De meeste films deugen niet

Columns van de week

Chard van den Berg en Hannah Prins

Wie herinnert zich de beelden van de ondertekening van het vredesakkoord tussen de Colombiaanse overheid en de guerillabeweging Farc niet? Een glimmende president Juan Manuel Santos schudde in september 2016 de hand van Farc-leider Timoleón Jiménez in de Cubaanse hoofdstad Havana. Het akkoord zou daarna worden afgewezen bij een referendum maar uiteindelijk onder hevige druk op het parlement toch definitief worden bevestigd in december van dat jaar.
De internationale gemeenschap was opgetogen. Eindelijk, na vijf decennia, zou er vrede komen in het door interne gewapende conflicten geteisterde Colombia. President Santos kreeg er zelfs de Nobelprijs voor de Vrede voor. De Verenigde Staten, Canada, de Europese Unie, allemaal stonden ze in de rij om met miljoenen euro’s de overgang naar vrede te ondersteunen.
<h5>Totale ondoorzichtigheid</h5>
De sfeer was er een van handen uit de mouwen, grote werken die verricht moesten worden en geloof in de toekomst. En zo zou het ook moeten zijn, maar de realiteit in Colombia is weerbarstig. De corruptie en de vriendjespolitiek in het land blijken onuitroeibaar. Wat voor direct betrokkenen van meet af aan voorspelbaar was, dringt nu eindelijk ook elders door: dat er sprake is van totale ondoorzichtigheid van de besteding van de miljoenen euro’s die de Colombiaanse overheid binnenhaalde voor de uitvoering van het vredesakkoord.
<blockquote>Het begon met een klokkenluider. Haar naam is Marcela Huertas.</blockquote>
De afgelopen weken stonden de kranten vol met een schandaal dat steeds verder om zich heen grijpt. Het begon met een klokkenluider: een functionaris bij het overheidsfonds Colombia Sostenible (‘Duurzaam Colombia’). Haar naam is Marcela Huertas. Ze kreeg gewetensnood van de schaamteloze vriendjespolitiek waarin ze moest werken en richtte zich tot de ambassadeurs van enkele belangrijke buitenlandse financiers van het fonds; Zweden, Noorwegen en Zwitserland (Nederland is bij dit fonds niet betrokken).
Ze onthulde dat de directrice van het duurzaamheidsfonds miljoenencontracten verleende aan het bedrijf van haar echtgenoot en dat de beoogde ontwikkelingsprojecten uitsluitend op papier bestonden. Huertas werd ontslagen, wat weer leidde tot vragen van de ambassadeurs aan de overheid, die zich vervolgens genoodzaakt zag óók de malafide directrice van Colombia Sostenible te ontslaan.
Waar al dat geld ondertussen gebleven is, kan tot op heden niemand op een deugdelijke manier verklaren. Ook president Juan Manuel Santos niet, die de betrokken ambassadeurs en de internationale pers onmiddellijk op hoge toon uitlegde dat alles volledig uitgezocht zou worden en onder controle was. Ondertussen spelen zich ware koningsdrama’s af binnen de gesloten gelederen van ministeries en presidentieel paleis, waar de werksfeer volgens Colombiaanse media om te snijden is.
<h5>De internationale ruif</h5>
Sinds de internationale bijdragen aan het vredesproces in Colombia een hoge vlucht namen ontstond van staatswege een woud van steeds van naam wisselende nationale Vredes- en Ontwikkelingsfondsen. Het gaat om stichtingen, corporaties en agencias, die de buitenlandse miljoenen op ondoorzichtige wijze hebben opgepot of gebruikt voor onduidelijke doeleinden. Naast contracten met familieleden, vriendjes en aanverwante ondernemingen werden ook adviseurschappen uitgedeeld om zich zo, ongecontroleerd en wel, aan de internationale ruif te goed te doen.
Zeker is dat een aanzienlijk deel van het geld vooralsnog niet terecht is gekomen bij het officiële doel: de miljoenen slachtoffers en de naar de maatschappij teruggekeerde guerrillero&#8217;s. Veel voormalige Farc-strijders hebben het nakijken. In juli moeten zij opkrassen uit de zones waar ze zich na het vredesakkoord moesten verzamelen en ontwapenen, en waar ze tot nu toe vooral hun eigen boontjes hebben moeten doppen.
De ex-strijders zijn volgens de architecten van het vredesakkoord voldoende maatschappelijk gereïntegreerd en in oppassende burgers omgetoverd. Maar het is nog wachten op de beloofde ‘productieve landbouwprojecten’, die moeten zorgen voor werk en inkomen. Bovendien is het conflict om grondbezit, de historische oorzaak van alle ellende en nummer één op het aandachtslijstje van de vredesakkoorden, nog even onaangetast als meer dan een halve eeuw geleden. En waar blijft de beloofde gezondheidszorg en veiligheid? Om over de hulp aan de zwaar getroffen etnische minderheden nog maar te zwijgen.
<blockquote>In een departement als Cauca is het aantal moorden met 300 procent toegenomen.</blockquote>
Veel voormalige strijders hebben de kampen voortijdig verlaten vanwege de permanente onzekerheid over hun toekomst. Een aantal van hen is gewoon weg, waarschijnlijk terug naar moeders pappot. Maar ook zijn er inmiddels honderden ‘dissidenten’ die zich hebben aangesloten bij criminele bendes met maar één doel voor ogen: zoveel mogelijk geld vergaren in de drugshandel en andere activiteiten zoals illegale mijnbouw.
<h5>Meer cocaïne dan ooit</h5>
Daar komt nog bij dat Colombia meer cocaïne produceert en exporteert dan ooit; niet in het minst naar Nederland. In een departement als Cauca, waar vooral indianen slachtoffer zijn van het conflict, is het aantal moorden het afgelopen jaar met driehonderd procent toegenomen. De fondsen voor gezondheidszorg, onderwijs en infrastructuur worden structureel door corrupte politici en ambtenaren leeggeroofd.
Gevolg is dat de gewone Colombiaan, ver weg van onverschillige politici en bureaucraten in de hoofdstad, aan den lijve ondervindt dat het bejubelde akkoord niets te maken heeft met hun dagelijkse werkelijkheid. Dat de slachtoffers centraal zouden staan, blijkt vooralsnog een aperte leugen. Dagelijks zijn er berichten over sociale leiders die zich verzetten tegen de nieuwe drugsmaffia en ongestraft worden vermoord. Internationale geldschieters als de EU, de Wereldbank, de VN en ook Nederland spreken weliswaar hun zorgen uit, maar blijven investeren in de plannen van president Santos.
