Drie Amerikanen die het succes niet aankonden

Zijn beste jaren liggen minder ver achter hem dan je op grond van zijn gehavende gebit, kapotte broek en versleten sportschoenen zou zeggen. In zijn hoedanigheden van uitgever van seksweekblad Screw en vadsige brombeer die op de late vrijdagavond de met advertentiegeld van de seksindustrie betaalde televisieshow Midnight Blue aan elkaar praatte, kwam Al Goldstein (71) met gemak aan een omzet van vijftigduizend dollar per week. Nu zit de voormalige multimiljonair berooid en kouwelijk ineengedoken op een bank in New York.

Het kolossale lijf werd tot minder dan de helft gereduceerd nadat een maagbandje hem van zestig kilo lichaamsgewicht verloste. Sinds hij zichzelf de luxe van een huurkamertje in Brooklyn permitteert, gaat het weer een beetje, zeker in vergelijking met de afgelopen zomer waarin hij de nachten onder de sterrenhemel in Central Park of op morsige opvangadresjes van de dak- en thuislozenzorg sleet. Waar Al kwam, deed ooit zijn donderende basstem het servies in de salonkast rinkelen, dat wil zeggen: totdat zijn imperium drie jaar geleden instortte. Nog één keer priemde de pornokoning zijn middenvinger omhoog, zijn handelsmerk en het symbool voor het venijn waarmee zijn kijk op de wereld was doordrongen. Fuck you, burgemeester Bloomberg! Fuck you, gouverneur Pataki! Fuck you, Russian Tearoom, met je peperdure kaviaar die naar maffia stinkt!

Achteraf had hij er misschien verstandiger aan gedaan om zijn toon in cruciale situaties te matigen; onder invloed van zijn scherpe tong veranderden zoveel vrienden in vijanden dat het onderhand akelig stil in zijn leven is geworden. ‘De eenzaamheid is het ergst van alles,’ zegt Al Goldstein. ‘Ik had zoveel en er bleef zo weinig over.’ Aan de andere kant: naarmate het hem slechter gaat, werd een dimensie aan zijn persoonlijkheid toegevoegd die hem weer wat mediagenieke glans verleent. Hij heeft ontegenzeggelijk tragiek, maar vraag hem niet of hij zich herkent in de twee tragische filmdocumentaires die onlangs over hem werden gemaakt. Vraag hem evenmin of de in samenwerking met een ghostwriter ontstane autobiografie My Screwed Life een getrouw beeld van zijn verkreukelde leven schetst. ‘Dat kan ik niet beoordelen. Ik weet nauwelijks nog wie ik zelf ben,’ mompelt Al Goldstein.

Hitsige burgemeester

Hoewel het door rijkdom, macht en succes geobsedeerde Amerika niet uitblinkt in compassie met de mislukking, is een beroemdheid die van zijn voetstuk tuimelt altijd groot nieuws. Persoonlijke misère valt in de categorie leedvermaak en daar lust de entertainment-industrie wel pap van. Het failliet van de pornokoning, de als jokkenbrok ontmaskerde New York Times-verslaggever, de burgemeester die zwichtte voor coke – honderden uren zendtijd en honderdduizenden kilo’s bedrukt papier werden er aan vermorst.

Marion Barry (70) zal de geschiedenis ingaan als de eerste zwarte burgemeester van Washington. Het wordt hem nog steeds gram te moede als hij oprakelt hoe hij in 1990 in de val trapte die de FBI voor hem had opgesteld. Bitch set me up! De oogverblindend mooie Rasheeda Moore verleidde hem om mee te gaan naar een hotelkamer, maar voordat het daar tot seks kwam, stelde ze voor het nóg gezelliger te maken door wat cocaïne te roken. De burgemeester had zijn contacten en regelde dat de drugs werden bezorgd. Toen het stel op het punt stond om het witte poeder te consumeren, vloog de deur open. Binnen een mum van tijd zag het zwart van de uniformen in de hotelkamer. Dat de arrestatie van Marion Barry wereldnieuws werd, kwam vooral doordat de FBI de video-opnamen vrijgaf waarop was te zien hoe de hitsige burgemeester de handen vol had aan zijn liefje en zijn coke.

