<div class="lead">Dat we de vrouwenborst seksualiseren en de mannenborst niet, is biologisch niet te verklaren. Waar komt die geilige obsessie met borsten dan vandaan? En is het geen tijd daarmee op te houden als het zo beperkend werkt?</div>
‘Uw twee borsten zijn gelijk twee welpen, tweelingen van een ree, die onder de leliën weiden,’ zegt Salomo in Hooglied tegen de herderin met wie hij op het punt staat te trouwen. Babyhertjes dus. Harig, onhandig en wankel. Sexy? Welnee. Een beetje zoals Bambi misschien, het tekenfilmdier dat al in de jaren veertig geschikt werd bevonden voor kinderen.
Ook in deze tijd schrijven mannen graag over die uitstulpingen van vet- en bindweefsel waar vrouwen mee gezegend en belast zijn, maar ánders. Minder lieflijk. Op internet gaat een satirisch tekstje rond, getiteld Male writers writing female characters, waarin de soms potsierlijke seksuele focus op borsten wordt geridiculiseerd. Het verhaalt over de ontwakende Cassandra, wier naakte torso wordt beschenen door zonnestralen die door de lamellen naar binnen piepen. Ze rekt zich uit en, jawel, haar borsten bewegen met haar armen mee omhoog. Nadat ze zich heeft aangekleed priemen haar tepels prominent door de dunne stof van haar T-shirt. En dan: ‘She breasted boobily to the stairs, and titted downwards.’ 
Ondanks de bijna mythische status die borsten is toegekend, worden vrouwen geacht om ze, behalve binnenshuis en – vooruit – op het strand, vooral te verbergen. Tegelijkertijd zijn ze juist enorm zichtbaar: in videoclips, op tijdschriftcovers, als al dan niet functioneel naakt in films en als handige objecten om de pakken van Suitsupply aan de man te brengen. De context is daarbij vaak zo seksueel dat het een hele opgave wordt om als vrouw over straat te lopen zonder je in eerste plaats een verstoorder van testosteronhuishoudingen alom te voelen – om die ‘genotsheuvels’, ‘liefdesballonnen’ en ‘verboden vruchten’ nog als neutrale lichaamsdelen te zien.
En daar ga je al: uit een onderzoek van het Voedingscentrum blijkt dat bijna de helft van de Nederlanders het niet normaal vindt als borsten in het openbaar gebruikt worden waar ze voor bedoeld zijn: het zogen van een kind.
<h5>Borsten én een mening</h5>
Maar waar komt die geilige obsessie, met preutsheid als gevolg, eigenlijk vandaan? En is het niet een keer tijd om op te houden met dat geseksualiseer als het zo beperkend werkt? Veel vrouwen vinden van wel, blijkt uit allerlei massale en individuele protestacties, cosmetische trends en kleding waarmee ze de zeggenschap over hun borsten terug proberen te krijgen. Want ze zijn prachtig, hoor, die dingen, maar mag het ietsje minder?
<q class="pull-left">Moeilijk om &#8216;genotsheuvels&#8217; nog als neutrale lichaamsdelen te zien.</q>Thanks but no thanks, vrouwen hoeven geen speciale behandeling voor hun tepels als die restricties met zich meebrengt, maken ze op de meest uiteenlopende manieren duidelijk. Nee, ook niet op sociale media. Ze willen topless mogen zijn op plaatsen waar mannen dat ook mogen – waarom eigenlijk niet? – en publiekelijk borstvoeding kunnen geven zonder steelse blikken en rare opmerkingen te krijgen.‘I don’t know what my tits have to do with it,’ zei actrice Emma Watson toen haar feministische idealen in twijfel werden getrokken vanwege een semi-topless fotoshoot in Vanity Fair. Jawel, vrouwen willen zelfs over borsten én een mening kunnen beschikken. En ze krijgen hulp uit onverwachte hoek.
