Paul Koldewey (45) uit Amsterdam wil geen lid zijn van welke organisatie dan ook: ‘Voor mij is het belangrijk dat ik nergens aan vastzit. Mijn enige abonnement is dat van de telefoon.’

Voor Peter Berkers (50) is het lang geleden dat hij de barricaden opging: ‘We zijn verwend geraakt. Ik zelf ook. Dat dempt je gevoel van onvrede. Ik geloof nu meer in persoonlijke groei.’

Angelina Fifi (31) was actief in de PvdA maar zegt nu: ‘Het lijkt of niemand meer in beweging komt. Alsof we allemaal zijn lamgeslagen.’

Probeer in je eigen kringetje gelukkig te zijn, dat is het allerbelangrijkste. Volgens onderzoeksbureau Motivaction is er een steeds grotere groep Nederlanders die zo denkt. Bij wie het vertrouwen in de overheid verder afneemt en die zich in hun eigen kleine wereldje opsluit.

Motivaction onderscheidt vier soorten burgers: de plichtsgetrouwen die gehoorzaam zijn aan het gezag, de verantwoordelijken die zich actief inzetten voor een betere samenleving, de mensen die...