De openbaarmaking van zijn geheime ondeugden onderging Barry als een zwaardere straf dan de veroordeling tot zes maanden cel. Maar hij kwam terug om zich te revancheren voor zijn nederlaag: na een onderbreking van vier jaar begon hij in 1994 aan zijn vierde termijn als burgemeester van Washington DC. Het was dat hij in 1998 opnieuw wegens drank en drugs in opspraak kwam, anders had hij zich dat jaar kandidaat gesteld voor een vijfde termijn als stadsbestuurder. Wél werd Barry twee jaar geleden gekozen tot een van de dertien wethouders van de Amerikaanse hoofdstad. Tot zijn sterke punten rekent hij zijn charisma, zijn politieke inzicht, zijn sociaalvoelendheid en niet te vergeten zijn bescheidenheid.

Onder minder kapitaalkrachtige zwarten kan zijn reputatie niet stuk – en toevallig is zestig procent van het lokale electoraat zwart. Zijn achterban is met hem van mening dat hij het slachtoffer werd van een racistisch juridisch systeem. ‘Voordat ik erin werd geluisd, had ik nog nooit van mijn leven drugs gebruikt,’ verzekert Barry in zijn werkkamer in het gebouw van de City Council te Washington. Dat hij op zijn zeventigste nog steeds in de politiek zit, bewijst volgens hem dat zijn loopbaan geen schade van ‘het incident’ ondervond. Reken maar dat hij ze gaat terugpakken, de blanke bureaucraten die de poten onder zijn stoel probeerden weg te zagen. Hun undercoveractie om hem erbij te lappen, kostte de Amerikaanse belastingbetaler veertig miljoen dollar! Marion Barry werkt nu aan zijn memoires – ‘veertig procent van het manuscript is af’ – waarin hij zal aantonen dat hij het slachtoffer werd van een racistisch complot.

Naakt op straat

Zou ex-verslaggever Jayson Blair (30) drie jaar geleden zo hardhandig als leugenaar in vaste dienst van The New York Times te kijk zijn gezet als hij niet zwart, maar blank was geweest? Hij vraagt het zich af. Natuurlijk ging hij ernstig de fout in door in zesendertig artikelen werkelijkheid met fictie te vermengen. Had hij niet moeten doen, dat geeft hij direct toe. Aan de andere kant: in de geschiedenis van de Amerikaanse journalistiek schreven reporters het wel vaker sappiger op dan op grond van de droge feiten mogelijk was. Daar ontstond lang niet zoveel drukte over als in het geval van Blair, wiens stukken suggereerden dat hij koortsachtig van hot naar her reisde, terwijl hij in werkelijkheid psychisch in de knoop zat en zijn appartement nauwelijks uitdurfde.

Toen zijn bedrog werd ontdekt, vond de kwaliteitskrant het aan haar stand verplicht om de lezers uitvoerig over de misstap te informeren. Op 11 mei 2003 opende The New York Times op de voorpagina onder de kop ‘Deceptions in a Reporter’s Work’ een veertienduizend woorden tellend exposé over de blunders van Blair. Een hoofdredactioneel commentaar repte dezelfde dag van ‘een dieptepunt in de 152-jarige geschiedenis van deze krant’.

Als kind al droomde Jayson Blair al van beroemd worden, maar op deze manier was de bedoeling niet. Thuis in Centreville, een forensenstadje in Virginia, vertelt de voormalige journalist dat hij na zijn ontmaskering het gevoel had dat hij naakt op straat liep. ‘Mijn wereld stortte in,’ zegt hij. Onbevangen licht hij toe waarom hij er op het laatste moment van afzag een wanhoopsdaad te plegen. ‘Dat was in een wc bij The New York Times. Dagenlang werd ik ondervraagd door een commissie die in opdracht van de hoofdredactie moest uitzoeken wat wel en niet klopte van mijn artikelen. Dat was vreselijk, de sessies leken op het politieverhoor van iemand die van moord wordt verdacht. Ik begreep dat de onderste steen boven moest komen. Mijn weerstand was volledig gebroken. In de wc gespte ik mijn riem los en die legde ik om mijn nek. Ik trok de riem aan totdat ik bijna stikte. Op dat moment kwam iemand anders de toiletruimte binnen. Ik schrok en probeerde meteen weer zo normaal mogelijk te doen. Dat was mijn redding.’

Na zijn ontslag op staande voet bracht Blair drie maanden door in een psychiatrische kliniek. Tegenwoordig verkoopt hij vanuit zijn ouderlijk huis boeken via internet; een bezigheid waar hij enige inkomsten, maar weinig plezier aan ontleent. Hij wil zich inzetten voor mensen die, zoals hij, met psychische problemen worstelen. Het bedrijven van journalistiek blijft zijn grote passie, maar voorlopig kan hij bij geen krant of tijdschrift aan de slag. Hij schreef een boek over zijn opkomst en ondergang als wonderkind bij The New York Times. Tweehonderdduizend exemplaren werden verkocht, de uitgever had er meer van verwacht. ‘Misschien moet ik me gaan toeleggen op het schrijven van romans,’ zegt Jayson Blair. Hij ziet wel. Voorlopig doet hij zijn best om met behulp van intensieve therapie en een half dozijn pillen per dag weer iets te herwinnen van het lef waarmee hij zich vanaf zijn drieëntwintigste bij The New York Times omhoog blufte.

