Noorse roman
De hoofdpersoon uit Torgny Lindgrens roman Norrlandse aquavit is een dominee die na vijftig jaar terugkeert naar het gebied waar hij in zeven gemeenten vierhonderdzestien zielen bekeerd heeft. Op oudere leeftijd is deze Helmersson echter tot inkeer gekomen en godloochenaar geworden. Hij wil zijn bekeerlingen ervan overtuigen dat alles nep was: &#8216;Nee, zei Olof Helmersson vol energie. Er komt helemaal geen opstanding. En deze ellendige aarde hier is de enige, definitieve aarde.&#8217;
De oude dominee heeft de balans van zijn leven opgemaakt en beseft dat er geen God bestaat, maar enkel de wetten van de natuur. De goddelijkheid is boerenbedrog. Van zijn vroegere bekeerlingen leven er niet veel meer, ze zijn hulpbehoevend, stervende of niet ontvankelijk voor de godloochenende dominee. Huizen staan leeg en verkrotten, er is zelfs een Dienst Dunbevolkte Regio&#8217;s in het leven geroepen. Al lezende hoor je de auteur grinniken bij het opschrijven van zijn tragikomische zinnen. Over dominee Helmersson heet het: &#8216;Nee, dit was zogezegd zijn laatste reis en deze keer was zijn missie volstrekt tegenovergesteld: de bekeerden te overtuigen van de valsheid en leugenachtigheid van de bekeringsboodschap, hen nogmaals te bekeren maar dan in tegenovergestelde richting.&#8217; De waarheid heeft ten minste twee richtingen, lijkt Lindgren (1938, Västerbotten) te zeggen.
De dominee bezoekt alle nog levende bewoners om ten slotte bij Marita uit te komen, de dochter van Isabella uit Lindgrens verhalenbundel De schoonheid van Merab (1992). Marita noemt de dominee op een onverwacht moment &#8216;papa&#8217;. Waarop de dominee, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is, reageert met: &#8216;Ik had het kunnen weten, zei hij ten slotte. Er zat een geweldige kracht in mijn zaad.&#8217; Geen drama&#8217;s, geen trauma&#8217;s, het leven gaat haar eigen gang en sommige trekken in het gezicht van Marita kwamen hem toch al bekend voor. En Marita gaat haar geiten verzorgen alsof haar vader geen item is.
De subtiele spot over ernstige zaken die Lindgrens werk een zo&#8217;n aangenaam lichtvoetig filosofisch karakter geeft, zorgt ervoor dat zijn verhalen nog jaren kunnen meegaan. De taal van Lindgren raakt vaak aan de stilte, hij bespeelt de taal als een pianovirtuoos bij wie de klanken zo perfect zijn dat ze vanzelfsprekend klinken. Geen grote woorden. Daarvoor is hij een te begenadigd verteller die ook niet wars is van enige zelfspot, bijvoorbeeld als hij de blinde Gideon laat zeggen: &#8216;Romans zijn maar tijdverdrijf. Je moet ze niet serieus nemen.&#8217;
In Vrij Nederland 29 augustus 2009 Herstel
In de VN 32 zijn de vertalers van de besproken boeken Genesis van Karin Slaughter en Norrlandse Aquavit van Torgny Lindgren niet vermeld. Het gaat om respectievelijk Ineke Lenting en Bertie van der Meij.
Torgny Lindgren, ‘Norrlandse Aquavit’, De Geus, 223 pagina’s, € 18,90