Is het Colombiaanse rechtssysteem in staat om de uitwassen tegen te gaan en schuldigen van corruptie en vriendjespolitiek aan te pakken? De ervaringen uit het recente verleden zijn weinig hoopgevend. Veel hoogwaardigheidsbekleders, onder wie leden van het Hooggerechtshof, zijn met handen en voeten gebonden aan de politici door wie ze zijn benoemd of worden gesponsord.
Of de instituties in actie komen en tegen wie hangt in Colombia meestal af van wie er op dat moment aan de macht is. Het Openbaar Ministerie deed dat onlangs dus wel naar aanleiding van de verhalen van klokkenluider Marcela Huertas, maar of dat onderzoek is gestart voor de bühne of dat het echt wat gaat opleveren, is nog maar helemaal de vraag.
<h5>Gedurfde vredesrechtspraak</h5>
Behalve de vriendjespolitiek, de corruptie, het gebrekkige toezicht en het gebrek aan efficiëntie bij de uitvoering van de vredesakkoorden is er nog een essentiële kwestie waarbij tot nu toe geen vooruitgang wordt geboekt. Dat gaat om de oprichting van het de zogenaamde JEP (Jurisdicción Especial para la Paz); een veelkleurige commissie die alle betrokkenen bij de oorlog moet gaan horen en berechten via een speciaal ingestelde ‘vredesrechtspraak’. Het is een gedurfd initiatief in een land waar iedere schuchtere poging tot gerechtigheid gewoonlijk vakkundig om zeep wordt geholpen.
En ook hier zijn de voortekenen somber. Het JEP heeft wel mensen, maar nog nauwelijks middelen; een fatsoenlijke kantoorruimte ontbreekt. De medewerkers werden gezamenlijk geselecteerd door de Colombiaanse overheid, de Farc en de Verenigde Naties. Maar voordat het werk goed en wel was begonnen had de kersverse secretaris al verontwaardigd ontslag genomen, na een heftig dispuut met de al even kersverse voorzitter over de interpretatie van hun beider functies. En afgelopen week liepen de gemoederen hoog op, omdat de allereerste daad van de JEP er uit bestond om te voorkomen dat een van de kopstukken van de Farc, Jesus Santrich, zal worden uitgeleverd aan de Verenigde Staten. Santrich werd tot woede van de Farc-leiding opgepakt omdat hij betrokken zou zijn bij de smokkel van maar liefst tien ton cocaïne naar de VS.
<blockquote>Ecuador zette onlangs onderhandelaars van de Colombiaanse regering en de ELN, die andere guerrillabeweging, rigoureus het land uit.</blockquote>
<h5>Nederland medefinancier</h5>
Ondertussen is Nederland medefinancier – uit vredelievendheid, handelsbelangen of beide – van de nog steeds de tot op heden sukkelende &#8216;onderhandelingstafel&#8217; van de Colombiaanse regering met die andere guerrillabeweging, de ELN. Dit terwijl gastland Ecuador de onderhandelaars onlangs rigoureus het land heeft uit gezet. De nieuwe Ecuadoraanse president Lenin Moreno heeft genoeg van de ontvoeringen en de criminele activiteiten van de ELN in het grensgebied, waaronder de recente ontvoering en moord op drie Ecuadoraanse journalisten de meeste aandacht kreeg.
De onderhandelingen werden onlangs hervat in Havana, daar waar ook de Farc en de Colombiaanse regering vijf jaar lang een zeldzaam duurbetaald onderdak vonden. Hoewel de tijd dringt in verband met de aanstaande presidentsverkiezingen in Colombia, hebben de ELN-vertegenwoordigers geen haast en kijken de kat uit de boom. Geen wonder: ze weten heel goed dat de eeuwig onbetrouwbare overheid ook de akkoorden met de Farc tot nu toe gebrekkig nakwam.
Vanwege de verkiezingen op 27 mei heeft de ELN vorige week een vijfdaags staakt-het-vuren aangekondigd. Daarvoor én daarna gaan de aanslagen tegen burgers, politie, leger en infrastructuur onverminderd door, evenals de aloude ontvoeringspraktijken en het rekruteren van jongeren.
<h5>Hoe dan wel?</h5>
Wanneer is de maat voor de internationale samenleving vol? Natuurlijk, Colombia moet geholpen worden op te krabbelen na een halve eeuw van interne oorlog. Het was een waar waagstuk en onbetwist een grote verdienste van de regering-Santos om een akkoord te sluiten met de Farc, dat zonder twijfel honderden levens heeft gered. Maar buitenlandse hulp moet niet gaan via een corrupt systeem dat drijft op vriendjespolitiek en maffiapraktijken. En ook het werk van de vele toegestroomde buitenlandse ngo’s die drijven op de medefinanciering zou kritisch gevolgd moeten worden in dit tijdperk van het zogenaamde ‘postconflict’.
Is het niet beter om buitenlandse hulp in de eerste plaats te geven aan landelijke organisaties van slachtoffers en onafhankelijke burgerinitiatieven? Die zijn er wel degelijk, maar dat vergt veel detailwerk, kennis en controle door de buitenlandse geldschieters en is dus financieel niet aantrekkelijk.
Maar of dat ook zal gebeuren? Het is een ragfijn spel dat wordt gespeeld. Te veel controle op de overheid impliceert een motie van wantrouwen ten aanzien van de huidige machthebbers in Colombia. En wat weegt dan zwaarder: echte hulp of handel met je vredesvrienden? Een duivels dilemma, maar wel eentje waar in het geval van Colombia zo langzamerhand een internationaal debat over zou moeten worden gevoerd.

Liduine Zumpolle

Colombia moet worden geholpen na een halve eeuw van oorlog, maar hoe?

<div class="lead">
Mensenrechtenactiviste Liduine Zumpolle is in Colombia en houdt een dagboek bij over het vredesakkoord. Dag 5, de dag van het referendum: 62 procent van de bevolking bleef thuis, van de rest stemde de meerderheid &#8216;Nee&#8217;. De consternatie is enorm.
</div>
Bogotá, 2 oktober 2016
Vandaag wordt het cruciale referendum gehouden: ‘Ja of nee’ voor de vrede, vraagt men de bevolking. Wie is tegen de vrede? Niemand natuurlijk, behalve een krankzinnige, malafide grootgrutters in drugs of wapens, of mensen met andere duistere belangen.
De president riep meer dan eens dat Colombia vandaag zijn toekomst bepaalt; er is slechts een kleine meerderheid nodig om het door de regering en de Farc gemaakte akkoord legitimiteit te geven. In geval van een ‘Nee’? Men heeft geen idee. Men houdt er geen rekening mee. Tenslotte heeft zelfs de paus gezegd Colombia te gaan bezoeken als het ‘Ja!’ eenmaal een feit is.