Pistool

Ex-pornokoning Al Goldstein zegt dat hij het leven niet zo leuk meer vindt. Daarom ligt er een pistool op zijn nachtkastje, al betwijfelt hij of hij moedig genoeg zal zijn om zichzelf met een schot uit zijn lijden te verlossen. ‘Ik slik Ambien-pillen om in slaap te vallen,’ zegt hij. ‘Dertig van die pillen zijn genoeg om definitief in te slapen. Dus als ik in één keer vijftig stuks slik, weet ik zeker dat ik dat niet overleef.’ Een gruwelijke overpeinzing, zeker, maar zal de wereld hem missen als hij er niet meer is? Hij antwoord met een ontkennend knikje. ‘Er is niemand die nog druk op me uitoefent om iets te doen, ik was interessant voor een moment. Een auto-ongeluk waar mensen in het voorbijgaan even naar kijken om snel door te rijden. Ik ben trots op wat ik heb gedaan in mijn leven, maar het is voorbij.’

Goldstein rolde in de schemerwereld van de journalistiek toen hij de legendarische roddeljournalist Walter Winchell naar diens geheime afspraken chauffeurde. Hij had een kortstondige, volgens eigen zeggen niet erg succesvolle loopbaan als persfotograaf (belandde wegens het gemis van een perskaart in een Cubaanse gevangenis, maar werd uitverkoren als maker van de exclusieve opnamen toen first lady Jackie Kennedy in 1962 Pakistan bezocht) en werkte enkele jaren als industriële spion voor een grote firma. Zijn leven begon pas interessant te worden in de tweede helft van de jaren zestig. Goldstein straalde enorm veel flower power uit, experimenteerde met drugs, drank en seks en publiceerde in het undergroundblad The New York Free Press over zijn ervaringen als industriële spion. Hij was het zoals alle hippies krachtig oneens met de oorlog in Vietnam, maar meer nog dan in politiek was hij in ludieke zaken geïnteresseerd.

Omdat hij bij geen van de linkse blaadjes een uitlaatklep vond voor zijn belangstelling voor seks, lanceerde hij in 1968 met een vriend het weekblad Screw, volgens de ondertitel een consumentengids ‘over seks, maar nooit over geweld’. De oplage van honderdvijftigduizend exemplaren was binnen drie dagen uitverkocht, vrijwel uitsluitend via sigarenwinkels en krantenstalletjes in het liberale New York. Op het hoogtepunt, midden jaren zeventig, rolden een half miljoen nummers van de persen. Daarna ging het geleidelijk bergafwaarts met Screw. Toen Milky Way Productions, het bedrijf van Goldstein, vier jaar geleden op de fles ging, had het blad nog een losse verkoop van vijfentwintigduizend exemplaren en nauwelijks abonnees.

Het was toen ook afgelopen met het televisieprogramma Midnight Blue, dat twaalf jaar stand hield op de New Yorkse kabel en waar Goldstein zijn cultstatus aan te danken had. Week in, week uit barstte hij uit in een bloemrijke tirade tegen alles en iedereen die zijn ergernis had gewekt. Dat ging zelden over seks, een enkele keer over lokale politiek en meestal over de kleine binnenwereld van de presentator. Na vijf huwelijken waren er even zoveel ex’en om op te schelden – met uitzondering van echtgenote nummer twee, een stewardess met wie hij zijn leven lang gelukkig had kunnen blijven als hij niet was behept met de dwangmatige behoefte om zoveel mogelijk vrouwen te verschalken. Van zijn twintig aanvaringen met het strafrecht is hij het meest trots op de zestien keren dat hij zich voor de rechter moest verantwoorden voor het verspreiden van obsceen drukwerk. De overige strafzaken betroffen belediging, bedreiging en schending van privacy door adressen en telefoonnummers van tegenstanders af te drukken.