<h5>Dubbel-D</h5>
Wacht. Klinkt allemaal leuk, maar hoe zit het dan met de biologie? Zijn we wel in staat om die seksuele lading zomaar overboord te kieperen? Zijn borsten niet intrinsiek seksueel? Tja, er bestaan verschillende theorieën over de aantrekkingskracht ervan, maar een wetenschappelijke verklaring is er niet. Gespeculeerd wordt bijvoorbeeld dat aan de vorm afgelezen kan worden hoe jeugdig en goed doorvoed een vrouw is, oftewel hoe geschikt om mee te paren. Maar hoe is die voorliefde voor dubbel-D, misschien wel de meest bejubelde behamaat, dan evolutionair te verklaren? Hoe royaler de cup, immers, hoe aanzienlijker de kans dat de vrouw in kwestie borstvoeding geeft en helemaal niet zo vruchtbaar is. Staan grote borsten dan soms garant voor extra seksueel genot? Ook dat is niet aannemelijk. Uit een onderzoek van de Universiteit van Wenen bleek zelfs dat ze gemiddeld genomen minder gevoelig zijn dan kleine borsten. We zien ze de laatste decennia vooral heel vaak in een seksueel getinte setting, waarin de vrouw die eraan vastzit bijzaak is. En wat een toeval. Viren Swami, professor sociale psychologie aan de Universiteit van Westminster, concludeerde in 2013 in een artikel getiteld ‘Men’s Oppressive Beliefs Predict Their Breast Size Preferences in Women’ dat mannen die van grote borsten houden vaker een vijandige en dominante houding tegenover vrouwen hebben en meer geneigd zijn om ze te objectificeren. Praktijkvoorbeeld: toen Donald Trump in 2005 geïnterviewd werd door Howard Stern werd hem gevraagd of hij nog steeds van zijn vrouw Melania zou houden na een auto-ongeluk waarbij haar arm, been en gezicht verminkt raken. ‘Hoe zien haar borsten eruit?’ vroeg Trump. ‘Dat is belangrijk.’
<h5>Een naakte enkel</h5>
‘Het is allemaal cultuur,’ meent Ellen Laan, seksuoloog en als hoogleraar verbonden aan het AMC. Dat zou in elk geval verklaren waarom de hele westerse wereld in rep en roer was om nipple-gate: die halve seconde dat de tepel van Janet Jackson in beeld was tijdens de Superbowl in 2004, terwijl de Namibische Himbavrouwen op hun dooie gemak met blote borsten rond kunnen lopen. Dat de paparazzifoto’s van een topless Kate Middleton een schandaal waren, maar Maria II van Engeland ingetogen en deugdzaam werd genoemd terwijl ze jurken droeg die haar voorgevel compleet onbedekt lieten. Hetzelfde gold voor Agnès Sorel, de favoriete maîtresse van koning Karel VII, die in de vijftiende eeuw het bloteborstendecolleté introduceerde aan het Franse hof. Een naakte enkel, dat was pas vulgair in die tijd. En voordat het moslimrijk werd uitgebreid en christelijke missionarissen elders aan de slag gingen, was het in veel culturen zelfs de norm voor vrouwen om topless te zijn.
Nee, Laan gelooft niet dat het biologisch te verklaren is dat we de vrouwenborst wel seksualiseren en de mannenborst niet. ‘Tepels van mannen hebben evenveel zenuwuiteinden als tepels van vrouwen,’ zegt ze. ‘En ook voor de meerderheid van de mannen verhoogt tepelstimulatie de opwinding, alhoewel minder dan bij vrouwen. Maar zelfs dat kan net zo goed cultureel bepaald zijn. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mannen er ook minder om vragen.’
<h5>Borstvoeding in het openbaar</h5>
Lingerieketen Victoria’s Secret is wereldberoemd vanwege de jaarlijkse modeshow vol sexy topmodellen, wier borsten in minuscule lingerie worden opgediend alsof je je tanden erin hoort te zetten. Het spektakel wordt zelfs uitgezonden door Net5. Elk jaar krijgt een van de vrouwen de eer om haar goedbetaalde buste te laten houden door de fantasiebeha: een met edelstenen, goud en parels bezaaid pronkstuk á een paar miljoen dollar, met namen als ‘The Very Sexy Fantasy Bra’ en ‘The Bombshell Fantasy Bra’. Neem bijvoorbeeld de beha’s getoond door Miranda Kerr (2,5 miljoen), Gisele Bundchen (15 miljoen) en Candice Swanepoel (10 miljoen).
Die drie vrouwen hebben nog een overeenkomst: alledrie kregen ze kritiek toen ze op sociale media een foto deelden waarop ze hun kindje borstvoeding gaven. De Zuid-Afrikaanse Swanepoel was het zo zat dat haar borsten blijkbaar alleen geduld worden in een seksuele context, dat ze besloot te reageren. ‘Veel vrouwen worden erop aangekeken als ze borstvoeding geven in het openbaar,’ schreef ze op Instagram. ‘En ook ik heb het idee gekregen dat ik mezelf moet bedekken en me moet generen als ik mijn baby voed op een openbare plek. Gek genoeg heb ik dat nooit gevoeld bij alle topless fotoshoots die ik deed in naam van de kunsten.’