Ik ga vroeg op pad. Het miezert in de hoofdstad. Het is koud en leeg op het Plaza Bolivar, waar zojuist enige prominente tegenstemmers hun ‘No’ uitbrachten.
Mijn begeleider is een zwarte man uit het kustgebied van de Grote Oceaan. Sinds zijn vroegste jeugd heeft hij geen vrede gekend. Toen hij nog niet eens lezen kon moest hij gedwongen bij de Juco, de communistische jeugd van de Farc. Toen hij elf was werd zijn vader, een kleine veeboer, vermoord door diezelfde Farc, die heer en meester was in de streek. Uit angst door hen gerekruteerd te worden vluchtte hij van huis en meldde zich bij het leger, het enige alternatief. Daartoe moest hij zijn leeftijd vervalsen: hij was nauwelijks 16. Al gauw werd hij weer uit het leger gezet omdat men hem wantrouwde vanwege zijn geboortegebied: van oudsher een Farc-gebied.
Hij zwierf rond, zocht seizoenswerk en probeerde zo in leven te blijven. In 2002 streek hij met zijn kleine gezin neer in Planadas (Tolima). Maar nog datzelfde jaar werd hij verdreven door de Farc; hij was verdacht, want kwam immers uit Uraba, dat inmiddels door de paramilitairen werd beheerst.
Hij vluchtte opnieuw, en ontmoette toen ondernemers die hem uiteindelijk hielpen: het bleken aanhangers van de paramilitairen die hem ‘sociale verbindingsman’ maakten in Caqueta. Daar ging hij een jaar later al mee in een collectieve demobilisatie.
Sindsdien is zijn leven nog verder verwoest. Voor de Hoge Raad klaagde hij criminele politici aan, en vervolgens kreeg hij het van hen voor zijn kiezen: zesmaal is een aanslag op hem gepleegd, zijn zoon ontsnapte ternauwernood aan een ontvoering, hij verloor werk en studie, moest huis en haard verlaten.
Hij stemt ‘No’, want door ervaring wijs geworden gelooft hij in de ene, noch de andere partij.
Inmiddels is het de namiddag van zondag 2 oktober 2016. Het ‘No’ is een feit, met een verschil van 0.1 %. Niemand had dat verwacht. De consternatie is enorm. Het laat zien hoe diep verdeeld het land is.
De arrogantie van de Farc, de vergaande concessies, de diepe wonden in de samenleving en de recente, niet altijd even geloofwaardige vredes- en verzoeningsacties ten behoeve van het komende referendum, hebben de Farc en de overheid de das om gedaan.
Wat nu?
De verwarring en de onzekerheid zijn groot.
<div class="info-box">
In aanloop naar het referendum hield Liduine Zumpolle een dagboek bij, waarin ze het gebrek aan vertrouwen van het volk in de politiek en in de goede bedoelingen van de FARC al wist te voorspellen. Lees de dagboekfragmenten <a href="https://www.vn.nl/redacteur/liduine-zumpolle/" target="_blank">hier</a> terug.
</div>

Waarom de Colombianen tegen het vredesakkoord stemden

<div class="lead">
Mensenrechtenactiviste Liduine Zumpolle is in de Colombiaanse stad Cartagena en houdt een dagboek bij. Dag 4: gaat de Farc de lucratieve drughandel met Europa echt opgeven?
</div>
Cartagena de las Indias, 29 September, 2016
Er wordt wat afgebeden, hier in Cartagena. In het zeemanshuis weten ze er wel raad mee, het is een komen en gaan van seminaristen, vrouwengebedsgroepjes en vrome ‘alcoholicos anonimos’. De vele godshuizen van diverse gezindten in de stad zijn niet de enige plek waar wordt gebeden om hulp van hogerhand, ook bij de kapper begint iemand onder de kap spontaan onder een gebed te reciteren. ‘Voor de vrede’.
In de nauwe straatjes die ooit voor koetsverkeer waren bestemd en waar het naar paardenmest hoort te geuren, wriemelt het autoverkeer en stinkt het naar uitlaatgassen. Nog warmer dan warm, hier in Cartagena.
Op de grond van het nauwe stoepje, waar ook nog toeristen langs moeten, zijn drie oudere arbeiders met de bijbel bezig, onverstoorbaar en bovenop het langstrekkende toetergeweld. Een van de donkere mannen leest met moeite de anderen een tekst voor. Daarna geeft hij toelichting. De oudste man, die kennelijk lezen noch schrijven kan, kijkt bedachtzaam en stelt vragen. Het is een ernstige zaak daar met die bijbelgroep op de stoep, dat is wel duidelijk.
Een ding staat vast in dit land: onberoerd kan niemand er rondlopen.
Ik ben op kantoor bij een oceanograaf en ondernemer. Hij is voormalig marineofficier en het welzijn van zijn land en de gezondheid van de zee gaan hem aan het hart. Hij voert wetenschappelijke studies uit, ten behoeve van de overheid of voor andere ondernemers. Van de Nederlandse rol hier in de havenwerken weet hij aardig wat af. Bekende bedrijfsnamen als de Nederlandse overheidsfavoriet Haskoning vallen (met twijfelachtige reputatie hier) en ook baggerkoning Boskalis (‘weten zich beter aan te passen aan de sociale omgeving’).
Op de vraag wat Cartagena nog verder met Nederland verbindt (drugshandel misschien?), antwoordt hij dat ik dat beter bij de politie kan navragen. Hij schiet zelf onmiddellijk in de lach bij die onzinnige suggestie. De politie!
Door wakkere honden worden hier in de haven regelmatig tonnen coke opgespoord, verborgen in containers met bestemming Europa, waaronder Rotterdam. En die miljardenbusiness gaat de Farc straks allemaal opgeven omdat ze dat braaf hebben beloofd?
De oceanograaf laat die vraag in de lucht hangen en wil zijn naam niet in de krant. Over de vredesfanfare is hij duidelijk: de Farc zoekt slechts de macht en de vrede verklaren is een daartoe nieuw en noodzakelijk jasje. Wanneer de politieke omstandigheden dat vereisen, dan verandert men van strategie.
‘Hun bestaan is, of was, nooit het grootste probleem in dit land. Dat is de corruptie van de politieke machthebbers. Maar zie eens wat een internationale heisa ze gemaakt hebben van de ontwapening van dit relatief kleine clubje valse profeten, zo onmetelijk rijk in zo’n inkomensongelijk land! Die Farc-lui zijn inmiddels grootvader, maar zonder pensioen en militair aan het eind van hun revolutionaire latijn en dus gaan ze zogenaamd overstag. Niet dus.
