<div class="lead">Obama vraagt het Congres om toestemming Syrië aan te vallen. Een meesterzet of een teken van tanend leiderschap?</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het is niet overdreven om te zeggen dat de wereld vorige week een Suezmoment beleefde. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Suezmoment? Dat gaat terug naar 1956, toen twee landen die zich wereldmachten waanden een illusie armer werden en tot regionale macht werden gereduceerd. Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk wilden toen voorkomen dat de Egyptische leider Abdel Nasser het Suezkanaal nationaliseerde. De belangrijkste doorvaart ter wereld was in handen van de Brits-Franse Suez Canal Company. Frans-Britse commando’s bezetten korte tijd de kanaalzone, maar moesten na anderhalve maand met de staart tussen de benen vertrekken, nadat de grootste bondgenoot, de VS, niet bereid was geweest de operatie te steunen. Het kanaal werd Egyptisch. </p>
<p>Er zijn boeken over vol geschreven, maar 22 december 1956 heeft sindsdien als het moment gegolden waarop de twee Europese grootmachten weinig meer te vertellen hadden ten oosten van Port Said en tot waterdragers verschrompelden. De aanvoerdersband van de vrije wereld ging definitief over naar de VS. Wat overbleef was nog wel een <i>special relationship</i> tussen de VS en Albion, maar ‘Suez’ werd de metafoor voor afgang, vergane glorie en tweede rang. </p>
<p>Natuurlijk zijn er verschillen tussen 2013 en 1956, maar op de trauma-schaal moeten de ervaringen vergelijkbaar zijn. In zekere zin nu wellicht zelfs pijnlijker dan toen. De vernedering die David Cameron vorige week donderdag onderging (niet mogen meedoen aan een strafactie tegen Assad) werd hem in en door zijn eigen Lagerhuis aangedaan, zelfs dertig eigen conservatieve parlementariërs lieten hem in de kou staan. Na donderdag 29 augustus 2013 is Londen niet automatisch meer de trouwste bondgenoot van de VS. De <i>special relationship</i> staat op de tocht. Het land waar de Amerikaanse president blindelings op kon rekenen in momenten van hoog spel en crisis is politiek onbetrouwbaar geworden. Het land waar de premier sinds 1782 het parlement altijd achter zich vond als het om oorlog ging, is voortaan een artikel 100-land geworden, een land dat zich eerst door een parlementaire procedure moet worstelen terwijl er een uitslaande brand woedt. </p>
</p></div>
<figure id="post-33043 media-33043" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2013/09/ff41a41c-eb6f-44d2-92a9-3194219d04d0_suez.jpg" alt="November 1956: de oorlogsschepen in het Suez-kanaal bleken machteloos. Foto: AKG-Images/ANP" /><figcaption>November 1956: de oorlogsschepen in het Suez-kanaal bleken machteloos. Foto: AKG-Images/ANP</figcaption></figure>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Toen werd het vrijdag. John Kerry – minister van Buitenlandse Zaken – zette de kin naar voren en kondigde aan dat de VS evengoed alleen tot militaire actie zou overgaan. Alleen de handtekening van Obama ontbrak nog, maar die van de Britten kon gemist worden. Even goede vrienden, maar ineens rolden de complimenten voor Frankrijk (‘onze oudste bondgenoot’) uit zijn mond. Het wegvallen van Engeland was vervangbaar, maar zette een nog veel schokkender argument aan: de VS hoefde eigenlijk met niemand rekening te houden, want droeg het morele leiderschap van de wereld en mocht (nee moest) desnoods buiten de Verenigde Naties om de beschaving verdedigen. Amerika was na de afgang van het VK nóg een stukje meer politieagent van de wereld.</p>
<p>Geen zedepreekjes hier over de vraag of dat terecht is of niet, maar zoals Suez-1 betekende dat de Britten de aanvoerdersband moesten inleveren, zo vallen ze na vorige week voorlopig buiten de selectie van de bondscoach die concludeerde dat er geen tijd meer was voor aarzelingen. </p>
<p><b>Een precedent</b></p>
<p>En toen werd het zaterdag en werd Kerry alweer teruggefloten door Obama. Na een slapeloze nacht en een boswandeling schatte de president de positie van de VS toch anders in. Gekozen op het <i>no war</i>-ticket besloot hij tot uitstel van de door Kerry aangekondigde aanval. Niet dat hij de aanval afblies (‘De Verenigde Staten moeten militaire actie ondernemen, ik ben bereid daartoe opdracht te geven’). Niet dat hij afstand nam van de vernietigende kritiek op de Veiligheidsraad van de VN. Integendeel, hij deed er nog een schepje bovenop. ‘We doen er als regering goed aan om niet op de VN-inspecteurs te wachten. Prima dat we doorgaan zonder op goedkeuring van de Veiligheidsraad van de VN te wachten, die tot nu toe totaal verlamd is en niet bereid om Assad verantwoordelijk te houden.’ Maar wel besloot hij de straf aanval ter goedkeuring voor te leggen aan (niet: te bespreken met) het Congres. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>Door het uitstel verschaft hij zich misschien nog diplomatieke kansen</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Sommigen noemen het besluit van Obama een meesterzet. Door Assad in het onzekere te laten over het tijdstip van een aanval maakt hij diens verdediging lastiger. Door het uitstel verschaft hij zich misschien nog diplomatieke mogelijkheden, bijvoorbeeld in de wandelgangen van het  G-20-overleg in Sint-Petersburg. Misschien kan hij, ondanks de geringschattende woorden over de VN-inspecteurs, nog zijn voordeel doen met hun bevindingen. Door het Congres in te schakelen bevrijdt hij zichzelf van de rode lijn die hij een jaar geleden trok. De druk op het Congres om het (nog immer) sterkste land ter wereld niet in zijn hemd te laten staan is groot, dus hij gokt op groen licht. </p>
<p>Maar de tegenargumenten zijn krachtig. Obama waagt de gok van zijn leven door zijn besluit in handen van de Congresleden te leggen. Waarom zou Obama niet kunnen overkomen wat Cameron overkwam? De afgevaardigden weten dat de publieke opinie zich sterk verzet tegen een Syrisch avontuur dat niet eens een eind aan de dictatuur, laat staan de oorlog beoogt. Zelfs als het Congres hem steunt, schept Obama een precedent. Democratisering van het buitenlands interventiebeleid mag dan mooi en welkom zijn, voor de slagvaardigheid van de VS in tijden van crisis is het een horde van jewelste. Wereldleiderschap en crisismanagement vragen om leiderschap. Voor tegenstanders van het zelfbenoemde Amerikaanse exclusivisme is dat natuurlijk geen bezwaar, maar een goed alternatief is er niet en het helpt de slachtoffers van Assad in elk geval ook niet. </p>
<p><b>Nationale veiligheid</b></p>
<p>Onbevredigend is dat Obama op zijn minst de schijn wekt dat minder multilateralisme in de beschaafde wereld gecompenseerd mag (nee: moet) worden met meer Amerikaanse middelen. Dat gebeurt op twee manieren. Ten eerste: méér groen licht door een stemming in het Amerikaans Congres zou een substituut moeten zijn voor minder internationale steun (met het afhaken van Engeland als dramatische mijlpaal), maar dat is een tragisch misverstand. Internationaal draagvlak is niet inwisselbaar voor binnenlandse steun. De tweede compensatie ligt in de verschuivende  motivering van Obama, twee weken geleden al ingezet maar afgelopen zaterdag onverhuld uitgesproken. Niet alleen de internationale beschavingsnorm was overschreden en het leed van de gif gas slachtoffers woog in de calculatie van de president. Nee, ook de nationale veiligheid van de VS staat nu op het spel. ‘It also presents a serious danger to our national security. (…) It endangers our friends and our partners along Syria’s borders, including Israel, Jordan, Turkey, Lebanon and Iraq,’ zei Obama. Het argument van de nationale veiligheid is nogal gekunsteld, die van de partners in de buurt van Syrië overtuigender, maar per saldo biedt deze argumentatie de Amerikaanse regering de uitweg naar ‘legitieme zelfverdediging’ waarvoor je geen toestemming van de Veiligheidsraad hoeft te hebben. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element streamer">
<blockquote>
<p>Het is ongewis wat Barack Obama doet als zijn Congres aarzelt</p>
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Cynisch gezegd is, na Nederland, en na Groot-Brittannië vorige week, ook de VS een artikel 100-land geworden. Uit het oogpunt van democratische verantwoording is dat heel goed te verdedigen, en in de VS wordt het als eenmalig ‘offer’ verkocht om de zaak tegen Assad te redden. Maar de prijs die het leerstuk van de <i>responsibility to protect</i> betaalt, wordt hoger. Ga maar na: de VS heeft openlijk de Verenigde Naties afgeserveerd en het vertrouwen in de inspecteurs, nog voordat hun werk was afgerond, opgezegd. Het is ongewis wat Barack Obama doet als zijn Congres nee zegt of zelfs maar aarzelt. Kan de president zich dan nog een ‘ja’ permitteren? Überhaupt is een gok op welke afloop dan ook niet bepaald een bewijs van sterk leiderschap. Onenigheid met John Kerry, ach, dat verdient geen schoonheidsprijs. Dat geldt nog meer voor een jaar gedraal over de rode lijn, nu te repareren met het argument van herstel van geloofwaardigheid en de nationale veiligheid: een probleem dat Obama zelf heeft gecreëerd en via de democratische u-bocht langs het Congres wordt afgekocht. </p>
<p>Niemand zal de president benijden om de verantwoordelijkheid die hij hiermee neemt. Niemand zal hem toejuichen om de knoop die hij zal doorhakken.</p>
<p>Humanitaire interventie voorbij het Suezkanaal is een stuk moeilijker geworden. </p>
</p></div>


Gerelateerd