De zogeheten Victoria’s Secret Angels zijn niet de enigen die van het stigma af willen. Eerder dit jaar gaf senator Larissa Waters haar dochter Alia borstvoeding in het Australische parlement zodat ze geen stemming zou missen. Een primeur. Ook de presidentsdochter van het overwegend islamitische Kirgizstan zorgde voor controverse met foto’s waarop ze haar zoontje voedt. En ja, zelfs de paus is wat dit betreft minder preuts dat een groot deel van de Nederlanders. ‘You mothers, go ahead and breastfeed, without fear,’ sprak hij in januari tijdens een doopceremonie in de Sixtijnse Kapel.
<h5>Onacceptabele vrouwentepels</h5>
Femen, Free The Nipple, de topfreedom-beweging, Lena Dunham in Girls – ook het topless protest werd de laatste jaren wereldwijd omarmd. Vrouwen schrijven leuzen op hun lichaam en gebruiken hun borsten zo als protestbord, of laten hun tepels zien puur omdat ze dat beeld willen normaliseren en, waar nodig, legaliseren.
In de staat New York leidde zo’n poging al in 1992 tot succes. Hoewel alle politieagenten er een paar jaar geleden officieel aan herinnerd moesten worden, is het daar legaal voor vrouwen om topless over straat te gaan. Eind jaren tachtig werden zeven activistes opgepakt omdat ze zonder bovenkleding in een park in Rochester zaten te picknicken, maar de zaak werd uiteindelijk in hun voordeel beslecht door het hooggerechtshof. Het opgelegde bedekken van borsten, zo had een deskundige betuigd, vergroot alleen maar de culturele obsessie ermee, met als gevolg een ongezonde kijk op het lichaam van de vrouw en het ontmoedigen van borstvoeding geven. Een kwart eeuw later kunnen we rustig concluderen dat die culturele obsessie blijkbaar zwaarder weegt dan de wet.
Op Facebook en Instagram zijn vrouwentepels nog altijd ten strengste verboden, ook als het kiekje op Fifth Avenue of aan de Franse Rivièra is gemaakt. Onder anderen zangeres Rihanna en model Naomi Campbell werden al op de vingers getikt door het fotoplatform. Een Amerikaanse kunstenares maakte daarom een template met afbeeldingen van mannelijke tepels die je op foto’s over vrouwelijke tepels kunt plakken. ‘If you are going to post pictures of topless women,’ schreef ze, ‘please use this acceptable male nipple template to cover over the unacceptable female nipple.’
Het Instagram-account <a href="https://www.instagram.com/genderless_nipples/?hl=nl" target="_blank">@genderless_nipples</a> deelt close-ups van tepels om de richtlijnen van het platform op de proef te stellen. Toen er vrijwel meteen een foto van – ha! – een mannentepel werd verwijderd omdat-ie de regels zou schenden, schreven de oprichters: ‘Instagram, je kan niet eens het verschil zien tussen mannen- en vrouwentepels. En wie wel? Dus waarom zou je die van vrouwen verbieden?’
En dit was misschien wel de beste manier om de willekeur van het beleid aan te tonen: Courtney Demones, een transgender vrouw, postte tijdens haar hormoonbehandeling steeds nieuwe foto’s van haar borst(en) op Facebook en Instagram, vergezeld van de hashtag #DoIHaveBoobsNow? Vanaf welk punt, vroeg ze zich af, zouden de sociale netwerken haar posts gaan verwijderen? Wanneer zouden ze besluiten dat haar borsten genoeg ontwikkeld waren om geseksualiseerd te worden? Dat moment kwam vrij rap.
<h5>Save a life! Grope your wife!</h5>
Zelfs campagnes om mensen bewust te maken van borstkanker zijn vaak nogal zinnenprikkelend. In het Telstar-stadion in Velzen-Zuid gingen vierduizend vrouwen in bikini op de foto voor een ‘bikinirecord’ om geld op te halen voor KWF. Er zijn initiatieven als No Bra Day, een dag in borstkankermaand oktober waarop vrouwen worden aangemoedigd om geen beha te dragen en daar foto’s van te delen. En dan die kleur roze, de gala’s en de glossy magazines met verleidelijke fotografie. De T-shirts met teksten als ‘Save a life! Grope your wife!’ en ‘Help save second base’.
