Uit het leven
Frans Spruijt, op 30 april op achtenzeventigjarige leeftijd overleden, was een Amsterdamse drukker die met zijn passie voor letters een bijzondere bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de grafische vormgeving in de tweede helft van de vorige eeuw. Hij was een man met een scherp oog voor technische vernieuwingen en een warme liefde voor kunst en cultuur. Hij won vele prijzen &#8211; &#8216;ja, allemaal ijdelheid en geilheid&#8217;. Grote bekendheid kreeg hij met zijn jaarlijkse relatiegeschenk, de Spruijt-kalender. Toonaangevende ontwerpers gaf hij de vrije hand en het werd traditie dat &#8216;die gekke kalender waar iedereen op zat te wachten&#8217; nooit op tijd klaar was en pas in april verscheen. Dat werd gevierd met een groot feest waar je bij moest zijn. De kalenders werden collector&#8217;s items.
Franciscus Martinus Spruijt werd op 23 februari 1931 geboren op de Oudezijds Voorburgwal boven de drukkerij van zijn vader. Drukkerij Mart. Spruijt was een klein familiebedrijf dat in 1906 door zijn grootvader was opgericht. Frans was de oudste zoon, zong in het jongenskoor van de Mozes en Aäronkerk op het Waterlooplein en ging na de mulo als vanzelfsprekend naar de grafische school. In 1951 stierf zijn vader en Frans moest &#8211; 20 jaar oud &#8211; het bedrijf (dat verplaatst was naar het Oudekerksplein) plotseling overnemen. Hij had een ouder zusje en twee jongere broers.
Het waren spannende tijden, maar wederopbouw en industrialisering boden gouden kansen. De traditionele boekdrukkunst werd vervangen door offset en het lood verdween uit de zetterij. In 1965 nam Frans de belangrijke drukkerij Schreuder over, die de omschakeling naar nieuwe technieken te laat had gemaakt. In 1983 opende hij een nieuwe drukkerij in de Dynamostraat.
&#8216;Frans gaf de indruk dat alles kon, hij stond altijd open voor nieuwe ideeën,&#8217; zegt Titus Yocarini, directeur van het Museum voor Communicatie, die een monografie over hem schreef. De ontwerper Harry Sierman, de broer van een roeivriendje, kwam eens naar Frans en vroeg: &#8216;Als je zulke mooie letters in huis hebt, waarom maak je er dan zulk klotedrukwerk mee?&#8217; Frans antwoordde: &#8216;Doe het dan zelf maar beter.&#8217; En zo kwam in 1956 de eerste van de lange reeks Spruijt-kalenders.
De belangstelling was gewekt. Na Harry Sierman volgden Jan van Toorn, die negentien steeds fellere politieke kalenders ontwierp, Paul Mijksenaar, die zich concentreerde op alledaagse gebruiksvoorwerpen en Anthon Beeke, met een erotische kalender. André Toet en Marianne Vos verzorgden in 1994 de laatste kalender.
Frans organiseerde tentoonstellingen, doceerde aan de Rietveld Academie. Toen de jonge architect Thijs Asselbergs met zijn nieuwe tijdschrift Items langskwam, adopteerde hij het blad meteen maar. &#8216;Die jongens hadden geen cent te makken.&#8217;
Grote bedrijven en musea vroegen hem om advies en altijd was er wel iemand op bezoek om nieuwe plannen te bespreken. Hij was gastvrij, wilde graag even roddelen. Collega-drukker Fred Kuin, die bij Frans het vak leerde, zei: &#8216;Om vijf uur, als de drukkerij dicht ging, ging Frans werken; thuis aan een mooie designtafel, samen met Riet, zijn vrouw. Zij deed de administratie.&#8217; Zakendoen, zei Frans, lag hem niet erg, &#8216;maar toevallig kan ik goed rekenen.&#8217;
Een directeur van Sikkens, een goede klant, had hem eens gezegd: &#8216;Er kan er maar een de duurste zijn.&#8217; Dat had Frans goed in zijn oren geknoopt. Die duurste wilde hij wel zijn; niet uit winstbejag, maar om er mooie dingen mee te doen, speciale uitgaven te financieren. En als hij weer eens een uitgever of kunstenaar wat geld uitleende, zei hij tegen zijn kinderen: &#8216;Niet tegen moeder zeggen.&#8217;
Hij zat jarenlang in jury&#8217;s, kunststichtingen en culturele raden. &#8216;Je ontmoet zulke boeiende mensen, hoort zoveel nieuwe dingen.&#8217; Maar te weinig, vond hij, werd originaliteit beloond en bekroond.
Altijd was hij bezig, werd hij gebeld, maar afspraken om met Riet de stad in te gaan, werden niet verzet. Hij vond tijd om de kinderen naar het sportveld te brengen en werd gediplomeerd hockeyscheidsrechter. Het gezin had een huisje in Friesland en tot zijn verbazing behaalde hij eens met zijn Randmeer-zeilboot het Nederlands kampioenschap B. &#8216;Dat was te danken aan de jongens die ik gevraagd had mee te gaan.&#8217;
Nooit ging hij prat op eigen verdiensten, hij gaf anderen altijd de eer. In 1988 verkocht hij het bedrijf. Frans was een levensgenieter, kende alle goede restaurants en bleef heimelijk verbaasd dat hij het als gewone Amsterdamse jongen zo ver had geschopt.
Suggesties voor kandidaten? Mail naar uithetleven@vn.nl

De duurste, om iets moois te doen