Journalist Robert van Gijssel vindt in zijn Top 2000-recensie dat ‘wie steevast klaagt over man/vrouw- en wit/zwart-verhoudingen’ maar eens moet turven hoeveel vrouwelijke en zwarte artiesten er in de lijst staan. Daan Doesborgh pakte een potlood.

Ik zie mezelf niet per se als iemand die steevast klaagt over man/vrouw- en wit/zwart-verhoudingen. Het woord steevast heeft iets drammerigs, alsof hier mensen bedoeld worden die met het klagen over gender- en rasverhoudingen tot vervelens toe hun stokpaardje berijden in situaties waarin dat helemaal niet aan de orde is. Als er wél sprake is van verstoorde verhoudingen op het gebied van geslacht of afkomst dan is klagen immers gerechtvaardigd, ik hoop dat Volkskrant-redacteur Robert van Gijssel dat ook zo ziet.

Adele en en Beyoncé

Wat de Top 2000 betreft hoeft er in ieder geval niemand te klagen, stokpaardje of niet, beweert Van Gijsel. Er staan namelijk genoeg zwarte en vrouwelijke artiesten in. Een schoolvoorbeeld van een vrouw is ‘een hedendaagse ster als Adele’ die met ‘maar liefst elf hits’ is vertegenwoordigd.

Het leuke van een top 2000 is dat je mooi om kan rekenen naar procenten. Elke 20 liedjes zijn dan een procent, en als je een aantal nummers deelt door 20 krijg je vanzelf het percentage. Het aandeel van Adele komt dan op 0,55% en dat lijkt me inderdaad veel voor een enkele artiest, op een lijst met de beste popliedjes aller tijden. Beyoncé heeft er 8 (0,4%), wat het totale aantal vrouwen in de lijst toch al op bijna een hele procent brengt, en dan hebben we pas twee artiesten genoemd, waarvan de helft nog zwart is ook.

Ik vrees dat Robert van Gijssel bij dit flintertje jubelstatistiek is opgehouden, en toen maar meteen de ronkende aanbeveling deed aan al die zeikerds met hun man/vrouw- en wit/zwart-verhoudingen dat ze toch ‘nog maar eens met een potlood langs de lijst [moeten] gaan’.

Ik pakte mijn potlood en ging langs de lijst. Omdat ik freelancer ben, en dus nog meer te doen heb, moest ik het bij de eerste duizend nummers houden, en daar wordt een onverbeterlijke klager niet vrolijk van. 92 Artiesten zijn zwart (oftewel 9,2%, als je er maar duizend behandelt is het nóg makkelijker rekenen). Net geen tien procent, het scheelt één Beyoncé.

En dan ben ik nog coulant geweest: ik heb alle veertien ABBA-noteringen als vrouw genoteerd.

En over Beyoncé gesproken: 141 artiesten zijn vrouw (14,1%). Dat is al beter, als je het tenminste vergelijkt met de schamele wit/zwart-verhouding in de lijst, niet met de samenstelling van de wereldbevolking, die toch echt zo rond de 50/50 ligt wat de man/vrouw-verhouding betreft. En dan ben ik nog coulant geweest: ik heb alle veertien ABBA-noteringen als vrouw genoteerd, en ook de 13 nummers van Fleetwood Mac, die bij lange na niet altijd een vrouw in de gelederen hebben gehad (Lindsey Buckingham is een man). Nena & Kim Wilde met ‘Anyplace, Anywhere, Anytime’ heb ik zelfs dubbel geteld. Het mocht allemaal niet baten.

Screenshot van de Top 2000-site. Alleen Claudia de Breij heeft zich de wittemannenlijst in kunnen vechten.

Overigens, als we toch de samenstelling van de wereldbevolking erbij gaan slepen, heeft Van Gijssel gelijk wat betreft de wit/zwart-verhouding in de lijst. In de VS is 13,2% van de inwoners zwart, het aantal Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond (is dat hoe het tegenwoordig moet?) ligt op 11,7%. Dan is 9,2% echt een prima score voor een lijst die de optelsom is van duizenden particuliere voorkeurslijstjes: zwarte artiesten zijn niet noemenswaardig ondervertegenwoordigd in de Top 2000. Het scheelt nog een Beyoncé of drie, maar toch. En over Beyoncé gesproken: vrouwen zijn overweldigend wel ondervertegenwoordigd.

Is en blijft een mannenlijst

Ja maar Daan, wat als de meeste zwarte en vrouwelijke artiesten in die andere duizend nummers staan? Dan vindt het NPO2-publiek blijkbaar dat mannen toch net even wat betere muziek maken, want die domineren overweldigend de bovenste regionen van de lijst. Ik kan me voorstellen dat ook die constatering de nodige opgetrokken wenkbrauwen oplevert.

Ik ben de laatste die ervoor zal pleiten dat een erelijst, of dat nu dit populistische gedrocht is, of de lijst Nobelprijslaureaten, of het landelijke hooglerarencorps, per se een exacte afspiegeling van de werelddemografie moet zijn. Er zijn veel meer factoren in het spel die daarin allerlei vertekening aanbrengen die je niet op het bord van bijvoorbeeld de hitlijsten kan leggen.

Maar ga niet roepen dat er niks over genderverhoudingen te klagen valt als dat overduidelijk wel zo is, en dat wie denkt van wel maar eens even een potlood moet pakken. Want er is altijd ergens een ZZP-er op zoek naar uitstel van de afwas. Ik zou Robert van Gijssel aan willen raden nog eens goed naar zijn eigen artikel over de lijst van vorig jaar te kijken. De Top 2000 is en blijft gedomineerd door mannen.

N.B. In een eerdere versie van dit stuk schreef ik dat zowel de man/vrouw-verhouding als de wit/zwart-verhouding in de Top 2000 onevenredig is. Dat is onjuist: zwarte artiesten zijn nauwelijks ondervertegenwoordigd. In de versie hierboven is dit aangepast.