Werkvloer

Arbeiders verlaten een fabriek omringd door camera’s en microfoons die hun gevoelens proberen vast te leggen. De vijftienhonderd mannen en vrouwen van NedCar is door het Japanse moederbedrijf de wacht aangezegd, alleen de Chinezen kunnen nog uitkomst bieden – de crisis en de globalisering in een notendop. Bij alle voorgaande reorganisaties vlogen de jongsten er het eerst uit. De ouderen zijn gebleven. Zij waren eigenlijk te duur om te ontslaan.

De klassieke loopbaan is achterhaald. De werknemer dient flexibel te zijn, zzp’er bij voorkeur, iets met computers doen, snellend van project naar project en van team naar team. Agnes Jongerius (p. 16) ziet een stralende toekomst voor de vakbeweging (waaraan zij zelf geen deel zal hebben), als zij er in slaagt weer ‘herkenbaar te zijn op de werkvloer’. Maar de vloer onder veel werk is zoek.

De socioloog Richard Sennett heeft onderzocht wat dit met mensen doet. Anders dan verondersteld, ontlenen zij ook aan eenvoudige mechanische...