Beatrijs Ritsema schrijft over moderne mores.

Wat is minder erg om in te leven, een schuld- of een schaamtecultuur? Het is een vraag van het kaliber ‘zou je liever doof of blind zijn?’ – lastig kiezen tussen twee onaantrekkelijke opties. Van een echte tegenstelling is geen sprake, de twee begrippen liggen dicht tegen elkaar aan, maar cultureel antropologen waren gewend om culturen langs deze dimensie te leggen, waarbij in de westerse traditie het accent op schuld lag en in niet-westerse tradities doorgaans op schaamte.

Het verschil zou ook kunnen worden benoemd als individualisme versus collectivisme. In individualistische, uit het christendom voortgekomen culturen bouwen mensen schulden op met zondig gedrag en ligt de uiteindelijke afrekening in handen van God. Men lijdt er onder schuldgevoel. In de collectivistische variant heerst de blik van de massa die een normoverschrijdend persoon onmiddellijk lik op stuk geeft. Hier lijdt men onder schaamte. Alles relatief...