Dat zou nog eens mooi zijn; het oude jaar is weg geknald, de kerstbomen staan inmiddels op straat en al het oude nieuws van vorig jaar kan ook in één keer mee. Jaar afgesloten. Maar zo gaat het niet, het oude nieuws zeurt door en trekt zich niets aan van de grens van 1 januari. Dat geldt dus ook voor het onderzoek van seksueel misbruik van minderjarigen in r.k. instellingen, waarover de commissie-Deetman in december haar rapport publiceerde.
Wat is er veel over gezegd en geschreven, niet alleen in de officiële media, maar ook op straat en op het werk. Ik meende zelfs een zekere gretigheid te bespeuren bij de mensen met de stelligste meningen. De redenering verliep dan ongeveer zo: &#8216;Godsdienst is iets heel doms en slechts en het r.k. geloof is het meest hypocriete aller geloven.
Van die roomsen kun je dat soort dingen verwachten, en zie, al hun mooie praatjes over het celibaat ten spijt, de priesters en andere religieuzen maakten zich er schuldig aan, en ze wisten het met hun bisschoppen en kardinalen zo te regelen dat de daders vrijuit gingen en de slachtoffers doodgezwegen werden.&#8217;
Dit alles moet worden geconstateerd op de triomfantelijke toon van &#8216;zo is het toch gewoon…&#8217;, en wee je gebeente als je er een kanttekening bij plaatst.
Abram de Swaan introduceerde ooit het verhelderende &#8216;anti-Israëlenthousiasme&#8217;, zoals gepraktiseerd door Gretta Duisenberg en anderen, maar het &#8216;anti-Rome-enthousiasme&#8217; moet op nog veel meer aanhangers kunnen rekenen.
Ik voelde me niet geroepen me bij dit steeds verder uitdijende koor te voegen, al was het maar omdat het aspect van de Schadenfreude hier zo schril in doorklonk. In essentie hebben de criticasters gelijk, de doofpot was groot en sloot geluiddicht af, maar wanneer je slachtoffers gebruikt om het failliet van een instituut als de r.k. kerk aan te tonen, doe je niet zo heel veel anders dan de religieuzen, die diezelfde kerk en haar reputatie ook veel belangrijker vonden dan de feiten. Telkens dreigen de slachtoffers een middel te worden dat een ander, veel verdergaand doel moest dienen.
Zelfs in de bisschoppelijke brief die op 20 december werd voorgelezen in veel kerken kon je die ambivalentie nog beluisteren. Een zin als &#8216;Dat dit (het misbruik) binnen de kerk kon gebeuren, is verschrikkelijk&#8217;, is bij nader inzien minder schuldbewust dan die lijkt. Leg de nadruk op &#8216;binnen de kerk&#8217;, en je weet wie volgens de opstellers het zwaarst getroffen is. Het instituut zelf.
Mijn afstand tot die pijnlijke kwestie werd ook ingegeven door, tsja, afstand. Ik ben geen r.k. gelovige, ik heb wel op een r.k. school gezeten, maar niks dáár van, en ik ken eigenlijk geen mensen die er direct mee te maken hebben gehad. Je mengt je niet zo snel in een discussie als je zelf geen lid bent van de club en je recht van spreken net zo groot is als je feitelijke onbenul.
Ineens schoot me een middelbareschoolvriendje te binnen, die toen al bij een therapeut liep omdat er &#8216;iets&#8217; gebeurd was. Dat &#8216;iets&#8217; was seksueel en tegen zijn zin, peuterde ik los, en ik vond dat vreselijk maar ook vreselijk interessant, zoals pubers alle grotemensenproblemen interessant vinden. Nog later las ik welke kinderen binnen r.k. instellingen het meest gevaar hadden gelopen: die op kostscholen, internaten en in tehuizen. Geen ouders in de buurt, soms helemaal geen ouders.
Nu put ik niet uit mijn geheugen, maar uit de geschiedenis: ik werd in 1961 gebaard door mijn biologische r.k. moeder, zij droeg daarbij een schot op haar buik zodat ze mij niet zien zou. Ik werd zo snel mogelijk van haar gescheiden, zonder dat er contact was geweest, en overgebracht naar een r.k. kindertehuis.
Later zou ik van daaruit worden geadopteerd, maar was dat niet gebeurd, dan was ik zo&#8217;n kind geweest zonder &#8216;buitenleven&#8217; &#8211; een flinke risicofactor, zogezegd.
Goed, het verhaal kwam al dichterbij, en toen werd ik getroffen door een r.k. kerkganger, die op de tv verklaarde: &#8216;Het is jammer dat het ons onvoldoende lukt om de mensen die in het verleden misbruikt zijn te laten merken dat we met hen meeleven en dat het ons spijt.&#8217; Let wel, deze man had part noch deel aan enig misbruik, hij was geen priester, maar een gewone gelovige. Hij voelde dus spijt om iets wat hij niet had gedaan en waarschijnlijk ook echt niet had geweten. Hij nam de verantwoordelijkheid voor kardinaal, bisschoppen, priesters en andere religieuzen, die heel wat minder scheutig waren geweest in hun zelfonderzoek. En juist deze man legde feilloos de nadruk op het leed van de slachtoffers.
Ik vond dat voorbeeldig en ook een beetje onbegrijpelijk. Het is spijt die verder gaat dan je eigen verantwoordelijkheid. Maar het is ook iets waarvoor ik instinctief mijn pet afneem.

Gerelateerd