De VVD heeft geen idee

Columns van de week

Chard van den Berg en Hannah Prins

De stemmen van Vrij Nederland

Esma Linnemann

Ivo van Woerden

Gay anthems: een liedje voor de onderdrukten

De race om de e-sigaret

Stella Braam

Den Haag en de Tabakslobby

De onderzoeker en de tabak

De tabakslobby: de industrie en de winkelier

<div class="wpg-element paragraph">
In het oktobernummer van Tabak &#038; Gemak 2010 roepen zowel NSO-voorzitter Jos Zuijdwijk als Cees Foet, topman bij British American Tobacco Benelux, op tot actie. Zuijdwijk: ‘Op het Tabak Plus Evenement hebben wij u samen met de industrie de mogelijkheid geboden deel te nemen aan de Europese Consultatie die overigens nog tot medio december ingevuld kan worden’. En Foet: ‘Andere belangengroepen maken al gebruik van de internetconsultatie. Laten wij dat ook doen!’ 
Ze verwijzen hiermee naar een door de Europese Commissie opgestelde internet-enquête over de herziening van de Tabaksproductenrichtlijn. Met zo’n enquête moet de gewone burger inspraak krijgen bij de ontwikkeling van nieuwe regelgeving. De NSO vraagt haar leden die enquête in te vullen en helpt hen daarbij een handje. Uit de oproep: ‘De enquête is in het Engels opgesteld en niet erg gebruiksvriendelijk. Daarom heeft de NSO een Nederlandstalige handleiding opgesteld.’ De handleiding bevat niet alleen een beknopte vertaling maar geeft ook antwoordsuggesties. De tabakswinkelier wordt opgeroepen de enquête in te vullen als burger en dus niet als ondernemer. Bij vraag 3, over verandering van consumenteninformatie op pakjes, wordt geadviseerd om ‘no change’ in te vullen, met de verduidelijking ‘dus geen uitbreiding van consumenteninformatie middels verplichte foto’s of witte pakjes.’ Op de vraag of de industrie verplicht moet worden ingrediënten in haar rookwaren te rapporteren en te laten registreren, is het aanbevolen antwoord: ‘no change’ met de verduidelijking ‘geen administratieve lastenverzwaring voor de industrie’. Op 19 december 2012 werd het resultaat van de enquête gepresenteerd. De openbare raadpleging genereerde volgens het begeleidend rapport meer dan 85.000 bijdragen, waarvan 96 procent door burgers werd ingevuld. Een opvallend grote respons die vooral het gevolg leek te zijn van mobilisatiecampagnes die in sommige lidstaten hadden plaatsgevonden. Zo bleek ook in Italië een campagne te zijn gevoerd onder 75 procent van de Italiaanse tabaksdetailhandelaren die resulteerde in de inzending van 30.000 duplicaat ingevulde enquêtes. 
‘Deze handelswijze kenmerkt een gebrek aan integriteit van de industrie en brancheorganisatie die een nuttig mechanisme van de Europese Unie misbruiken voor de eigen zaak. Dat hoor je niet te doen als respectabele organisaties,’ zegt professor Willem J.M. Levelt, oud-president van de KNAW. ‘Bovendien is hier sprake van het corrumperen van onderzoek, door te adviseren om zich als privépersoon voor te doen, in plaats van de waarheid in te vullen, namelijk dat men ondernemer is.
</div>