In de politiek mogen ze straks geen stemmen meer afdwingen via de wapens, maar ze kunnen nog wel omkopen met geld! De afsplitsingen van hun diverse fronten, die drugs als vitaal inkomen willen behouden, worden mogelijk de toekomstige gewapende arm van hun nieuwe politieke partij’.
Heeft de bemoeienis van de Verenigde Naties en van andere toezichthoudende internationale organisaties dan geen zin?
‘Zolang het land zich niet bevrijdt van z’n gewetenloze politieke beunhazen: nee!’
Het houdt de oceanograaf bezig, zoals zovelen. Ondanks alles gaat het referendum van aanstaande zondag hoogstwaarschijnlijk een ruim ‘si’ opleveren, hoe onzeker de toekomst ook is. Een breuk met het verleden is voor dit land tenslotte even onvermijdelijk als noodzakelijk.
Bij het afscheid krijg ik van mijn gastheer Padre Rafael het diocesane ontwikkelingsplan toegestopt. Maar nog boeiender literatuur uit de zeemansbibliotheek heb ik al in mijn tas. Dat werkje over ragfijne, maar niet mis te verstane aanwijzingen voor het ruwe zeevolk van een Madame uit het leven: hoe verwen ik succesvol een dame aan de wal?
Een zee van wijze lessen. Haar methode heet ‘Orde en discipline’ en is onbedoeld het geestigste dat ik sinds jaren onder ogen kreeg.  Als de Farc dat straks de hele mannelijke bevolking van Colombia nou eens als verplichte literatuur aanbood. Zou dat niet een mooi begin zijn?

Het probleem van Colombia is niet de Farc, maar de corruptie

<div class="lead">
Mensenrechtenactiviste Liduine Zumpolle is in de Colombiaanse stad Cartagena en houdt een dagboek bij. Dag 3: het feest is gevierd, het akkoord is getekend, maar de gewone Colombiaan gelooft er nog niet in.
</div>
Cartagena de las Indias, 28 September, 2016
Ik ga voor dag en dauw naar de buurvrouw en haar ‘salón’ (omgebouwd garage-hokje naast het Zeemanshuis) voor ernstig achterstallig onderhoud. Voor een uurtje intensieve hand- en voetverzorging, plus knippen (alles tegelijk) vraagt de uitbaatster omgerekend zo&#8217;n acht euro. Het gesprek van de dag is het net gesloten vredesakkoord. De aanwezige buurtdames geloven er niet in. Het is net volkstheater: ‘Boerenbedrog!’ roept de meest politiek betrokkene, en ze vist allerlei bevestigende teksten uit haar smartphone.
Een levendige discussie ontspint zich. Alle dames zeggen &#8216;no!&#8217; te gaan stemmen bij het referendum, komende zondag. ‘Natuurlijk zijn we allemaal voor de vrede, maar niet met de inhoud van dat akkoord! De vraagstelling deugt niet. Het is bedrieglijk! Morgen zijn we het volgende mislukte ellende-land, a la Cuba en Venezuela!’ Een dissidente enkeling roept: ‘Ik stem &#8216;sí&#8217;! Zo breng je de politiek om zeep, want er is geen mens die straks, na die acht jaar in de schoot geworpen zetels, op ze zal stemmen!’ ‘Nee, natuurlijk niet!’ roept de schoonmaakster, ‘maar ondertussen hebben ze geld zat om iedereen om te kopen!’
‘Ahora los gloriosos, mañana los dolorosos’, is een gezegde hier. Populair vertaald: ‘de bejubelden van vandaag bijten morgen in het stof’. Zou het? Niks is hier unisono in Colombia, en zeker ‘links’ niet: ze hebben geen idee hoe ze een gemeenschappelijk front kunnen vormen. Onderlinge twisten en politiek opportunisme houden de zaak verdeeld.
Degenen die tegen de inhoud van het voor de Farc zo gunstige akkoord protesteren zijn natuurlijk geen voorstander van de oorlog, zoals wel van overheidszijde gesuggereerd wordt. Het zijn ook niet per se de mensen die tot de rijke bovenlaag behoren en bang zijn hun positie te verliezen. Ironisch genoeg komt die suggestie, of beschuldiging, zowel van de Farc als van de overheid &#8211; die allicht alles doet om het &#8216;sí&#8217; er straks door te krijgen. De ervaring van voormalige, gedemobiliseerde guerrillastrijders zegt veel. Zij zijn al maar al te bekend met de manier van denken van de guerrilla: van haar capaciteit tot manipulatie van de tegenstander tot aan het gebruik van ‘alle middelen’ om het doel te bereiken. Van succesvolle politieke deelname van deze eerder gedemobiliseerde guerrilleros is eerder bitter weinig terecht gekomen: de EPL werd in 1991 gedemobiliseerd (met een akkoord van slechts drie pagina’s. Zie de huidige 297 pagina’s van de Farc&#8230;). De EPL had, in tegenstelling tot de Farc, een stevige sociale- en vakbondsachterban in hun invloedsgebied Uraba, maar daar bleef na omvorming tot een politieke partij minder dan vijf procent van actief. Na de ontwapening verdwenen de manschappen deels naar de paramilitairen, die een betere toekomst beloofden dan de afwezige overheid. Of ze gingen terug naar pappot van moedertje thuis.
Uit wraak voor hun demobilisatie maakte de Farc daarna vele ontwapende EPL-ers af. Zo richtten zij een massaslachting onder hen aan in de wijk La Chinita, in Apartado (Uraba, 1993). Tijdens een buurtfeest werden tientallen feestgangers genadeloos en straffeloos neergeschoten. Ik was destijds kort na het gebeuren op de plek des onheils. Aanstaande vrijdag vindt een herdenking van deze massaslachting plaats in het stadje Apartado.
Ook van de M’19 (hoewel de meest stedelijke en ‘intellectuele’ guerrilla), die demobiliseerde in 1990, zijn tot op heden niet meer dan twee politici overgebleven, waarvan één de verguisde voormalige burgemeester van Bogota, Gustavo Petro.
Wat zijn de politieke gevolgen van de Farc, die niet bepaald geliefd is bij de bevolking?
De Farc werft haar leden hoofdzakelijk in de rurale streken. Tot op heden bestaat hun basis voor het grootste deel uit boeren, zonder maatschappelijke achterban of ervaring met enig sociaal activisme. Behoudens de achterhaalde en voor hen onbegrijpelijke opgedrongen Maxistische baggage, kennen ze geen politieke vorming. Volgens verwachting zullen velen straks dan ook geen politieke ambities koesteren, maar vooral terug willen naar dat wat ze hadden: hun familie, vrouw, kind en land. En voetbal.
De Farc werd nooit hun ‘vervangende familie’. Zonder wapens zijn ze niemand meer. 
