<div class="lead">
Series zijn gebouwd op eerdere serieus. Het verleden resoneert mee, nu het seriegenre een vrijplaats is geworden voor topregisseurs en oudere karakteracteurs, maar ook voor jonge makers. De beste series zijn cinematografische dromen die in vervulling gaan.
</div>
Waarom zou je, zoals in de afdeling met serie-recensies in deze gids is gebeurd, je niet houden aan de prettig frikkerige waarderingsschaal van één tot en met tien, maar zo ver gaan om een elf toe te kennen aan een serie? Een 11, het zottengetal. Volstaat een tien niet om de hoogste lof te spuien over een iconische, sublieme serie? Zo’n serie die geschiedenis schreef, zo’n serie die het serielandschap blijvend veranderde, zo’n serie die de toekomst dichterbij bracht en die de weg wees? Dat zijn series waarvoor je het bepaalde lidwoord ‘de’ kunt zetten, met klemtoon. Dé politieserie? The Wire. Dé New York-serie? Sex and the City. Tienen, zonder meer. Maar er zijn series die meer bieden dan het beste genrestuk, series die de grens van het genre overschrijden, series die optimaal de vrijheid benutten van de nieuwe, nog zoekende kunstvorm die televisieserie heet. Die je kunt aanduiden met dubbel dé, of driedubbel.
<div class="info-box">Dit essay komt uit de eerste VN Seriegids.
<ul>
<li class="tekst">Hét naslagwerk voor de bingewatcher</li>
<li class="tekst">300 recensies + essays</li>
<li class="tekst">Bestel de <a href="https://www.vn.nl/product/vn-seriegids-4-2017/">gids hier</a> of lees <a href="http://www.seriegids.nl">de recensies online</a> (tot 3 gratis).</li>
</ul>
</div>
<h5>Ondergangssaga</h5>
Zo kan een gangsterverhaal als The Sopranos de tweeledige betekenis van ‘familie’ laten zien: de naasten thuis en de criminele clan. Dat verhaal over de strijd om de macht kan de historie resoneren van de Julisch-Claudische keizersdynastie. Tezelfdertijd kan het de ondergangssaga zijn van de huidige dinosaurus: de traditionele man van middelbare leeftijd die er maatschappelijk buiten valt, steeds minder voorstelt in de buitenwereld en zich wanhopig verzet tegen dat uitsterven. De Amerikaanse Droom is finaal mislukt en gangsterbaas Tony Soprano en zijn maten zijn homofobe fossielen in een snel veranderende wereld waarin mannelijkheid niet meer telt. Hun weigering het lot te accepteren resulteert (in de zes reeksen) in zesenzestig doden op onnatuurlijke wijze. Absoluut een elf, zo’n serie, zeker als die alles wat eerder de toon zette in het desbetreffende genre emuleert.
<h5>Meervoudige verhaallijn</h5>
De televisieserie is een nog jonge kunstvorm. Er zijn genoeg leuke, spannende, intelligente series geweest vóór 1981, het jaar dat de politieserie Hill Street Blues verscheen, waarmee het televisieseriegenre ambitieus en volwassen werd. Maar Hill Street Blues was de eerste stijlicoon in het seriegenre. In deze emotionerende soap over een fictieve precinct waar New Yorks finest al te menselijk bleken, was de semi-documentairestijl ronduit revolutionair, net als het inzetten op meer dan één hoofdrolspeler en op meer dan één op te lossen misdaad. Inmiddels heeft elke zichzelf respecterende televisieserie de structuur van een soap die bestaat uit een fors aantal verweven verhaallijnen. Tegen het slot van een aflevering is er meestal niks opgelost, als er al wat op te lossen valt.
Die meervoudige verhaallijn is vrijwel standaard geworden, van series als Twin Peaks, The West Wing en The Sopranos tot Game of Thrones. Elk onderdeel van het verhaal heeft zijn eigen betekenis in het immense geheel en zo bezien is het kijken naar ambitieuze series een oefening in geheugenkunst. Na Hill Street Blues volgden nieuwe stijliconen, die op hun beurt breed navolging vonden. Series zijn gebouwd op eerdere series. De huidige seriekijker heeft in zijn hoofd een archief aan serieacteurs en de rollen waarmee ze telkens in een nieuwe serie opduiken.
<figure id="post-373735 media-373735" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/11/DEF_1_preview.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/11/DEF_1_preview-320x425.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/11/DEF_1_preview-640x850.jpg 640w" alt="" /></figure>
Dat verleden resoneert mee, nu het seriegenre een vrijplaats is geworden voor topregisseurs en oudere karakteracteurs (van Glenn Close tot Martin Sheen) die via hun rol in een serie hun loopbaan nog een boost hopen te geven. Het is het plezier om een schaakbord te overzien dat almaar uitdijt, waarbij de zetstukken personages of acteurs zijn.