Misbruik  internet-enquête

De industrie en de underdog

De laatste vriend van de sigaret

Over Ivo van Woerden

Het leven van Demi van Merke­stein (35) valt in twee perioden in te delen: vóór en ná haar ‘spiegelmoment’. Als ze al praat over de tijd ervoor spreekt ze over ‘het zwarte gat’, omdat ze zich er weinig details meer van kan herinneren. Haar oude leven staat ver af van wie ze nu is: een lange slanke vrouw met weelderig rood haar, sproetjes en dieproze gestifte lippen, om haar nek een ketting met een ankh, een oud Egypti­sch symbool: ‘Het is een levenskruis en staat voor het mannelijke en vrouwelijke ineen. Net als ik.’
Demi werd geboren als jongen. Hoe ze toen heette, wil ze nu niet meer zeggen, voor haar ligt de nadruk op wat hij meemaakte. ‘Ik speelde met barbies en wilde danseres worden. Dat hoeft natuurlijk niets te betekenen, maar ik had zelf door dat er iets niet klopte. Ik wist niet beter dan dat er jongens en meisjes waren en dat daar alles mee was gezegd. Ik hoorde fysiek tot de eerste groep, maar voelde me meer bij de tweede categorie thuis. Omdat ik wel geacht werd me als jongen te gedragen, kreeg ik een hekel aan wat ik tussen mijn benen had hangen en begon ik mezelf lelijk te vinden. Daar kwam nog bij dat mijn broer me misbruikte. Dat is jarenlang doorgegaan. Het zorgde ervoor dat ik extra in de knoop kwam te zitten met mijn seksualiteit.’
Hoe ouder hij werd, hoe meer hij naar uitwegen begon te zoeken om niet aan thuis te hoeven denken: drugs, veel uitgaan. Ook danste hij elke dag. ‘Ik kon me er helemaal in verliezen. Als ik danste, was ik gelukkig en kon ik alles van me afzetten.’
Op zijn dertiende zag hij in de film Priscilla, Queen of the Desert hoe mannen als vrouwen gekleed gingen. ‘Het was een openbaring dat daar een oude man in voorkwam met borsten. Ik vond het fantastisch dat mannen daar over the top make-up en pruiken droegen.’
Hij concludeerde voor zichzelf dat hij homo was en kwam uit de kast. Hij kreeg een relatie, ging samenwonen, verdiende zijn brood als kapper en als hij in het weekend ging stappen, verkleedde hij zich als travestiet. Alles leek redelijk in kannen en kruiken.
Ik zag mezelf
Maar van het ene op het andere moment leek elk fundament onder zijn nieuwe bestaan weg te vallen. ‘Ik was 21 en mijn moeder overleed aan kanker. Mijn relatie ging uit. Ik raakte mijn baan kwijt en ik begon steeds meer drugs te gebruiken. Ik was nog altijd op de vlucht voor wat mijn broer me in mijn jeugd had aangedaan. Ik raakte zo diep in de put dat ik een einde aan mijn leven wilde maken.’
Na een lange nacht uitgaan kwam hij zwaar onder invloed van drank en pillen thuis. Hij ging voor de spiegel staan. ‘Het was alsof ik me realiseerde dat ik jarenlang bij het aan­kijken van mijn spiegelbeeld iemand anders had gezien. Tot nu. Ineens kon ik voorbij dat masker kijken. Ik zag mezelf! Een vrouw.’ Dat was de geboorte van Demi. ‘Alsof ik zo’n break-through doormaakte dat ik helemaal los kwam van alle ellende. Het was een bevrijding.’
Vrijwel tegelijk gebeurde er nog iets anders. ‘Op het moment dat ik in mijn vrouwelijke energie kwam, werd ik paranormaal begaafd. Ik leg het altijd maar zo uit: toen ik depressief was, zocht ik naar kracht. Iets om het leven mee vol te kunnen houden. Ik heb naar God gebeden en de godin heeft antwoord gegeven.’