En wie waren het, die onlangs naar de tiende en laatste Farc-conferentie gingen in het afgelegen Caqueta? Stromen moeders, op zoek naar hun verloren zonen, hopend dat la revolucion ze niet had verslonden of onherkenbaar had ontmenselijkt. Maar door de daar massaal aanwezige pers werden de moeders niet genoemd en waarschijnlijk niet eens opgemerkt: een non-factor in het demobilisatiecircus.
En als het straks na die zes maanden ontwapening onder internationaal toezicht allemaal mislukt en de overheid haar beloften niet nakomt? De grondsoldaten zullen in eerste instantie hun directe commandanten ter verantwoording roepen, met alle gevolgen van dien. De ‘Havana onderhandelaars’ blijven buiten schot. &#8216;Lo más trivial es lo más dificil, y lo más trivial puede cambiar el proceso’, ofwel &#8216;een klein detail kan het hele proces om zeep helpen&#8217;, waarschuwen voormalige strijders inzake de uitvoering van het huidige vredesakkoord.
Op weg naar de fameuze vredeswerker Rosa, in het centrum van de oude stad Cartagena, wordt de weg plotseling versperd door een lange optocht dansende en muziekmakende mensjes, die allen ouden van dagen blijken te zijn. Zij zijn gestoken in de kleurige klederdracht van de diverse departementen, wat in geval van de indianengroep uit Guaviare slechts strooien rokjes betekent. Dansend op blote voeten zwaaien de overgrootmoedervrouwtjes onbekommerd met hun borstjes als gedroogde appeltjes. Het is een ontroerende stoet met zowel ernstige als vrolijke gezichten, doorleefde rimpelkoppen en uitgedijde lijven. Boeiend, omdat ritme en sensualiteit en trots nog steeds de boventoon voeren. Gezegend zij de Colombiaanse eerbied voor culturele diversiteit en voor de schoonheid van de ouderdom! Ik zie het bejaardenhuis in de Linnaeusstraat in Amsterdam nog niet zo gauw met wat dan ook zo trots de straat op gaan.
<figure id="post-340029 media-340029" class="align-center"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0870.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0870-320x213.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0870-640x427.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0870-1280x853.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0870-1920x1280.jpg 1920w" alt="" /><figcaption>Foto: Yordy Federico Hormazábal Matamala</figcaption><figure id="post-340031 media-340031" class="align-center"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0930.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0930-320x213.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0930-640x427.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0930-1280x853.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0930-1920x1280.jpg 1920w" alt="" /><figcaption>Foto: Yordy Federico Hormazábal Matamala</figcaption></figure>
</figure>
Dan Rosa. Een niet aflatend werkzaam leven. Een zoon uit eigen schoot en negen ouderloze kinderen geadopteerd. Rosa heeft alles meegemaakt, alles voorbij zien komen. Ze nam deel aan regionale vredescommissies, werkt als veterane al jaren met Jezuitenorganisaties in culturele vormingsprogramma’s voor jongeren uit Cartagena’s hopeloze ellendewijken, organiseert met zwarte musici jazz cursussen in de kerk, en opent discussiegroepen op het plein. Ook zette ze programma’s op poten voor lessen in kinderrecht, theater en schilderen, en heeft ze met eigen middelen een stichting opgericht voor bijstand aan getraumatiseerde jongeren die uit de oorlog komen. ‘De staat heeft ook nu geen enkele voorziening getroffen voor al die kinderen en jongeren die straks volgens plan de bergen uit moeten komen en op een of andere manier opgenomen moeten worden in de maatschappij’, zegt Rosa. ‘Vooralsnog is er slechts retoriek van boven’.
In Cartagena neemt Rosa al jaren een goed deel van de jeugdzorg voor haar rekening middels haar stichting. Zo ving ze Geraldina op, die op haar twaalfde door haar vader werd ‘weggeven’ aan de ELN-guerrilla. Zij werd de jongste seksslaaf van het kamp. Een commandant, haar dertig jaar oudere oom, maakte haar zwanger, en op haar dertiende onderging ze haar eerste gedwongen abortus, zes maanden ver. 
Toen drieëntwintig van haar jonge medestrijders werden gedood tijdens een bombardement, was Geraldina de enige overlevende, en wist te ontsnappen. Rosa nam haar op in huis. Nu studeert de jonge vrouw journalistiek, ver weg, want in Cartagena heeft de universiteit voor &#8216;gevallen als zij&#8217; geen plaats. In het kersverse vredesakkoord garandeert weinig concreets inzake studiebeurzen voor studenten wier verleden de oorlog is.
Rosa, met haar levenslange, ononderbroken inzet voor die ogenschijnlijk kansloze jeugd, is door de jaren heen afwisselend bedreigd en afgezet door de Farc, zowel als door paramilitairen. Nooit heeft de overheid haar ook maar met een cent geholpen. Toch stemt Rosa komende zondag &#8216;sí!&#8217;, al ziet ze hoe types met ‘links’ taalgebruik en schaamteloos opportunisme oprukken, en hoe handig deze nieuwe rijken de fondsen wegpeuteren uit de nationale ‘vredespot’. Ordinaire zakkenvullers, vindt Rosa, nog erger geworden dan de kapitalistische klasse die de zakkenvullers eerder zo verachtten.
Er mag wel een akkoord liggen, maar zonder diepgaande culturele, morele verandering is het in Colombia dweilen met de kraan open. Ze zeggen het zelf.
<figure id="post-340033 media-340033" class="align-center"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0881.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0881-320x480.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0881-640x960.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0881-1280x1920.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/09/DSC_0881-1920x2880.jpg 1920w" alt="" /><figcaption>Foto: Yordy Federico Hormazábal Matamala</figcaption></figure>

Het vredesakkoord in Colombia: dweilen met de kraan open?

<div class="lead">
Mensenrechtenactiviste Liduine Zumpolle is in de Colombiaanse stad Cartagena en houdt een dagboek bij. Bij de ondertekening van het vredesakkoord tussen de rebellenbeweging Farc en de regering haalt ze herinneringen op.
</div>
Cartagena, maandag 26 september 2016
De kogel is dus door de kerk – een toepasselijke uitdrukking voor deze memorabele dag voor Colombia. Na de besloten dankdienst in de San Pedro Claver kerk die president Santos en guerrillaleider ‘Timochenco’ met hun team in aanwezigheid van buitenlandse diplomaten bijwoonden, nam de president zijn internationale gasten mee voor de lunch in  restaurant ‘El Marques’. De omgeving werd tot na de koffie afgezet door een soort schooljongens met politiepet.
