Kosmopoliet
In het avontuurlijke interview met haar in dit nummer vertelt kunstenares Marlene Dumas hoe zij zich verzette tegen de blanken die haar hun strijd om behoud van de Afrikaner cultuur wilden opdringen: ‘Wij willen jouw identiteit bewaren. En ik dacht: jij spreekt niet voor mij’ (p. 18). Kunst verdraagt volgens haar geen groepsdenken. Het gaat juist om het vermogen dingen anders te zien, andere dingen te zien. ‘Daarom denk ik ook dat kunst weer de cultuur verandert.’
Zo vanzelfsprekend als dit multiculturalisme voor de kunstenaar is, zo ondenkbaar lijkt het voor degenen die juist in de eigen groep houvast zoeken tegenover een vreemde, dominante cultuur. Maar de historicus Hans Vandecandelaere komt in zijn studie van zestig jaar migratie in Brussel tot de slotsom dat de kinderen van de eerste generatie zich snel vermengen met de talloze gemeenschappen in de Belgische hoofdstad. Zij nemen nieuwe, hybride identiteiten aan.
Wandelend door zijn wereldse stad blijkt de historicus over een wijde en welwillende blik te beschikken. Waar anderen veeleer een botsing tussen culturen zien, heeft hij vooral oog voor de opkomst van een nieuwe, moderne middenklasse. Hij noemt Brussel kosmopolitisch, maar de stad is toch vooral een onsamenhangend geheel van verschillende gemeenschappen, waarbij de beter gefortuneerde expats zich hebben afgezonderd in de groene buitenwijken. Diversiteit lijkt slechts de optelsom van segregaties.
En Nederland? Om Bas Heijne te citeren: ‘Wij hebben Zwarte Piet.’ Nog wel (p. 97).
frits.van.exter@vn.nl