Spiritualiteit speelde tot die tijd niet echt een rol in haar leven. ‘Het was me al wel opgevallen dat mensen rustig van mij werden. In de kapsalon deed ik naast wassen en knippen ook aan magnetiseren en handoplegging. Ik kon hoofdpijn weghalen.’ Maar het was alsof na het spiegelmoment die gevoelens enorm werden versterkt. ‘Mijn intuïtie werd geleidelijk groter. Als ik in de spiegel keek, kon de hele wereld wegvallen en zag ik mijn ziel weerspiegeld.’
Ze begon erover te lezen. ‘Ik vroeg me af wat energie nou precies is en hoe het deel van je uitmaakt. Als ik niet mijn lichaam ben, wie of wat ben ik dan wel? Welke energie zit er in me en hoe kan ik anderen daarmee helpen? Ik weet nog precies hoe dat zich openbaarde. Ik was bij een vriendin die het moeilijk had en voelde een enorme energie naast me staan. Zij zag niets. Het was een bundel van licht en kracht, ik begon te trillen en straalde die kracht naar haar.’ Via de paranormale beurs Paraview leerde Demi mediums kennen die haar leerden hoe ze met haar gave om moest gaan. ‘Eerst was het dromen kunnen duiden, gedachten binnenkrijgen, energie aanvoelen. Uiteindelijk werd ik zelf medium en lukte het om gericht contact te krijgen met entiteiten. Ik heb duizenden mensen aan mijn tafel gehad die ik op die manier heb kunnen helpen en stuk voor stuk zijn dat bijzondere ontmoetingen geweest. Om een voorbeeld te geven: een vrouw zocht contact met haar man die twee maanden daarvoor aan een hersentumor was overleden. Zijn geest nam mij over. Ik begon met zijn stem te praten terwijl de tranen over mijn wangen stroomden. Die vrouw huilde ook omdat ze hem in mij herkende.’
Haarloos
Sinds haar spiegelmoment heeft Demi een nieuw leven opgebouwd. Vrijwel direct na het grote besef stapte ze naar de huisarts en meldde dat ze in het verkeerde lichaam zat. Ze werd doorverwezen naar een psychiater.
Zeven jaar lang volgden er intensieve therapiesessies en hormoonbehandelingen tot ze op haar zevenentwintigste een geslachtsveranderende operatie onderging. ‘Dat was een lange weg. Je kunt überhaupt niet zomaar vrouw worden, maar ik moest ook uitzoeken of mijn transseksuele gevoelens niet een gevolg waren van het misbruik dat ik had meegemaakt en de vrouwenrol waarin mijn broer mij seksueel had gedwongen.’
Haar zoektocht bracht haar tot de conclusie dat haar transseksualiteit op zichzelf staat. ‘Het is een hersenafwijking. Ik zie het in­middels als een groot geluk dat ik mezelf heb mogen vinden en dat mijn spirituele kant daar zo’n prachtige rol in heeft gespeeld.’
Die kant van haar bestaan levert nog wel eens scepsis op. ‘Mensen kunnen zich er geen voorstelling van maken. Als je me vraagt of ik het verzin, is mijn antwoord: hele volksstammen geloven in de andere zijde. En als er dan ineens een boodschap van die kant terugkomt, is dat niet waar? Als ik een voorspelling mag doen: in de ­toekomst ontwikkelen we ons allemaal richting het androgyne. Sekse­verschillen komen te vervallen. We worden haarloos. On­ze oren gaan aan onze gezichten groeien. Uit­ein­delijk zullen het mannelijke en het vrouwelijke samenvallen. Alien-achtig. Pure evolutie.’