Dan volgt de plechtige ondertekening. Meer dan duizend  geselecteerde landgenoten zijn in de open lucht verzameld bij het Centro de Convenciones, allen in het wit.Op de tribune de buitenlandse – vooral Latijns Amerikaanse – regeringsleiders.
<a data-ga-category="embedded-article" data-ga-action="clicked" data-ga-label="" href="https://www.vn.nl/de-ongemakkelijke-vragen-over-het-akkoord-met-de-farc/" class="article-embed article-embed--right">Lees ookDe ongemakkelijke vragen over het akkoord met de Farc26 september 2016</a>
Het vredesakkoord wordt ondertekend door president Santos en ‘Timochenko’, het hoofd van de Farc-EP, die vanaf nu door het regeringshoofd wordt aangesproken met zijn eigen naam : ‘Meneer Rodrigo Londono: welkom in het huis van de democratie!’ En dan scheuren uit het niets drie ludieke straaljagers over ons hoofd die de driekleur van de Colombiaanse vlag over ons uitstrooien.
 Massaal gejuich en gezwaai is het gevolg: de uitgedeelde vredesdoekjes met duifopdruk vormen een golvende zee. Het kan nu al niet meer stuk.
<q class="pull-left">Wij zijn een en hetzelfde volk en hebben geen gehersenspoelde idioten in huis die ons zo onchristelijk afmaken.</q>
<h5>Amper beveiliging</h5>
De beveiliging in de stad is op deze historische dag een lachertje. Op willekeurig welke dag van de week is die strenger in Londen, Parijs of Brussel. Worden de rollen tussen de continenten omgedraaid?
‘Wij hebben dat IS probleem niet, ’ zegt een jonge agent, onervaren en vol geloof in de toekomst. ‘Wij zijn een en hetzelfde volk en hebben geen gehersenspoelde idioten in huis die ons zo onchristelijk afmaken’.
We mogen allemaal getuige zijn van wat hoe dan ook een historisch feit is: een akkoord tussen aartsvijanden die een halve eeuw lang niet beter wisten dan elkaar wederzijds verbaal te demoniseren en straffeloos aan gort te schieten.
‘Het zijn de slachtoffers van dit zinloze conflict die het centrum en het motief zijn van dit proces!’ begint Santos. En ja, daar zijn ze, op de ereplaats, vooraan. ‘Indianen, afro’s en boeren (hoezo, zijn die niet dezelfden?), onze broeders. We zijn allemaal lid van dezelfde familie en hebben allemaal recht op een leven in rust, voorspoed en veiligheid! We zijn een geciviliseerd land geworden!’
‘En wat Cartagena betreft: bij deze wordt de stad uitgeroepen tot hoofdstad van de Vrede en de Mensenrechten!’
<h5>Totale opoffering</h5>
Alle presidentiële eer en dank gaan in de eerste plaats naar de enige met naam genoemde medewerker van dit megaproces: het hoofd van de onderhandelingsdelegatie Humberto de la Calle. Hij en zijn team hielden het vier jaar lang uit daar in Havana, met bovenmenselijk geduld en geloof in de zaak die alles van hun krachten en totale opoffering van een privéleven vergde. De man die wellicht de volgende president zal zijn, krijgt een donderend applaus.
<a data-ga-category="embedded-article" data-ga-action="clicked" data-ga-label="" href="https://www.vn.nl/de-engel-van-la-picota/" class="article-embed article-embed--right">Lees ookLiduine Zumpolle: de Engel van La Picota14 februari 2009</a>
En dan gaan de handen op elkaar voor de vier landen die zich garant stelden en wier vertegenwoordigers hier op de tribune zitten, inclusief het twijfelachtig gezelschap van de Venezolaan Nicolas Maduro en de Cubaan Raul Castro, president van het eiland dat zich aanbood als plek voor de ruim vier jaar durende onderhandelingen.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse zaken John Kerry belooft dat hij z’n best zal doen om ‘Simon Trinidad’ (Ricardo Palmera), financieel topman van de Farc, vrij te krijgen om het politieke werk met zijn kompanen in gang te zetten. Palmera werd jaren geleden gearresteerd door de DEA en in de VS veroordeeld en vastgezet vanwege drugshandel en ontvoering van drie Amerikaanse antidrugs agenten.
Temidden van alle Latijnse hitte valt de Aziatische vlakheid van de speech van secretaris-generaal van de Verenigde Naties Ban Ki-moon wat uit de toon. Maar er is waardering voor het feit dat de VN zich de komende jaren verplicht tot verificatie van het komende ontwapeningsproces. Want dat beseft iedereen: er ligt wel een akkoord, maar waar het om gaat is de uitwerking van al die mooie intenties.
<q class="pull-right">Politieke geschillen worden van nu af aan niet meer met kogels, maar met argumenten beslecht. Wij zijn een ander land!</q>
<h5>No más guerra!</h5>
Is het vuistdikke document niet te pretentieus, vol met onuitvoerbare beloften? Hoe de veiligheid van al die manschappen te garanderen en te voorkomen dat oude rekeningen privé vereffend gaan worden in een maatschappij die endemisch zowel corrupt als onveilig is? En wat te doen met de nog steeds actieve en groeiende guerrillabeweging ELN, met wie iedere toenaderingspoging tot nu toe is mislukt?
‘No más guerra, no más guerra!’ scandeert de menigte emotioneel na het even emotioneel gebrachte verhaal van Santos, vrijwel identiek aan zijn eerder uitgesproken teksten, onder andere zojuist in de VN in New York. ‘Colombia is de oorlog zat! Wat hadden we in plaats van al dat bloedvergieten en al die geldverspilling niet kunnen doen aan de ontwikkeling van ons land, gezondheidszorg, onderwijs!’ (had dat eerder gezegd, zie je mensen denken).
Santos verzekert dat we nu broeders zijn, verenigd in een en hetzelfde doel, met voorspoed, buitenlandse investeringen en toerisme in het verschiet. En niet te vergeten: totale vrijheid van meningsuiting! Persvrijheid gegarandeerd! Politieke geschillen worden van nu af aan niet meer met kogels, maar met argumenten beslecht. Wij zijn een ander land!
Aan het eind van het presidentiële verhaal wordt toch nog even aangestipt dat van toekomstige straffeloosheid geen sprake zal zijn; er komt namelijk écht een speciale overgangswetgeving en een speciaal tribunaal.
Wat opvalt is dat het verhaal van de wedergeboren burger ‘meneer Rodrigo Londono’ het spiegelbeeld vormt van de presidentiële tekst; in feite herhalen ze niet alleen zichzelf, maar ook elkaar; ieder met z’n eigen meer of minder subtiele accenten en steken onder water uit de historie. Hypocrisie en leugens om bestwil vormen een normaal onderdeel van de Colombiaanse culturele realiteit: niemand neemt daar aanstoot aan, integendeel.
