Ze is een monument van kwetsbaarheid, vooral ook omdat ze er veel aan doet het niet te zijn. Een oudere mevrouw die een eindje voor me rijdt, op haar degelijke fiets met tassen aan weerszijde, zo&#8217;n fiets die &#8216;s nacht wordt opgeborgen in een schuur of garage &#8211; want anders blijft zo&#8217;n ding niet tien jaar roestvrij.
Ze steekt haar hand uit, ze wil kennelijk linksaf, maar er is niets gedecideerds aan haar optreden: ja, zegt de hand, ik ga links, nee zegt de fiets, ik rij gewoon rechtdoor. Er kan maar één redelijk antwoord worden verwacht van de overige verkeersdeelnemers: snelheid minderen, ruimte maken, de vrouw haar eigen, onzekere gang laten gaan. Het lijkt me dat iedereen wel een moeder of een oma heeft gekend die zo bang is om te vallen, zo geconcentreerd bezig is dat te voorkomen, dat het zo iemand geheel ontbreekt aan automatismen die noodzakelijk zijn voor het moderne stadsverkeer.
Eindelijk, daar slingert ze de kant op die ze met haar linkerhand al had aangegeven, ze fietst nu midden op de weg, en ineens brult daar een motorrijder achterop, die moet remmen, moet uitwijken, en nu zelfs geheel stopt.
De man draait zich om en roept vanonder zijn integraalhelm:
&#8216;Stomme, ouwe kut.&#8217;
En zoef, weg is-ie weer.
Ik zou het helemaal niet raar hebben gevonden als de vrouw naar het bankje was gekropen aan de andere kant van de weg om daar in een tomeloze huilbui uit te barsten, maar ze schudt alleen haar hoofd en fietst gewoon door, nog voorzichtiger dan daarnet.
Het lukt me nog steeds niet deze scène van mijn netvlies te wissen, dat totaal onverwachte, snijdende maar kennelijk vaak gerepeteerde &#8216;ouwe kut&#8217; dat zomaar door de lucht sneed, en de berusting waarmee het vonnis werd aanvaard.
Ik woon nu veel langer in Amsterdam dan ik ooit ergens anders heb gewoond en ik moet zeggen: ik ben een beetje van die stad gaan haten. De Koninginnedag-&#8216;festiviteiten&#8217;, de gay parade, de dagen stromen vol met evenementen die ik steeds vaker wil ontvluchten. Op de voetbalzondag dat Ajax tegen FC Twente speelde, voel je de oorlog in de lucht hangen. Zonder enig aanwijsbaar voetbalenthousiasme hoopte ik op Twente als kampioen, en niet alleen omdat ik daar een jeugd heb liggen. Amsterdam kan zo&#8217;n spontaan, vrolijk volksfeest helemaal niet aan, er moet meteen een noodhospitaal gebouwd worden, tientallen gewonden verpleegd en een dag later lees je dat de feestelijkheden &#8216;relatief rustig&#8217; zijn verlopen. Ik zei tegen geliefde toen het fluitsignaal klonk en Ajax na zeven jaar… et cetera: &#8216;Binnen blijven. Deuren en ramen dicht. Het is niet pluis in de stad.&#8217; Nogmaals, de Amsterdammers hadden dus gewonnen &#8211; het is niet ingewikkeld te verzinnen wat er bij verlies was gebeurd.
De Amsterdamse wethouder Andrée van Es zegt in de Volkskrant: &#8216;Ik probeer Amsterdam hoffelijker te maken. Ik heb net een brief over burgerschap naar de gemeenteraad gestuurd. (…) Ik vind hoffelijkheid belangrijk. In Amsterdam wordt het als tuttig beschouwd.&#8217;
Het is natuurlijk ironisch dat een oud PSP&#8217;er en voormalig (?) republikein nu streeft naar &#8216;hoffelijkheid&#8217;, maar tuttig vind ik het allerminst. Hoe groter de stad, hoe meer er afstand bewaard moet worden, juist omdat je zo dicht op elkaars huid zit. In die zin is Amsterdam te klein, in vergelijking met andere grote Europese steden. Wat hier voor ongedwongen wordt gehouden, is in Parijs of Londen een delict. Soms verkeer ik nog even in de illusie dat die openbare assertiviteit me hier zo aanvliegt omdat al het Nederlands bij mij ongefilterd naar binnen gaat, maar ook buitenlandse vrienden merken het. Hard. Onbeleefd. Soms verrassend vriendelijk, maar daar kan je geen staat op maken. De regel is: onbedaarlijk ruw.
Je voelt je tuttig als je jezelf er in die termen over hoort spreken, maar dat is niets anders dan het verplaatsen van de schuld. Niet de klager is tuttig, de dader is onvoorstelbaar lomp.
Amsterdam kleeft het nadeel aan, niet van de grootste stad maar van het grootste dorp van het land. Te klein en gezellig voor echte &#8216;hoffelijkheid&#8217;, hoeveel brieven over burgerschap de gemeenteraad ook nog zal ontvangen.
Er zijn weinig plaatsen op de wereld waar individuele vrijheid zozeer is omgeslagen in z&#8217;n tegendeel: de kleine straatterreur van allen tegen allen, en dat als ongeschreven regel.
Tweeëndertig jaar geleden viel ik van mijn fiets, heel klassiek, ik raakte bekneld tussen de tramrails. Ik lag op de grond, bloedde een beetje, maar ik keek om me heen en dacht: &#8216;Ik lig hier wel mooi in Amsterdam&#8217;. Vastberaden stond ik op en reed naar mijn eerste college. Dat gevoel slijt na tweeëndertig jaar. Gewenning, blasé. Maar die toenemende hekel aan de stad, terwijl ik aan het platteland helemaal niet moet denken &#8211; dat verontrust me.

Stephan Sanders

Gerelateerd