Natuurlijk is het ook de lol in citatenkunst, verwijzingen naar eerdere rollen, eerdere series die net een extra dimensie aanbrengen, een snufje ironie toevoegen of een personage uitdiepen. Zo zien we hetzelfde zwartkijkende personage Munch (Richard Belzer) eerst opduiken in Homicide: Life on the Streets, daarna in Law &amp; Order: Special Victims Unit en ten laatste in The Wire. Een teken dat het personage soms belangrijker lijkt dan de intrige of een specifieke serie. Scenarioschrijvers hebben anders dan bij film nu echt de kans om karakters uit te diepen, ze te ontwikkelen, zodanig dat ze intimi worden.
<h5>Pionierstijd</h5>
We maken nu de pionierstijd mee van het seriegenre. Elke dag verschijnen nieuwe series, de meeste beroerd. Maar in die vloed is er altijd wel een die vernieuwend is, die verder durft te gaan dan wat tot dusver gebeurd is. Breaking Bad had ons al verwend met de enorme tijd die voor de tekening van personages uitgetrokken wordt, maar de spin-off en prequel Better Call Saul gaat nog verder: in die tragische wordingsgeschiedenis van de louche advocaat Saul Goodman wordt een héle aflevering uitgetrokken voor het zwijgzame, kaalhoofdige nevenpersonage Mike Ermantraut.
Zoals uit bovenstaand voorbeeld mag spreken, is film nog steeds de gewenste maat der dingen voor de televisieserie, maar dan wel mét de lange en vruchtbare duur van een serie. De vervreemdende en betoverende serie Twin Peaks liet voor het eerst de rijke mogelijkheden zien op dat vlak. En The Sopranos muntte dat ideaal: film onder het mom van televisie. Ga maar na: komedie, nihilistisch gangsterepos en klassieke tragedie ineen in een serie over maffiosi die tegelijkertijd in twee families leven, die van het ingedutte familiebestaan en die van de georganiseerde misdaad.
<q class="pull-left">Komedie, nihilistisch gangsterepos en klassieke tragedie ineen in een serie over maffiosi die leven in het ingedutte familiebestaan én in dat van de georganiseerde misdaad.</q>The Sopranos veranderde het televisielandschap finaal. Dat zie je op deelgebied terug in bijvoorbeeld de panoramische blik op alle betrokkenen in de crime-wereld van The Wire: gangsters, politie, politici, rechterlijke macht, journalisten, industriëlen.
Maar in wijder verband zie je die invloed terug in de ambitie van series om een film-op-serieformaat te maken die als film niet realiseerbaar zou zijn geweest – denk aan Boardwalk Empire (door Martin Scorsese) of Top of the Lake (door Jane Campion). Cinematografische dromen die in vervulling gaan, dat zijn het. 
Dat is de mooie kant van deze alles-of-niets kunstvorm.
<h5>Seriemoord</h5>
Er is ook een schaduwkant. Wat nooit zal wennen, is de rol van de commercie, waardoor topseries zomaar stopgezet kunnen worden vanwege tegenvallende kijkcijfers. De vele bewonderaars van de post-apocalyptische politieke serie Revolution hebben zo massaal geprotesteerd tegen deze moord op hún serie dat er een doekje voor het bloeden kwam: een gratis te downloaden graphic novel waarin het verhaal wordt afgewikkeld. Beter dan niets, maar de teleurstelling blijft. Net sprak ik in deze van ‘moord’, een zware term. Maar wie gaat een onaffe serie herbekijken? Wie wil nog eens die deceptie meemaken? Zo’n serie is daardoor dood. Onrecht dat nooit went.
<h5>Heerlijk vooruitzicht</h5>
Hoe anders kan dat uitpakken bij series die wél een afgerond verhaal hebben. Series die je wilt terugzien, waarbij je je kunt verheugen op de verdieping van de kijkervaring. Ooit ben ik op een toogdag van Vrij Nederland smakelijk uitgelachen door een als sociale-media-expert ingehuurde mevrouw. Ze vond het achterlijk om series nog eens te zien. Want: zonde van de tijd. Ook toen ik zei dat je een prachtige roman toch ook kunt herlezen, of dat je een schilderij van Vermeer toch ook in de loop van je leven kunt blijven bezoeken, bleef ze onvermurwbaar. Kassian.