Santos noemt God (‘God is mededogen’) en de Farc-leider ‘het volk’ als het lichtbaken in de duisternis. Santos toont het lef om zijn periode als minister van Defensie onder president Uribe te noemen: het was onder hem dat de zwaarste militaire slagen aan de Farc werden toegebracht en hun hoofdleiders tot moes werden werden gebombardeerd: ‘noodzakelijk in de toenmalige politieke conjunctuur’.
<h5>Vergiffenis?</h5>
Meneer Londono alias Timochenko (of wordt híj de nieuwe president?) ziet een kans en praat en praat. De menigte heeft hem grootmoedig en enthousiast verwelkomt als vredestichter en slikt zijn historische leugens: ‘we hebben altijd het beste voor onze kinderen nagestreefd!’ (heeft de Farc die jeugd niet met duizenden gedwongen tot deelname in hun verschrikkelijk bedrijf, en plachten ze dorpskinderen niet voor een stuiver met explosieven op zak naar het plaatselijk garnizoen te sturen?).
Hij roept op tot een ethische omvorming van de maatschappij en bekritiseert de corruptie en inefficiëntie van de staat. Dat kennen we. Maar er is iets dat ontbreekt, waarop men wacht. En dan komt het, helemaal aan het eind: ‘Uit naam van de Farc vraag ik oprecht vergiffenis aan de slachtoffers van het conflict!’
Onmiddellijk stijgt een massaal applaus en gejuich op uit de menigte; dat was het verlossende en noodzakelijke woord waarop men wachtte. Zonder die onontbeerlijke schuldbekentenis geen verzoening.
Als reactie breekt meteen daarop een hels lawaai de hemel open: ‘n seconde lang scheuren twee bommenwerpers boven ons hoofd. Mensen gillen. In een reflex werp ik me op m’n buurman, een bejaarde universiteitsrector die zojuist nog als een schooljongen heeft staan juichen. Timochenko stokt en kijkt verbijsterd omhoog, maar houdt zichzelf onder controle. Totdat het hem duidelijk wordt: grapje! De boodschap: deze tijden zijn voor jullie voorbij.
<h5>Oude kennissen</h5>
Ter afsluiting van de geheel volgens plan verlopende plechtigheid wordt op topsterkte en met een enorm koor Beethoven’s Negende de menigte in gedenderd. De protestacties van ex- president Uribe elders in de stad dringen niet tot dit succesgeweld door.
Dan is het afgelopen. De buitenlandse delegatieleden verdwijnen snel en efficiënt, zo ook minister Bert Koenders. Maar de menigte draalt en groet en omarmt oude bekenden. Overal hoort je: ‘We zijn er nog niet: maar laten we hopen dit een waar begin is’. Lopend door de menigte zie ik mensen van decennia terug uit ‘de strijd’, niet allemaal lieverdjes om het zacht uit te drukken. Politieke opportunisten, valse getuigen, valse slachtoffers, van die industrie loopt er van alles rond dat niet zo heldhaftig is. Sommigen kijken schielijk weg.
Maar vooral is daar een bont gezelschap van verrassingen: de kennissen en vrienden uit een ver verleden. Niet iedereen herken ik meteen: ze zijn veranderd en verouderd of vergeten na al die jaren. Vredescommissarissen onder de verschillende presidenten; militairen en veiligheidsmensen, gedemobiliseerden uit de guerrilla, soms zelfs de oprichters. Slachtoffers van de staat, van paramilitairen of van guerrilla. Collega mensenrechtenactivisten. Politici, diplomaten, journalisten, filmers en activisten uit de vrouwenbeweging. Het is ontroerend dat sommigen me spontaan en oprecht bedanken voor wat ik volgens hen door de jaren heen voor Colombia heb kunnen betekenen.
<h5>Ontvoering</h5>
Ook een jonge medewerker van Santos is daar, hij richtte in 2008 ‘Colombia soy Yo’ op, een massale beweging tegen ontvoeringen en dus ook tegen de Farc. Begin dat jaar werd bevestigd wat ik al wist: de Farc had een forse prijs op mijn hoofd gezet. Ik kon niet terug naar huis, want allerlei verdachts zou me daar al drie dagen staan op te wachten. Een tot de tanden gewapend ‘hit and run’ team sleepte me weg en borg me op in een ‘safehouse’.
Gevolg was acht jaar lang leven onder zware beveiliging – wel een heel ander leven. Tussendoor heeft een groep corrupte militairen in combinatie met de gewone maffia nog geprobeerd me te ontvoeren. Ook dat plan werd op de valreep ontdekt en geneutraliseerd. Die herinneringen zijn bijna vervaagd tot anekdotes. Ik heb andermans geheugen nodig om mijn eigen leven in kaart te brengen.
Vooralsnog ben ik vandaag weer heel content met Colombia en dat gebeurt niet vaak: een voorrecht na al die jaren de aankondiging van een stapje vooruit meegemaakt te hebben. Nu nog de uitvoering.
Na een paar uur gaat Cartagena weer over tot de orde van de dag, dezelfde rust en slomigheid alsof er niets historisch heeft plaatsgehad in deze tropische ‘Stad van de Vrede en de Mensenrechten’.

Hoe Colombia feestvierde na het tekenen van het vredesakkoord

<div class="lead">
Vandaag wordt in Cartagena, Colombia, het historische vredesakkoord getekend tussen de rebellenbeweging Farc en de Colombiaanse regering. Mensenrechtenactiviste Liduine Zumpolle is erbij en schrijft er deze week een dagboek over voor VN.  In de straten van het koloniale stadje zag ze gisteren daders en slachtoffers lopen.
</div>
<div class="info-box">
De historische en stoffige vestingstad Cartagena, met een enorme inkomensongelijkheid en ontelbare ontheemden, is vandaag het epicentrum van een internationaal spektakel met ‘duizenden’ aangekondigde gasten, waaronder regeringsleiders uit de VS, Latijns-Amerika en Europa. Vandaag wordt de weg vrijgemaakt voor de omvorming van de Farc tot politieke partij. De onleesbare 297 pagina’s van het akkoord gaan meer over de hervorming van de Colombiaanse staat tot een rechtvaardiger samenleving, dan over de verplichtingen van de Farc, die door velen als onacceptabel licht worden ervaren. Vergaande concessies aan deze ‘oorlogsmisdadigers’ zoals velen hen noemen (zoals geen dag gevangenisstraf voor de hoofdverantwoordelijken; tien gegarandeerde zetels in het parlement gedurende twee verkiezingstermijnen; tientallen eigen ‘educatieve’ zenders, financiële steun aan ex–strijders, et cetera) doen velen vrezen dat het land aan zijn beulen en afpersers is overgeleverd. Mensenrechtenactiviste Liduine Zumpolle, die al jaren in Colombia komt, is erbij en houdt een dagboek bij voor Vrij Nederland.