Hoe Demi van Merkestein haar gave vond

Interview Vera Politkovskaya
Kaarsjes en bloemen liggen op de plek in het centrum van Moskou waar de Russische mensenrechtenadvocaat Stanislav Markelov en journaliste Anastasia Baboerova op klaarlichte dag zijn vermoord. De advocaat gaf die maandag 19 januari een persconferentie en noemde het vervroegd vrijkomen van de Tsjetsjeense generaal Joeri Boedanov illegaal. Die hoge officier zat sinds 2003 vast voor het wurgen van de achttienjarige Tsjetsjeense Elza Koengajeva en werd een week voor Markelovs dood, vier jaar eerder dan de bedoeling was, op vrije voeten gesteld. Toen Markelov na de persconferentie geen menigte meer om zich heen had, werd hij in zijn achterhoofd geschoten. Journaliste Anastasia Baboerova wilde hem helpen en werd ook neergeschoten. Ze schreef over mensenrechtenschendingen in Tsjetsjenië voor een van de weinige onafhankelijke bladen van Rusland, Novaya Gazeta.
De dubbele moord laat nog eens zien hoe gevaarlijk de situatie is voor mensen die openlijk kritiek durven te uiten op de Russische rechtsgang en het optreden van Rusland in Tsjetsjenië. Dat was al duidelijk na de moord op journaliste en mensenrechtenactiviste Anna Politkovskaya, die voor Novaya Gazeta schreef over de zaak rond Koengajeva. Markelov was haar advocaat. Politkovskaya werd 7 oktober 2006 vermoord. Sympathisanten van de journaliste kwamen naar haar huis aan de Lesnaya Straat nummer 8 om ook daar bloemen neer te leggen. Twee jaar later herinnert alleen een plakkaat boven de blauwe brievenbus aan de aanslag. De familie Politkovskaya is sindsdien op zoek naar de waarheid, om Rusland en de wereld duidelijk te maken dat er van alles mis is met het huidige regime. Vera Politkovskaya (28) zucht: &#8216;Je hoeft hier kennelijk maar íets te vinden om de kogel te krijgen.&#8217;
Vera, cultureel journaliste bij persbureau RIA Novosti: &#8216;Er zijn meerdere journalisten in Rusland vermoord en de rechtszaken daarover worden altijd afgeraffeld.&#8217; Ze praat nuchter en met enige afstand over de dood van haar moeder en de gebeurtenissen daarna. Ze wil niet speculeren, houdt zich aan de feiten en probeert haar emoties buiten beschouwing te laten. &#8216;Alles gebeurt in het geniep waardoor de waarheidsvinding in het gedrang komt. Als dochter van Anna wil ik tot het uiterste gaan om te ontdekken wat de waarheid is. Dat is voor mijzelf belangrijk, maar ook de maatschappij moet weten wie de opdracht gaf voor de moord en wie hem uitvoerde.&#8217; Ze zou met het zoeken naar de waarheid haar eigen veiligheid op het spel kunnen zetten. &#8216;De familie Politkovskaya heeft niets te verbergen&#8217;, zegt Vera. &#8216;En daarom hoeven we niet bang te zijn.&#8217;
Vreemde mannen
Anna Politkovskaya zelf trok zich van geen enkele censuur iets aan, ze bekritiseerde het Kremlin in Novaya Gazeta en boeken als Poetins Rusland. Ook reisde ze naar Tsjetsjenië om Rusland en de rest van de wereld te wijzen op de Russische wandaden daar. Internationaal leverde het haar eer en prijzen op, in eigen land maakte ze gevaarlijke vijanden.
Een week voor de moord zei ze nog tegen Vera, die wegens een verbouwing tijdelijk bij Anna was ingetrokken, dat ze voorzichtig moest zijn. Vera: &#8216;Mijn moeder zag vreemde mannen rondhangen in het portiek.&#8217; Het eigenaardige aan deze heren was dat ze, in tegenstelling tot andere portiekhangers, niet naar alcohol stonken. &#8216;Ze maakte zich zorgen. Niet voor haar eigen leven, maar voor dat van mij &#8211; ook omdat ik zwanger was. Ze had juist besloten dat ze zou stoppen met het onderwerp Tsjetsjenië als haar eerste kleinkind was geboren. Het is helaas nooit zover gekomen. Ik heb mijn dochter wel naar haar vernoemd.&#8217;
Op 7 oktober 2006 kwam Anna Politkovskaya volgens een reconstructie van inspecteurs in de onafhankelijke krant Kommersant om 16.05 uur thuis van de supermarkt. Ze bracht de eerste twee boodschappentassen naar haar appartement en ging met de lift terug naar beneden om de laatste drie tassen uit haar auto te halen. Op de begane grond ging de liftdeur open en werd ze door vier kogels geraakt. De eerste twee kogels belandden in haar borst en waren fataal, de derde belandde in haar schouder. Tot slot schoot de moordenaar de al dode Politkovskaya nog in haar hoofd. Er zat een geluidsdemper op het pistool, waardoor niemand in het appartementencomplex iets hoorde. Het moordwapen met weggevijld serienummer werd naast het lichaam aangetroffen. Om 16.15 uur drukte een bewoner van het pand op het liftknopje, vond het lichaam en belde het alarmnummer. &#8216;Ik was in een winkel,&#8217; zegt Vera. &#8216;Mijn broer Ilya belde me en vertelde me wat er was gebeurd. Ik ben meteen naar haar huis gegaan en daar ben ik gebleven tot alles was afgehandeld.&#8217;
