Schrijfster en columniste
In de wereld van mijn boek ‘Black Box’ ontdekken kinderen hun macht als consument. Ze boycotten bedrijven wanneer die onzinnige reclamecampagnes voeren en ze eisen het recht om zelf te beslissen over plastische chirurgie. Uiterlijk is er van levensbelang, maar niet omdat meisjes er sexy willen uitzien voor jongens. Het zijn de meisjes zélf die afgeven op scheve neuzen en vetkwabben – en ze zien niet in dat ze daardoor nog verder van huis zijn. Het is een stuk moeilijker om perfect te zijn dan om sexy te zijn. Dat thema doet misschien denken aan de documentaire Beperkt houdbaar van Sunny Bergman over vrouwen die streven naar lichamelijke perfectie, maar het idee voor Black Box ontstond al eerder. Ik kreeg het acht jaar geleden, tijdens het eerste seizoen van Big Brother. Ik vond dat fascinerend: ik bewoog mij toen nog niet tussen volwassenen en kreeg ineens wél een kijkje in hun wereld. Met mijn familie zat ik elke avond om zeven uur voor de televisie. Een Big Brother-huis waarin kinderen wonen, kan een mooi verhaal opleveren, bedacht ik toen.
Ik wilde het perspectief bij de volwassen redactieleden van het tv-programma ‘Black Box’ leggen, maar ik had geen idee hoe het brein van, bijvoorbeeld, een man van vijftig werkt: ik was zeventien. Daarom kon ik daar toen nog niet over schrijven. Als schrijver wil ik van zoveel mogelijk verschillende mensen weten hoe ze denken. Mijn vriendengroep van studerende en werkende twintigers is daarvoor veel te beperkt. Daarom houd ik van reality-televisie. Niet van De gouden kooi en de latere seizoenen van Big Brother. Maar zo’n idioot programma waarbij twaalf vrouwen in de Australische outback om één man vechten, dat geeft je als kijker inzicht in de breinen van échte, totaal uiteenlopende mensen. Heel leerzaam. In een roman creëert een goede schrijver natuurlijk ook vijftien verschillende breinen, maar die hersenen blijven nog altijd bedenksels van de schrijver zelf.
‘Black Box’ is een fictief verhaal dat de laatste tijd steeds minder onwaarschijnlijk wordt; je ziet dat de werkelijkheid fictie gaat nabootsen. De kinderen in het huis op de Pier zijn lid van jongerenbeweging de Ticket: ze dragen dag en nacht een elektronisch pasje bij zich waarop hun persoonlijke scores op gebied van gezondheid, uiterlijk, intelligentie, bezit en charme zijn af te lezen. Zoiets bestond niet toen ik het bedacht, nu is er Hyves dat er iets van wegheeft. Ook daar heeft iedereen een individuele pagina waarop je precies kunt aangeven wie en wat je bent. Alsof je reclame voor jezelf maakt. Wat het verhaal van Black Box altijd sowieso onmogelijk leek te maken, was het idee een reality show te maken over kinderen die door volwassenen aan hun lot worden overgelaten. Toch bestaat dat nu: in de Verenigde Staten zendt CBS de serie Kid Nation uit. Daarin bouwen veertig kinderen een eigen wereld, ze moeten zich zonder hun ouders zien te redden. In dat opzicht klinkt het verhaal misschien als een moderne versie van William Goldings Lord of the Flies, maar mijn uitgangspunt is totaal anders. Wat Lord of the Flies zo schokkend maakte, is dat het liet zien hoe kinderen zonder ouderlijk toezicht ineens in wilden veranderden. Maar dat kinderen verschrikkelijk slecht kunnen zijn, weten we nu allang. Dat ouders in staat zijn de taak om hun kinderen te verzorgen los te laten, dát vind ik beangstigend. In mijn boek geven ouders de voogdij over hun kinderen aan een televisiezender. Dat is niet eens zo krankzinnig als het klinkt: de ouders van de kinderen in Kid Nation hebben een contract moeten ondertekenen dat ze CBS niet verantwoordelijk zullen houden voor de dood van hun kind. Ongelooflijk.
