<div class="wpg-element paragraph">
<p>Hoe is toch die slogan van de &#8216;Staat als geluksmachine&#8217; in het politieke debat verzeild geraakt?</p>
<p>Onder het kabinet-Rutte is deze horreur officieel tot staatsvijand nummer één uitgeroepen. Wanneer stak dit monster voor het eerst zijn lelijke kop op?</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Even speuren, en dan vind ik een artikel van Uri Rosenthal, toen nog fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer. Na de Algemene Politieke Beschouwingen van september 2008 maakt hij de balans op. Hij hekelt de &#8216;Haagse reflex&#8217;: &#8216;150 Kamerleden en het voltallige kabinet zitten in de Haagse politieke arena. En ze hebben het er over hoe zij nu de problemen van de burgers in ons land zullen oplossen.&#8217; De snerende toon moet u erbij denken. Bedoeld wordt kennelijk dat die honderdvijftig Kamerleden en het kabinet (toen nog Balkenende IV) zich bezighouden met luchtfietserij. Den Haag kan die problemen van de burgers helemaal niet oplossen, en de implicatie is dat zoiets ook een heel verkeerd idee zou zijn.</p>
<p>Tot slot beschrijft Rosenthal &#8216;het waandenkbeeld dat je, om iets te bewerkstelligen in het land en de wereld, de Haagse geluksmachine vol moet stoppen met geld&#8217;. Je ziet voor je hoe die Kamerleden als bezetenen muntstukken blijven gooien in de gokautomaat van de Staat, onderwijl steeds heftiger zwetend en zwengelend aan de hendel, maar nee, het bevrijdende gerinkel wil maar niet op gang komen, de machine neemt maar geeft niets terug. De spelers zijn nu platzak en blijven met lege handen achter, een illusie armer.</p>
<p>Nu Rosenthal minister is geworden en zijn pupil Rutte zelfs de premier, moeten we het hier geschetste schrikbeeld uiterst serieus nemen, want wat de droom was van het kabinet-Den Uyl, is de nachtmerrie van Rutte I, en in beide gevallen fungeren de voorstellingen als leidraad.</p>
<p>Bestaat dat eigenlijk wel, de Staat als geluksmachine? Ja, het is waarschijnlijk een realiteit voor de bestuurders en uitvoerders die de gelden moeten verdelen en beslissen: hier 500 miljoen bij, daar 1,3 miljard af. Maar de &#8216;gewone burger&#8217; ervaart dat heel anders. Hier treedt een vertrouwd psychologisch mechanisme op: heeft iemand succes, dan is het eigen verdienste, terwijl pech steevast de schuld van iets of iemand anders is, liefst iets dat groot is en ongrijpbaar: het Systeem, de Overheid.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph-quote">
<blockquote>
<p>&#8211; Geluk is eigen werk, pech een systeemfout</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Zelfs als de mannen en vrouwen van de Staat overal &#8216;geluk&#8217; zouden uitdelen door steeds meer geld in de begroting te pompen, zouden die meevallers nooit als &#8216;geluk&#8217; worden beschouwd door de mensen die ervan profiteren. Ooit gehoord van iemand die voor kortere of langere tijd een WW-uitkering geniet… Nee, hier moeten we al pas op de plaats maken. Alleen al dat &#8216;genieten&#8217; verraadt uitsluitend de dankbaarheidsfantasie van de bestuurders, die bij de begunstigden helemaal niet leeft. Die zitten namelijk even in de WW. Daar hebben ze recht op. Daar hebben ze allemachtig veel premie voor betaald. Eindelijk m&#8217;n eigen geld terug.</p>
<p>We hebben hier te maken met een enorm verschil in perceptie. Vergelijk het met de crisis in Griekenland. De rest van Europa heeft het gevoel een krankzinnig royale gift uit te delen aan een land dat het allerminst verdient. De Grieken ondertussen ruziën alleen maar of ze deze &#8216;gift&#8217; wel willen aannemen, zo verdacht en giftig vinden ze het geschenk.</p>
<p>U weet dat ik een paar maanden in Almere heb gewoond, lange tijd de meest verwende gemeente in Nederland. De scootmobiels werden er vroeger als blokjes kaas uitgedeeld. Nog steeds worden de borders er van gemeentewege vol bloemen gezaaid, die de bewoners dan weer mogen plukken.</p>
<p>Een kleine geste, maar onmiskenbaar: een geste. Maar ik heb niemand gesproken die de gemeente hiervoor dankbaar was. Wel hoorde ik van een mevrouw met een arm vol tulpen: &#8216;Blijft nog geen drie dagen goed. Pure rotzooi, waar ze je mee afschepen.&#8217;</p>
<p>Volkskrant-columnist Pieter Hilhorst stelde voor het beeld van de &#8216;Staat als geluksmachine&#8217; te vervangen door het idee van de &#8216;Staat als pechdemper&#8217;. Dat klinkt realistischer, maar is het uiteindelijk niet. Als de Staat of een lagere overheid in stilte goed werk verricht en pech dempt, is dat ook al geen verdienste. Dat is namelijk wel het minste dat je van die geldgraaiers mag verwachten.</p>
<p>De pech is alweer nooit het gevolg van eigen tekort of falen: de uitkering of huursubsidie is daarom niet meer dan een klein goedmakertje van wat veel groter onrecht moet bedekken.</p>
<p>Geluk is eigen werk, pech een systeemfout.</p>
<p>De Staat is geen geluksmachine &#8211; iedereen wist het al, alleen onze politici moesten nog van die grootheidswaan worden verlost. Het is een memootje aan henzelf.</p>
</p></div>


De staat als geluksmachine