Zolang Al Goldstein geld als water verdiende (of meende dat dit het geval was), hield hij er een uitbundige levensstijl op na. Aan de Upper Westside van New York bewoonde hij een vrijstaand huis, zijn buitenverblijf aan Pompano Beach in Florida telde vijf kamers en hij had een optrekje aan de Bethaniëndwarsstraat in Amsterdam. ‘Mijn grote fout was dat ik niet inzag hoe belangrijk internet geworden was,’ zegt hij. ‘Screw was vooral populair onder mannen met belangstelling voor seksclubs in New York. Ik had niet in de gaten dat die groep zijn informatie tegenwoordig gratis en anoniem van internet plukt.’ Toen bovendien de grootste adverteerder wegens illegale prostitutiepraktijken werd opgepakt, viel de belangrijkste bron van inkomsten weg. Het Goldstein-imperium ging failliet. De bank liet beslag leggen op alle privé-eigendommen van de directeur/eigenaar: zijn huizen, zijn negenhonderd paar schoenen en voorraad Cubaanse sigaren ter waarde van tienduizenden dollars. Het einde was roemloos. Hij zegt: ‘Ik had in mijn leven met ruim zevenduizend vrouwen seks, betaald en onbetaald, soms drie keer op een dag. Nu ik niet meer rijk en beroemd ben, is geen vrouw nog in me geïnteresseerd. Ik ben eenzaam.’

Voor de zekerheid inspecteert hij dagelijks of de zaadproducerende functie van het voortplantingsorgaan nog operationeel is. En elke woensdagavond bezoekt hij een zelfhulpgroepje voor seksverslaafden dat onder auspiciën van een psychiater in een zaaltje bijeen komt. Volgens de psychiater lijdt Goldstein aan een ‘bipolaire stoornis’, oftewel: hij is manisch-depressief.

Ontregelde mannen

Ex-topjournalist Jayson Blair laveert zijn auto door het centrum van de stad en wijst aan: dáár, in een zaaltje van de Centreville United Methodist Church, komt de door hem opgerichte ‘support group’ periodiek bij elkaar. Zo’n vijftien bipolair ontregelde mannen en vrouwen bespreken hoe ze met hun manisch-depressiviteit omgaan. De vroegere verslaggever schrijft af en toe voor het Amerikaanse patiëntenblad Bipolar Magazine. Hij wil zich in die richting verder ontwikkelen: begrip kweken voor mensen met een psychisch ongemak. Op diverse congressen beklom hij het spreekgestoelte om de aanwezigen uit eigen ervaring te informeren over wat gebeurt als de gekte toeslaat. De symptomen werden in zijn geval niet tijdig onderkend. De spanningen van zijn beroep probeerde hij met drank en drugs te beteugelen. De combinatie van geestverruimende stimuli, een meegaand karakter en een wankel geestesgestel bleek fataal. ‘Ik kan moeilijk nee zeggen,’ legt hij uit. ‘Ik werkte keihard, zeven dagen per week, om de chefs bij The New York Times te behagen. Er waren dagen dat er drie of vier stukken van me in de krant stonden.’

Op zijn zesentwintigste, drie jaar nadat hij als stagiair zijn entree op de redactie maakte, bereikte Blair de top van de Amerikaanse journalistiek: van stadsverslaggever promoveerde hij tot sterverslaggever op de redactie binnenland. In zijn nieuwe hoedanigheid zou hij intensief het land bereizen om het grote nieuws ter plekke te verslaan. Hij schreef dagelijks over de paniek rond de mysterieuze sniper die Washington onveilig maakte. Zijn artikelen over nabestaanden van in Irak gesneuvelde soldaten maakten indruk. Er rees pas argwaan over de betrouwbaarheid van de vlijtige reporter nadat de lokale San Antonio Express-News frappante overeenkomsten had gesignaleerd. Alinea’s uit een eigen interview met een Texaanse soldatenmoeder stonden een week later in exact dezelfde woorden in een reportage van Jayson Blair op de voorpagina van The New York Times. Naspeuringen leerden dat Blair nooit in Los Fresnos, Texas, was geweest. Evenmin had hij de ouders van Jessica Lynch gesproken, de negentienjarige soldate die in Irak was ontvoerd. Bijna alle spraakmakende verhalen waar de sterverslaggever collegiale schouderklopjes mee had geoogst, bleken verzonnen of overgeschreven uit andere publicaties.

‘Ik was de weg kwijt,’ zegt hij. ‘Dat kwam door mijn kwaal, de drank, mijn angst om niet aan verwachtingen te voldoen.’ Begrijpelijk dat hij direct zijn spullen kon pakken, zodra het bedrog aan het licht kwam. Twee chefs onder wier verantwoordelijkheid de stukken waren verschenen, kregen ook ontslag. Blair denkt niet dat hij ooit nog in vaste dienst gaat werken. ‘Daar ben ik ongeschikt voor. Ik moet eigen baas blijven. Als ik opnieuw in de verleiding kom om het superieuren naar de zin maken, gaat het fout.’

