Roman
Wie een roman leest, gaat ervan uit dat hij het werk van de schrijver leest, die met zijn naam op de omslag staat.
Eigenlijk spreekt dat vanzelf, zou je denken, maar dat is het niet altijd. Niet zelden is er nog iemand geweest die een belangrijk aandeel in de totstandkoming van de roman heeft gehad, maar nooit op de omslag wordt vermeld. Het gaat hier over de redacteur. Er zijn schrijvers die zo sterk van hem afhankelijk zijn, dat hij zonder enige moeite co-auteur van hun werk zou kunnen worden genoemd. Dat gebeurt nooit. Het werk van de redacteur vindt achter de schermen plaats; wat precies zijn aandeel in het uiteindelijke resultaat is, blijft binnenskamers. De illusie dat een schrijver altijd een persklaar manuscript bij de uitgeverij inlevert, moet zo intact blijven. Het publiek is nu eenmaal gehecht aan de romantische mythe van het eenhoofdig schrijverschap en wil niets weten van meeschrijvende redacteuren, laat staan dat het wil weten hoe groot hun invloed is.
In Nederland zijn redacteuren gewoonlijk vrij terughoudend met grote ingrepen, al is hun aandeel af en toe wel groter dan men denkt. Literaire journalisten zijn er vreemd genoeg niet nieuwsgierig naar en uitgevers, redacteuren en schrijvers zwijgen erover in alle talen. De mythe blijft zo in stand.
In de Angelsaksische wereld lijkt men minder kleinzerig. Schrijven is daar een handwerk dat je op een ambachtsschool voor schrijvers kunt leren. De redacteur is ervoor om te corrigeren wat uit het lood staat en te laten herschrijven wat de uitgeverij voor moeilijk verkoopbaar houdt. Er gaat geen roman de wereld in of de redacteur heeft gekeken of alles wel waterpas staat en prettig verteerbaar is. Maar nooit staat zijn naam op de omslag, zelfs niet in kleine letters. Ook niet in de Verenigde Staten, zoals bleek toen de beroemde korte verhalen van Raymond Carver voor een belangrijk deel op het conto van zijn redacteur moesten worden geschreven.
Het is algemeen bekend dat Engelse en Amerikaanse romans vaak ingrijpend worden geredigeerd. Als ik er een lees, vraag ik me dan ook altijd af hoe groot het aandeel van de redacteur zal zijn geweest. Toch kan het beeld daarvan vertekend zijn, omdat nogal wat jongere auteurs een cursus creatief schrijven hebben gevolgd, waardoor hun romans om te beginnen al met het sop zijn overgoten dat bij redacteuren in de smaak valt.
Ik moest hieraan denken bij lezing van Let the Great World Spin, de jongste roman van Colum McCann (in het Engels uitgegeven door Bloomsbury, voor De Harmonie in het Nederlands vertaald door Frans van der Wiel).
In Nederland is McCann geen grote naam, maar in de Angelsaksische wereld wordt hij beschouwd als een schrijver die meetelt. McCann is Iers, maar hij leeft en werkt in New York.
Zijn roman schetst een portret van de stad in de zomer van 1974 aan de hand van onder meer een aantal personages. Ze treden op in een aantal afzonderlijke episodes, die ogenschijnlijk los, maar naarmate de lezer in het boek vordert, hecht met elkaar zijn verweven. De protagonisten zijn een gelovige katholieke Ier die als monnik in de New Yorkse zelfkant goede werken doet, een groepje moeders die hun zonen in Vietnam hebben verloren, welgestelde cocaïne snuivende artistiekelingen, een prostituee met een zwak voor de monnik, een rechter die met een van de moeders is getrouwd, en zo nog wat volk. In alle episodes figureert een koorddanser, die over een koord wandelt dat tussen de Twin Towers is gespannen. Hij zorgt voor de nodige symboliek &#8211; 9/11! &#8211; en is formeel een van de verbindende factoren van de roman. Sommige episodes verschillen stilistisch sterk van elkaar, maar het merendeel laat toch wel min of meer eenzelfde aanpak zien.
Let the Great World Spin is, ondanks de Ierse terzijdes, een zeer Amerikaans boek: breedsprakig, zoals zoveel populaire hedendaagse Amerikaanse literatuur, realistisch en ondanks alle narigheid doortrokken van positief denken &#8211; dat verkoopt beter. Ik vermoedde de hand van de redacteur hierin, totdat ik ontdekte dat McCann docent creatief schrijven is aan een New Yorkse universiteit en dus geen redacteur nodig heeft. Hij kent de kneepjes, al staat het schrappen van overbodige passages kennelijk niet op zijn lesprogramma.
Let the Great World Spin is een aan te bevelen leesboek voor de liefhebber van roerende verhalen. Weliswaar ontbreekt elke scherpte of diepte aan deze wel wat brave roman, maar in ruil daarvoor krijgt de lezer weer voor even zijn geloof in de mensheid terug, mocht hij dat hebben verloren. En dat is ook wat waard.
Colum McCann
Laat de aarde draaien
De Harmonie
416 p., € 22,50

De docent schrijft zelf creatief