p. 10-11 van dit nummer). Half maart ging Cohen de Joop den Uyl-lezing houden. Onderwerp: de &#8216;cultuur van het kapitalisme&#8217; en hoe die moest worden doorbroken. Titel: De Uitvreters. Daarmee zou de ruk naar links een feit zijn. Helaas: één ongelukkige uitspraak van Cohen in Trouw (&#8216;Als ik alles overzie, staat de SP wat uitgangspunten betreft waar wij staan&#8217;) doorkruiste het scenario. De e-mail waarin de sociaal-liberaal Frans Timmermans Cohen en Spekman verweet van de PvdA een &#8216;SP-light&#8217; te willen maken, lekte uit. De Tweede Kamerfractie sloeg aan het muiten. Cohen trad af. Het huwelijk stond in de steigers maar de bruid was voor de bezegeling de kerk uit gevlucht.
Bij de herdenking van de Februaristaking kwam ik Ronald van Raak tegen. Hij maakte een beteuterde indruk. Eerst hadden Cohen en Spekman de termen geleend die zijn voorman Roemer altijd gebruikte (&#8216;casinokapitalisme&#8217;, &#8216;graaigedrag&#8217;). Nu had een interview waarin hij de SP een complimentje gaf Cohen de das omgedaan. Nederland kende twee sociaal-democratische partijen: de PvdA en de SP. Maar ze bleven even ver verwijderd van elkaar als Romeo en Julia. Een tragedie, vond Van Raak.
De SP&#8217;ers zullen hun ongeduld nog even moeten bedwingen. De Den Uyl-lezing over de &#8216;cultuur van het kapitalisme&#8217; gaat niet door. In de race om het PvdA-leiderschap durft geen enkele kandidaat het odium op zich te laden van zijn of haar partij een &#8216;SP-light&#8217; te willen maken. Zelfs Diederik Samsom, destijds trouw bezoeker van de bijeenkomsten van Een Ander Nederland, heeft zich inmiddels van de uitspraak van Cohen in Trouw gedistantieerd. Jammer voor Lilianne Ploumen, maar de ménage à trois van PvdA, SP en Groen­Links is voorlopig weer van de baan.

Gerelateerd