Verstand van vrouwen

Niet dat hij er ooit is geweest, maar Marion Barry associeert Nederland direct met ‘beautiful women’. De ex-burgemeester van Washington staat bekend als iemand met verstand van vrouwen, al was hij nooit blij als zijn escapades de media haalden. Sinds hij vijftien jaar geleden zijn straf voor cocaïnebezit uitzat, werd hij nog twee keer wegens drugs opgepakt, in beide gevallen nadat volgens hem de politie het spul in zijn auto had verstopt. Een bloedtest wees vorig jaar uit dat hij coke en marihuana had gebruikt. De politicus werd veroordeeld tot drie jaar voorwaardelijk en moest verplicht een ontwenningskuur volgen. In september dit jaar werd hij aangehouden toen hij het rode stoplicht negeerde. Volgens de politie had hij te veel gedronken.

‘De Afro-Amerikaanse kiezers in de arme wijken begrijpen dat de verhalen over mijn drugs- en drankgebruik niets hebben te maken met mijn politieke aspiraties,’ verduidelijkt Barry. Conservatieve krachten binnen het ambtenarenkorps proberen hem in diskrediet te brengen zolang hij in de politiek zit. Begrijpen ze dan niet dat ze hem op deze manier juist hélpen? ‘De problemen die ik met justitie had, versterkten mijn populariteit onder de zwarte bevolking,’ gaat hij verder. ‘Mensen gingen zich met mij identificeren. Ik werd net zo’n underdog als hun broers, zussen, ooms, tantes, neven en nichten die allemaal met de politie overhoop liggen. Dat maakte mij voor velen sympathiek. In de jaren dat ik burgemeester was, heb ik veel goeds voor de stad tot stand gebracht: banen gecreëerd, kantoren en winkelcentra laten bouwen, gezorgd voor betaalbare huisvesting. Dat zijn de mensen niet vergeten. Toen ik geen zin meer had om me herkiesbaar te stellen als burgemeester, vond ik het goed dat ze mij op de kandidatenlijst voor wethouders zetten. Ik wist van tevoren dat dit betekende dat ik zou worden gekozen.’

De Here heeft hem altijd geholpen, zegt Marion Barry. Elke zondag bezoekt hij trouw de kerk. Zijn favoriete verhaal in de Bijbel is dat over de verloren zoon. Zoals God degene die berouw toont zijn zonden vergeeft, drukken kiezers de politicus aan het hart als die zijn fouten ruiterlijk erkent. Als hij in 2008 met pensioen gaat, zal het bewijs geleverd zijn en heeft de omstreden politicus gewonnen. Hij is niet kapot te krijgen, in tegenstelling tot de failliete pornograaf en de verslaggever die zijn eigen nieuws werd.

Al Goldstein

Alvin ‘Al’ Goldstein (1936) was in 1968 oprichter, uitgever en hoofdredacteur van de sekstabloid Screw. In New York werd hij bekend van het kabel-tv-programma Midnight Blue. In 2004 ging zijn firma Milky Way Productions failliet. Multimiljonair Goldstein was in één klap zijn vermogen kwijt en raakte dakloos. Over zijn leven werden twee documentaires gemaakt: Goldstein: The Trials of the Sultan of Smut en Porn King: The Trials of Al Goldstein. In 2006 verscheen zijn autobiografie I, Goldstein: My Screwed Life.

Jayson Blair

Jayson Blair (1976) was een jonge ster-verslaggever van The New York Times. Aan zijn loopbaan kwam in mei 2003 abrupt een einde toen bleek dat hij in zesendertig artikelen had geknoeid met citaten of ten onrechte suggereerde dat hij ergens was geweest. Het bedrog baarde internationaal opzien. Over zijn ervaringen schreef Blair het boek Burning Down My Masters’ House. Tegenwoordig heeft Blair een verzendboekhandel. Hij is actief in belangengroepen van mensen die, net als hij, aan een ‘bipolaire stoornis’ lijden.

Marion Barry

Marion Shepilov Barry (1936) was van 1979 tot 1991 de eerste zwarte burgemeester van Washington DC. Nadat hij wegens drugsgebruik werd veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf besloot Barry zich in 1990 niet herkiesbaar te stellen. In 1992 werd hij wél gekozen als lid van de City Council, van 1995 tot 1999 gevolgd door een vierde termijn als burgemeester. Hoewel Barry weer wethouder is, komt hij regelmatig in opspraak: belastingontduiking, drank en drugs.

Gerelateerd