Tijdens het proces zijn videobeelden vertoond. In de beveiligingscamera die op het portiek staat gericht, trof men beelden aan van een man die op de dag van de moord vlak voor Anna Politkovskaya het complex betreedt. Diezelfde man werd ook aangetroffen op de beelden van de beveiligingscamera van de supermarkt waar zij eerder was. Vera: &#8216;Maar zijn gezicht is niet goed te zien.&#8217;
Naast Anna&#8217;s huis zit een apotheek. De apothekersassistenten hielpen bij het maken van een schets van de hoofdverdachte. Ook vonden experts draden op het moordwapen die leidden naar de bekleding van een Lada, die ook met de beveiligingscamera was waargenomen. De auto werd gebruikt door de Tsjetsjeense gebroeders Roestam, Djabrail en Ibrahim Machmoedov.
De laatste twee staan in deze zaak terecht, samen met de Moskouse politieagent Sergei Khadzhikurbanov, voor het organiseren van en het assisteren bij de aanslag. Ze zouden allemaal deel uitmaken van een bende die was ingehuurd om de moord uit te voeren. Er hangt hen levenslang boven het hoofd. De oom van de gebroeders werd als getuige opgevoerd en vertelde dat er twee miljoen was geboden voor de moord op Politkovskaya. Maar waarom en door wie, dat blijft onduidelijk. &#8216;Ik denk dat er genoeg bewijs ligt om betrokkenheid aan te tonen,&#8217; zegt Vera. &#8216;Maar deze verdachten vormen maar een klein deel van het complot. Voor de anderen hebben we een lange adem nodig.&#8217;
Roestam is naar alle waarschijnlijkheid degene die de trekker heeft overgehaald. Hij zou volgens sommigen een informant zijn van de Russische geheime dienst FSB en hij is vermoedelijk op een vals paspoort naar West-Europa gevlucht. &#8216;We weten niet zeker waar hij zit,&#8217; zegt Vera, &#8216;maar het gerucht gaat dat hij zich in België ophoudt.&#8217; Op 3 december meldden verschillende media dat Machmoedov aan een familielid heeft laten weten dat hij zich wil overgeven op voorwaarde dat hij een openbaar proces zou krijgen met een jury. De rechtbank wilde daar niet op ingaan, maar het was geen vreemde eis. Op het verloop van het proces is nogal wat aan te merken. Het begon als een openbare zaak, waar de media bij mochten zijn. Rechter Yevgeny Zubov besloot later de pers buiten de deur te houden, omdat men geheime stukken wilde presenteren en omdat de jury bezwaar tegen de aanwezigheid van de media zou hebben &#8211; hoewel 19 van de 20 juryleden juist een document hadden ondertekend dat het tegendeel beweert.
Ook had Karina Moskalenko, een van de advocaten van de familie Politkovskaya, aan het begin van het proces symptomen die op kwikvergiftiging duidden. &#8216;Dat klopt,&#8217; zegt Vera. &#8216;Al loopt het onderzoek daarnaar nog steeds, dus daar kan en wil ik verder niets over zeggen.&#8217;
Zaken verdraaid
Het vinden van de opdrachtgever blijft voor de familie het belangrijkste. Door de kritiek die Anna Politkovskaya op het regime van Poetin had, zou de dader zich in politieke of militaire sferen kunnen bevinden. Vera: &#8216;Voor mij is alleen al het feit dat dit kon gebeuren terwijl Poetin aan de macht was een bevestiging van dat vermoeden.&#8217;
De over het algemeen door de staat gecontroleerde media verslaan het proces niet zo nauwlettend als de familie zou willen. &#8216;In het begin waren er schandalen. Daar duikt de journalistiek altijd wel bovenop. Later nam de aandacht af. Bovendien is het voorgekomen dat televisiezenders, ik wil geen namen noemen, zaken hebben verdraaid. Heel frustrerend als je juist de waarheid wilt laten zien.&#8217;
Anna Politkovskaya liet in haar postuum uitgegeven Russisch Dagboek zien hoe weinig democratisch het Russische stelsel is. Volgens haar &#8216;kocht&#8217; de regeringspartij in de aanloop naar de verkiezingen stemmen door mensen bijvoorbeeld van verwarming en stromend water te voorzien. Wat zeggen de moord op haar moeder en deze rechtszaak over het Rusland van nu? &#8216;Het is heel beangstigend als je je realiseert dat mensen van de geheime dienst en de regering bij de moord op journalisten en advocaten betrokken zijn,&#8217; zegt Vera. &#8216;De enige hoop is dat er, als je naar de Russische geschiedenis kijkt, uiteindelijk aan elk moorddadig regime een einde is gekomen.&#8217;

Een kogel in Rusland

Gay anthems: een liedje voor de onderdrukten

De race om de e-sigaret

Den Haag en de Tabakslobby

De onderzoeker en de tabak

De onderzoeker en de tabak

De tabakslobby: de industrie en de winkelier

Misbruik internet-enquête

De industrie en de underdog

De laatste vriend van de sigaret

De laatste vriend van de sigaret

Over Ivo van Woerden

Hoe Demi van Merkestein haar gave vond

Een kogel in Rusland

Misbruik  internet-enquête