Non-fictie
&#8216;Voor me verschijnt de exacte doorsnede van een dorp. Huizen zijn afgebroken met de nauwkeurigheid waarmee een chocoladetaart bij de banketbakker wordt doorgesneden.&#8217; Wie kan zeggen dat hij zoiets heeft meegemaakt? In elk geval Miriam Driessen, een jonge (1985) antropologe en stedekundige, momenteel promovenda in Oxford, die in 2009 drie maanden doorbracht in het Chinese dorp Lingdou dat op het punt stond te verdwijnen. Het dorp wordt (of is al) opgeslokt door havenstad Xiamen.
Chengzhoncun heten ze, &#8216;dorpen te midden van de stad&#8217; &#8211; dus niet eens aan de rand, maar al tussen de wolkenkrabbers. Er zijn er duizenden van, in verschillende staten van ontbinding. Ze zijn de autoriteiten een doorn in het oog. Verstedelijking is in China, schrijft Dries-sen, &#8216;heilig&#8217; en &#8216;een missie&#8217;. De inwoners van Lingdou hebben volgens de gemeente Xiamen &#8216;een dorpse mentaliteit&#8217; en een &#8216;anti-urbanisatiehouding&#8217;. Ze moeten zo snel mogelijk weg, ze houden de modernisering tegen.
Hoe kijken die dorpelingen daar zelf tegenaan, vroeg Driessen zich af. En hoe ziet zo&#8217;n verdwijnende gemeenschap eruit? In Het verloren dorp geeft ze een liefdevol portret van de inwoners van deze verborgen wereld, die meteen een mooie inkijk is in het ook op sociaal en demografisch gebied razendsnel veranderende China. In Lingdou, zo blijkt, wonen verschillende groepen mensen. Zo zijn er de oorspronkelijke inwoners. Dat waren boeren, maar hun grond is allang onteigend. De meesten zijn in het vastgoed gegaan. Ze bouwen en verhuren woonruimte aan de vele arbeidsmigranten die hopen op werk in Xiamen. Gevolg: wat ooit een echt dorpje was, is nu een opeenstapeling van vage panden met op- en bijbouwsels, waar je je weg moeten vinden in duistere steegjes. Een aantal ex-landbouwers is op die manier rijk geworden en bewoont luxueuze appartementen op de bovenste verdiepingen, met uitzicht op blauwe lucht; de meeste migranten wonen onder in de schaduwwereld, vaak met velen in veel te krappe behuizing. Daar hebben ze geen douche, maar wel een internetverbinding, zodat ze met elkaar kunnen chatten via het Chinese programma QQ.
Driessen ontmoet en beschrijft ze allemaal: de miljonair Sun, de migrant Song, de ontwortelde fabrieksmeisjes Ma, Lü en Meng en hun vriendjes, de kapper onder de boom, de fotografe Duan, Bo van de onderbroekenwinkel, de werkloze mahjongspelers, de eigen &#8216;politie&#8217;, de bejaarde vrouw Li, die alles aanziet &#8211; de gelaten inwoners van een fascinerende tussenwereld die noch stad, noch platteland mag heten. En die maar even zal bestaan, &#8216;een flits, een minuut of een seconde in een geschiedenis die op de loop is gegaan met China&#8217;.
Driessen schreef een lezenswaardig boek, maar er had meer in gezeten. Ze ziet en beleeft veel, maar vertelt daarover op vlakke toon, met nog veel stijl- en taalfouten. Iets meer boven de stof staan was ook niet verkeerd geweest. Enkele mooie observaties laten zien dat ze het kan.
*** Miriam Driessen, ‘Het verloren dorp. China aan het begin van de 21ste eeuw’, Wereldbibliotheek, 191 p., € 15,90