Want, als ik mij bepaal tot de twee series die ik nu meteen wil terugzien, The Sopranos en Game of Thrones, waarom zou je jezelf het genot ontzeggen Tony Soprano weer tegen te komen? Deze kwetsbare, moderne held, behept met onzekerheden, schuldgevoel, goede én kwade eigenschappen, die thuis het liefst in zijn ondergoed rondloopt. Na het ochtendlijke opstaan, na een elders doorgebrachte nacht, banjert hij direct, geeuwend en zich vrijelijk krabbend, naar de enorme ijskast en begint kliekjes te vreten. Heerlijk vooruitzicht om deze bonkige antiheld, de duivel voor wie we sympathie koesteren, nog eens te horen fulmineren over fluitende ‘happy wanderers’ die het zonder therapie kunnen stellen. Hij wil hun keel openscheuren. Zomaar.
<h5>The Sopranos in Middle-earth</h5>
En waarom zou je jezelf een tweede ronde Game of Thrones willen onthouden? De serie die in zekere zin de overtreffende trap van The Sopranos is en daarom wel The Sopranos in Middle-earth is genoemd, omdat werkelijk iedereen doodgaat in deze serie. Voortijdig dood.
<q class="pull-left">Je hebt twee soorten kijkers: zij die zoveel mogelijk nieuwe ervaringen willen opdoen en zij die de ervaringen die hen wisten te raken, willen doorgronden, uitdiepen.</q>Het is doden of gedood worden in de godverlaten, afgrondelijk gewelddadige wereld van Game of Thrones. Juist in die morose omgeving lichten de personages op die hun lot in eigen hand nemen. Personages die aanvankelijk geen kans leken te maken. Zoals de vechtlustige tomboy Arya Stark, de intelligente en humoristische dwerg Tyrion Lannister, de reusachtige vrouwelijke ridder Brienne, de op prille leeftijd uitgehuwelijkte, verweesde prinses Daenerys en de bastaard Jon Snow.
Ze intrigeren door hun vermogen te veranderen, bijvoorbeeld Jon: van een bastaard tot Lord Commander van de Night Watch; en Daenerys: van misbruikslachtoffer tot koningin. Ze vechten terug, met de specifieke middelen die ze hebben. Ze waren slachtoffers, maar keerden hun lot. Ze worden bovendien zwaarbeproefd. Voorbij de grenzen van waardigheid en menselijkheid, daar waar hun authentieke zelf zichtbaar wordt. Ze zegevieren.
Dát wisten we niet toen we deze serie voor het eerst zagen en vooral huiverden. Maar met de kennis van nu kijken we anders bij een hernieuwde kennismaking, met meer oog voor reliëf.
Je hebt twee soorten kijkers, zoals je ook twee soorten lezers hebt: zij die zoveel mogelijk nieuwe ervaringen willen opdoen en zij die de ervaringen die hen wisten te raken, willen doorgronden, uitdiepen.
Voor beide soorten kijkers is deze Seriegids bestemd. Wat we bieden, is een handreiking: dit zijn volgens ons de beste series aller tijden die tot een unieke ervaring kunnen leiden. Enjoy.
<div class="info-box-red-border">
<h3 class="tekst">De elven, voor iconische, sublieme series:</h3>
<a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/curb-your-enthusiasm/" target="_blank">Curb Your Enthusiasm</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/game-of-thrones/" target="_blank">Game of Thrones</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/narcos/" target="_blank">Narcos</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/twin-peaks/" target="_blank">Twin Peaks</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/the-sopranos/" target="_blank">The Sopranos</a> &amp; <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/the-west-wing/" target="_blank">The West Wing</a>
<figure id="post-373753 media-373753" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/11/4-keer-11.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/11/4-keer-11-320x280.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/11/4-keer-11-640x559.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/11/4-keer-11-1280x1118.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/11/4-keer-11-1920x1677.jpg 1920w" alt="" /></figure>
<h3 class="tekst">Ook héél goed, de tienen:</h3>
<a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/30-degrees-in-february/" target="_blank">30 Degrees in February</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/better-call-saul/" target="_blank">Better Call Saul</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/breaking-bad" target="_blank">Breaking Bad</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/homeland" target="_blank">Homeland</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/homicide" target="_blank">Homicide</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/the-office-usa/" target="_blank">The Office (USA)</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/sex-and-the-city/" target="_blank">Sex and the City</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/the-shield">The Shield</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/the-simpsons" target="_blank">The Simpsons</a>, <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/true-detective" target="_blank">True Detective</a> &amp; <a href="https://www.vn.nl/serie-recensie/the-wire" target="_blank">The Wire</a>.
</div>

Gerelateerd