Jong zijn wordt verheerlijkt in de wereld van ‘Black Box’, maar ook in de onze. In het Westen probeert iedereen zijn jeugd zo lang mogelijk vast te houden. Ik ben vijfentwintig en merk om mij heen ook dat vriendinnen de aftakeling tegen proberen te gaan. Ik moet nú beginnen met het smeren van dure oogcontourcrème, voor het te laat is. In Black Box wordt halverwege het programma een oude, dementerende vrouw in het huis gestopt. De kinderen, die voor haar moeten zorgen, zijn geschokt: voor het eerst zien ze zoveel rimpels en kwijl. In een samenleving waar kraaienpoten al uit den boze zijn, is doodgaan al helemaal een taboe. Ik denk dat mijn generatie het niet makkelijk gaat krijgen met het verval van ons lichaam wanneer we ouder worden.
Voor de duidelijkheid: mijn boek is geen politiek of maatschappelijk pamflet, het is een roman. Er zijn actuele thema’s in verwerkt, maar je kunt die maatschappijkritiek ook naast je neerleggen. Wat ik vooral wilde doen, is een boek schrijven dat ik zelf zou willen lezen, een spannende roman met een geweldig liefdesverhaal. Dat was het allerbelangrijkst. Ik wilde er geen boodschap inleggen, omdat ik er niet op uit ben mensen te overtuigen van mijn opvattingen. Wat zou de wereld saai zijn als iedereen dezelfde mening heeft. Tegelijkertijd zou het wel geweldig zijn als ik pubers tot nadenken aanzet. En niet alleen pubers trouwens, ik hoop dat het een cross-overboek is dat ook volwassenen mooi vinden.
Ik ben nog steeds verbaasd dat ik dit boek geschreven heb, het is veel extremer dan ik zelf ben. In dit boek heb ik bovendien iets gedaan waarvan ik altijd overtuigd was het nooit te zullen doen: een open einde schrijven. Als kind haatte ik het als een boek dat had. De schrijver wist ongetwijfeld hoe het verhaal afliep en ik vond het zó oneerlijk dat hij die kennis voor mij achterhield. Mijn kinderboeken zullen daarom nooit een open of slecht einde hebben, dacht ik. Maar tot mijn eigen verbazing moest het wél open eindigen, of eigenlijk is het meer halfopen. In dit verhaal over zeven jongeren in het huis op de Pier kon sowieso meer dan in de kinderboeken die ik schreef. In mijn boeken voor kinderen van 10+ is seks geen issue. Daar wil ik die kinderen nog helemaal niet mee lastigvallen. Kinderen en pubers worden via de media toch al zo gebombardeerd met beelden van hoerige vrouwen op bushokjes. Daar winden andere volwassenen zich dan weer over op en het resultaat is dat meisjes van tien, twaalf jaar seks alleen nog kunnen zien als iets wat slecht en bedreigend is. Jammer, want het kan ook zo leuk zijn.
Van het geld dat ik op mijn vijftiende verdiende met de columns in ‘de Volkskrant’ heb ik toen alleen een flesje parfum gekocht. Ik heb daarom voldoende spaargeld om gedeeltelijk daarvan en gedeeltelijk van mijn boeken te kunnen leven. In mijn leven wil ik zeker nog eens een roman voor volwassen schrijven, maar zoals ik op mijn zeventiende nog niet klaar was voor Black Box, ben ik nu nog niet klaar voor een echt volwassenenboek. Het is meer een leuk vooruitzicht voor de toekomst.
ANNA WOLTZ
1981Geboren te Londen
1997-1998 Wekelijkse column over haar schoolleven in de Volkskrant, gebundeld in het boek Overleven in 4b
2001-2005 Studie geschiedenis, Universiteit Leiden
2002Eerste kinderboek Alles kookt over
2005-nu Zeswekelijkse column in de Volkskrant
2006Post uit de oorlog, samenwerking met vader Wout Woltz
2006De serie ‘Hoe denkt&#8230;’ in Vrij Nederland
2007Eerste 14+ boek Black Box

Gerelateerd