Deze column is ook te beluisteren. Lou-Anna Druyvesteyn leest voor.

Nu de kinderen niet langer meer thuis les krijgen, de A1 weer stremt als verzuurde melk en eetafspraken helaas weer doorgaan zou u het bijna vergeten, maar we bevinden ons nog steeds in een wereldwijde gezondheidscrisis. Om het volk vanuit deze brandhaard naar veiliger tijden te loodsen, golden er vanaf maart 2020 noodverordeningen, die de minister van Volksgezondheid opdroeg aan de voorzitters van de veiligheidsregio’s.

Het ging om vrijheids- of evenementenbeperkingen die lokaal met spoed konden worden ingezet, maar niet door de volksvertegenwoordiging werden gecontroleerd. Begrijpelijk, maar vanuit democratisch oogpunt niet minder verontrustend.

De kortdurende crisissituatie die velen verwachtten, ging over in een langdurige verplichte winterslaap die deinde op steeds weer nieuwe uitbraakgolven. De noodverordeningen, slechts bedoeld voor een acute crisis, werden daarom op 1 december 2020 vervangen door de ‘Tijdelijke wet maatregelen covid-19’ (Twm). Volgens minister De Jonge bood deze ‘noodwet’ het kabinet geen andere bevoegdheden dan de verordeningen, maar was er nu tenminste een controlemogelijkheid voor het parlement. Slaap rustig verder.

De noodwet gold in eerste instantie voor drie maanden, tot 1 maart 2021, maar werd recent voor de derde keer verlengd, tot 1 december 2021. Vreemd genoeg ging dat redelijk geruisloos. Ik zocht in kranten, op overheidssites en op sociale media, maar liep vast in een satanische draaimolen van protesten vol Jodensterren, antisemitische complottheorieën, naargeestige kruidenvrouwtjes met superieure moedergevoelens en misplaatste oorlogsretoriek. Radicale stemmen die kwaadaardige onzin verspreiden en een rap groeiend publiek bereiken, soms via het wereldwijde web, soms via het parlement.

een nieuwe realiteit

Er zijn drie dingen die me zorgen baren aan de situatie waarin we nu zijn beland: dat kritiek op het normaliseren van een noodtoestand aan extremisten wordt overgelaten; dat midden in die noodtoestand de urgentie van een razendsnelle formatie op geen enkel moment merkbaar is; en dat er geen structureel plan ligt om de onderliggende oorzaken voor het uitbreken van infectieziekten aan te pakken. Ik vind niet dat we moeten wennen aan quarantaineplichten, toegangstesten, vrijheidsbeperkende maatregelen die mensen uitsluiten of regelingen waarmee mondkapjes of afstand houden verplicht kunnen worden.

Zeker niet in een realiteit waarin steeds meer virusinfecties zullen bestaan. Maar ik vind het ook geen excuus om onwetenschappelijke quatsch te verspreiden, oorlogshyperbolen uit te melken tot ieder taboe verdwenen is, of te stemmen op radicaal-rechtse partijen die uitsluiting nu juist als core business hebben – alleen toevallig niet van de groep waartoe hun eigen achterban behoort. Op dit moment is er geen kabinet, en liggen er geen plannen voor een duurzame aanpak van de ware oorzaken van deze gezondheidscrisis: intensieve veeteelt, voedselproductie, klimaatverandering, ontbossing en ons reisgedrag.

In de Kamerbrief over de verlenging van de noodwet schrijft minister De Jonge: ‘Wanneer covid-19 wereldwijd blijvend onder controle is, vervalt (…) de noodzaak voor instandhouding van de Twm.’

Het is een uitspraak die de noodtoestand feitelijk permanent maakt.