</div>
&nbsp;
Cartagena, zondag 25 september 2016
Ik heb het voorrecht het einde van een halve eeuw gewapend conflict te mogen meemaken. Het gaat om de ontmanteling van de Farc in Colombia, een van de oudste, meest uitgekookte, rijkste en gewelddadigste guerrillabewegingen ter wereld. Ik heb zo ongeveer het ontstaan ervan meegemaakt en vervolgens ook hun decennialange destructie van de samenleving. Al die doden, vluchtelingen en voor eeuwig verdwenen mensen – altijd in naam van ‘sociale rechtvaardigheid’.
De idealen van de straatarme boeren die vijftig jaar geleden noodgedwongen de wapens opnamen tegen een extreem onrechtvaardige maatschappij, zijn verworden tot ordinaire drugshandel in handen van criminelen, zo redeneert half Colombia. Ook de politieke ‘oppositie’, geleid door voormalig president Uribe, is die mening toegedaan. Hij heeft aangekondigd bij het referendum over het akkoord op 1 oktober een beslist ‘no’ te laten horen.
De oorlog heeft diepe wonden geslagen in de bevolking. Hoe heel je die? Is een slecht akkoord beter dan doorgaan met wederzijds moorden?
<h5>Onderhandeltijgers</h5>
Ik ben in Cartagena als vertegenwoordiger van de beweging Manos por la Paz Internacional (die de belangen van gedemobiliseerde guerrillaleden in gevangenschap vertegenwoordigt) en uitgenodigd voor de plechtige ondertekening van het akkoord. Ik mag logeren in het bisschoppelijk zeemanshuis. Het heeft een bescheiden, door vocht aangevreten bibliotheek, waar naast de bijbel en medische zelfhulpboeken voor aan boord ook verrassend praktische werkjes voor heren te vinden zijn over het leren van de liefde op het vasteland. Ik ben zeer sceptisch over de oprechtheid van beide partijen en de praktische uitvoerbaarheid van de akkoorden.
Waarom zou een overheid die zich altijd onbetrouwbaar heeft getoond, nu wel haar beloften nakomen? En wat heeft de uiterst sluwe, maar militair verzwakte Farc werkelijk in de zin? Doorgaan in andere gedaantes met andere middelen, zoals nu al gebeurt met dissidente afsplitsingen? Wie vertegenwoordigden die onderhandeltijgers in Havana eigenlijk?
In de straten van het koloniale binnenstadje loopt Ivan Marquez, een van de hoofdonderhandelaars van de Farc die decennialang een van de meest gezochte en gedemoniseerde misdadigers van Colombia was, nu vrij rond naast regeringsonderhandelaar Sergio Jaramillo. Ze worden nauwelijks opgemerkt, geen ophef, geen zichtbare beveiliging. Zien we spoken?
Ook enkelen van hun voormalige ontvoerde slachtoffers lopen door dezelfde straatjes. Het zijn mensen die jarenlang waren vastgeketend aan een boom en hun uiterste best deden om niet gek te worden of zichzelf van kant te maken. Is dit een bedrieglijk vredig plaatje, of is dat wat met ‘de vrede afdwingen’ wordt bedoeld?
Voormalig provincieraadslid Sigifredo Lopez is ook aanwezig bij de spectaculaire oecumenische dienst die in de oude kerk San Pedro Claver (verdediger van slaven!) gehouden wordt. Ze is in een paar dagen tijd door vrijwilligers georganiseerd. Dit zegt wel wat. Wellicht meer dan een papieren slotakkoord. Indianen, afro’s, een Grieks orthodoxe patriarch, anglicaanse en presbyteriaanse priesters: een bonte verzameling van rassen en religies is uitgenodigd om op het altaar vrijuit te spreken en te zingen, in de eigen taal, ten behoeve van hetzelfde doel.
Sigifredo werd samen met elf andere gedeputeerden van de provincieraad uit Cali ontvoerd en ruim vijf jaar lang door de Farc in de jungle vastgehouden. Door een toeval overleefde hij als enige de massamoord van de guerrilla op al zijn collega’s en ontsnapte. Alsof hij nog niet genoeg getraumatiseerd was, beschuldigde het Openbaar Ministerie hem daarna nog eens van medeplichtigheid aan de groepsontvoering. Een even bizarre als wrede aantijging die, zoals al snel bleek, iedere grond ontbeerde.
Sigifredo is niet gek geworden of verteerd door wraakgevoelens, maar geestelijk een vrij man en dag en nacht bezig zijn voormalige beulen bij de maatschappij te betrekken en anderzijds die maatschappij van het nut daarvan te overtuigen. En hij is niet het enige slachtoffer die een dergelijke heroïsche taak op zich neemt. Op het plein worden daarna gezamenlijke bewegingsoefeningen gedaan, Sigifredo doet mee, en andere slachtoffers, politici, priesters, zeer ouden van dagen. Donkere schoolmeisjes dansen onbeschrijfelijk gracieus, iedereen is in het wit.
<h5>Een voorbeeld voor de wereld</h5>
Zinsbegoocheling of niet, wat deze avond heeft laten zien is vele malen belangrijker dan de officiële ondertekening van vandaag, met ongetwijfeld stormachtig internationaal applaus als bevestiging. Het buitenland wil Colombia, die ‘een oorlog minder op aarde’ voor elkaar kreeg (terwijl de rest van de wereld geen idee heeft hoe IS aan te pakken), dolgraag helpen met het zogenaamde ‘postconflict’. Colombia wil een voorbeeld zijn voor de wereld, maar heeft veel geld nodig voor de opbouw.
Dat komt ook. En daarnaast arriveren allerlei technische hulppakketten, voor ontmijning bijvoorbeeld, want het halve land is vergeven van die afgrijselijke, achterbakse wapens. De Colombiaanse overheid mag het geld besteden en de doelen bepalen. Verder moet de belastingbetaler flink gaan meehelpen.
En de Farc zelf dan? What about de officiële verplichting ‘tot herstel aan de slachtoffers’? Die organisatie is zelf toch ook multimiljonair? Deze en veel ander ongemakkelijke vragen blijven de kop opsteken: wie garandeert dat die hulp van buiten niet weer in de zakken van corrupte functionarissen verdwijnt, in dit land waar een fatsoenlijk justitieel apparaat ontbreekt en corruptie het allergrootste probleem is? Maar nu ga ik onder zeil in het zeemanshuis – de dansende kinderen in het wit op mijn netvlies.