Wereld
Het is de tijd van de lijstjes. Wat waren de belangrijkste gebeurtenissen van het afgelopen jaar en wat die van komend jaar? En: waarom kwamen voorspellingen van vorig jaar niet uit, en hebben niet-voorspelde gebeurtenissen tóch de brutaliteit gehad te gebeuren? Nooit voorspelde iemand de val van de Muur, van Lehman Brothers en van Mubarak en Khadaffi in de dubbeldikke kerstnummers van het jaar ervoor.Zelf vind ik 2011 het jaar van de pleinen. Ik noem er vijf, die, in werkelijkheid of symbolisch, méér voor de wereld betekenden dan dat ze midden in een stad een verzamelplaats voor backpackers waren. Op deze pleinen hoort een monument omdat er iets &#8216;historisch&#8217; gebeurde. En het woord zegt het al: we zullen dat pas achteraf vaststellen.
1. Op het Tahrirplein in Caïro ontwaakte de Arabisch Lente. De Tunesische venter Mohammed Bouazizi wees de weg, maar zijn land heeft de pech geen rol te spelen in het Midden-Oostenconflict. Eenmaal van de verbazing bekomen begingen we de naïeve vergissing door de doorbraak van de democratie en de humane rechtsstaat te begroeten. Dat viel tegen (ook elders): de militairen die op de eisen van het Tahrir-plein ingingen en dictator Mubarak opzijschoven, bleken grote moeite te hebben met de vooruitgang. Democratie lijkt in de MONA-regio een spel waarin goed georganiseerde fanatieke minderheden de macht kunnen grijpen. De tussenbalans een jaar later is dat er een derde weg bestaat naast reactionaire dictatuur in uniform en islamitisch-radicalisme (of zelfs Al-Qaida), in de vorm van een dappere, fragiele middenklasse die via sociale media en geweldloos protest aan de deur klopt. Voor de vrede minder goed nieuws. De tegenstelling tussen autoritaire stabiliteit en democratische onrust werd verontwaardigd als vals bestempeld, maar dat moet zich nog bewijzen. De stemming tussen Egypte en Israël is er niet beter op geworden. 2. Op het Parelplein in Manama (Bahrein) werden spoedig ook de grenzen van de Arabische Lente aangegeven. De revolutie kon worden bevochten (Libië, Jemen, misschien Syrië) maar ook gesmoord (Saoedi-Arabië) of vermorzeld. Ergens ligt een geopolitieke grens, zichtbaar in het drijvende staal van de Amerikaanse Vijfde Vloot die in Bahrein zijn thuisbasis heeft, en in de grote olieplatforms die belangen dienen die machtiger zijn dan legitiem binnenlands verzet. Op het Parelplein verstoorden de Bahreinse bulldozers en oproerpolitie het protest van tienduizenden opposanten van de sjiitische minderheid die regime change eisten. En toen maakten daar half maart ineens Saoedische militaire kolonnes, geholpen door andere Golfstaatjes, aan alle illusies een einde. Wij keken een beetje de andere kant op.3. Op alle Beurspleinen ontsproot in 2011 de Occupy Movement, wereldwijd verzet tegen de schrijnend grote rijkdom van een schrijnend kleine minderheid, het 99%-1%-fenomeen. In meer dan honderd steden in meer dan honderd landen is er een protesterende tak, volgens sommigen zijn er wel drieduizend &#8216;filialen&#8217;. Al is dat indrukwekkend, en al is de publieke verontwaardiging tegen de private hebzucht terecht en legitiem, het verrassendst is toch de hulpeloze onmacht van de beweging. Een teken aan de wand: met morele onschuld kom je in de wereld van nu niet ver.
4. Op het Schumanplein (en de Wetstraat) in Brussel voltrok zich op 9 december het drama van de Britse aftocht uit Europa. Oude politiek in reverse zou je kunnen zeggen: Thatcher was dertig jaar geleden op vileine wijze voor uitbreiding van de Europese Gemeenschappen, juist om verdieping te voorkomen door een teveel aan stemgeluid. Nu valt Cameron in Maggies zwaard. Met de verdiepte EU-min-1 gooit Engeland zichzelf eruit. Ik voorspel dat Nederland daar spijt van krijgt en in een oude Luns-reflex vervalt: Londen erbij houden om een Duits-Franse directoraat te temmen.
5. Hoe belangrijk pleinen in 2011 waren drong op de valreep tot Russische autoriteiten door: een voor onmogelijk gehouden demonstratie van vijftig- à honderdduizenden die de verkiezings-charade van Poetin-Medvedev zat zijn, werd op 9 december bangig van het Revolutie- naar het Moerasplein gedirigeerd. Hoe veelzeggend is zo&#8217;n move. Zó geregisseerd als de corruptocratie is, zó lamgeslagen als de Russen eronder zuchtten; zo verrassend en verontrustend moet het volksprotest op Poetin zijn overgekomen.
Het lijkt duidelijk: autoriteiten zullen in 2012 aan pleinvrees lijden.

Gerelateerd