<q class="pull-left">De culturele obsessie weegt blijkbaar zwaarder dan de wet.</q>‘Here’s your fucking breast cancer awareness,’ schreef een vrouw bij een viral foto van haar vuurrode, tepelloze en beschadigde linkerborst na 35 dagen bestraling, waarmee ze wilde benadrukken dat er, ondanks de geliefde locatie van de tumor, echt niks sexy is aan de ziekte. In de New York Times stond in november een artikel over een nieuwe beweging die ‘going flat’ of ‘living flat’ wordt genoemd: vrouwen die heel bewust geen borstreconstructie nemen na een borstamputatie. Er is namelijk steeds meer weerstand tegen de vanzelfsprekendheid daarvan. Tegen het idee dat een namaakborst nodig is om compleet te zijn als vrouw. Het gevoel en de functie komen toch niet terug, redeneren de aanhangers. Of ze vinden het reconstructieproces simpelweg te riskant en te lang duren en willen, nadat die tumor eindelijk weg is, geen vreemde dingen meer in hun lichaam, ondanks sociale conventies.
Borsten hebben is een keuze, geen vereiste, vinden Debbie Bowers en Marianne DuQuette Cuozzo, twee van die vrouwen die na een dubbele mastectomie besloten zonder borsten door het leven te gaan. Ze maakten een korte video om hun besluit toe te lichten. ‘De medische wereld is een door mannen gedomineerde wereld,’ stelt Bowers, ‘en mannen zullen ervan uitgaan dat vrouwen borsten willen, dus maken ze die keuze voor ons.’ Vooralsnog vinden de meeste artsen het zo vanzelfsprekend dat een reconstructie bij het traject inbegrepen zit, dat ze de mogelijkheid om ervan af te zien nauwelijks bespreken.
<h5>Pornoproporties zijn uit</h5>
Het is altijd aan mode onderhevig wat als de ideale borstvorm en -maat wordt gezien. Neem nou de jaren twintig, waarin men rondingen maar als een obstakel zag. Borsten werden zeker niet geaccentueerd en soms zelfs afgebonden. In de jaren veertig wilden vrouwen juist parmantige, puntige tietjes en kwamen er beha’s met kegelvormige cups op de markt. De jaren negentig waren de hoogtijdagen van de Wonderbra, die de borsten als ballonnetjes tegen elkaar aan drukte en een periode inluidde waarin elke suggestie van een tepel uit den boze was.
De laatste tijd is er weer een verschuiving gaande. De verkoop van push-up beha’s en voorgevormde cups is de afgelopen twee jaar gedaald, blijkt uit dataonderzoek naar tachtig lingeriebedrijven uit Europa en Amerika. Sportieve beha’s en de bralette, een triangeltopje van dunne stof, werden juist populairder. Het culturele ideaalbeeld legt het af tegen de natuurlijke vorm van de borst. Tepels mogen, omdat ze er nu eenmaal zitten, weer door de stof van kleding heen te zien zijn. En het aantal borstvergrotingen in Nederland steeg tussen 2013 en 2016 dan wel van zesduizend naar negenduizend, maar de gewenste cupmaat werd juist steeds kleiner. Nog maar een klein groepje kiest voor pornoproporties. Het is ‘uit’ om borsten nadrukkelijk te etaleren.
In het decembernummer van de Britse Vogue, in een artikel getiteld ‘Desperately seeking cleavage’, signaleert Kathleen Baird-Murray dat modeontwerpers en ook actrices op de rode loper hun focus hebben verlegd naar andere lichaamsdelen, zoals schouders, buik en benen. ‘Het decolleté, die twee geweldige heuvels die samengedrukt worden om seksuele empowerment uit te dragen, om te verleiden, om lust op te wekken of gewoon om ze te laten zien, heeft zijn beste tijd gehad, of neemt op zijn minst een welverdiende vakantie.’ Kortom: ‘The tits will not be out for the lads.’
<q class="pull-left">Je buurmeisje dat topless ligt te zonnen met een boek van De Beauvoir.</q>En jawel, zelfs Playboy, groot geworden met de objectificatie van blote vrouwen, haakt nu aan bij de feministische strijd tegen diezelfde objectificatie. Nadat het mannenblad twee jaar geleden ineens aankondigde met naakt te stoppen, kwam het dit voorjaar op dat besluit terug. Maar er werd een nieuw soort naakt geïntroduceerd. Eerder je buurmeisje dat topless ligt te zonnen met een boek van Simone de Beauvoir dan een ingeoliede strandwacht uit Baywatch. Klassieke schoonheden met warrig haar en weinig make-up, naturel poserend, hun twee borsten gelijk twee welpen, tweelingen van een ree. Op de cover staan kreten als Naked is normal en Free the nipple.
Misschien kan Cassandra zich in de toekomst dan ook gewoon uitrekken, even haar ogen dichtknijpen tegen de zon, een T-shirt aantrekken en de trap af lopen. Lekker rustig.

Cultuur