DUO maakt studeren haram

Columns van de week

Teun van de Keuken en Nicolaas Veul

<div class="lead">
Twee films behandelen de Duitse verzoening met het eigen oorlogsverleden. Maar waar die geschiedenis in de ene abstract blijft, laat de ander je de pijn echt voelen.
</div>
Duitsland mag weer trots zijn. Nadat de Deutsche Manschaft in 2014 het wereldkampioenschap veroverde, gingen beelden van schaamteloos feestende Duitsers de wereld over. De geschiedenis van die catharsis, hoe Duitsland zich verzoent met haar eigen geschiedenis, is het onderwerp van twee films die de afgelopen jaren uitkwamen, Im Labyrinth des Schweigens (2014) en Der Staat gegen Fritz Bauer, sinds 28 april in Nederland te zien. Beide films gaan over Generalstaatsanwalt (hoofdaanklager) Fritz Bauer, maar vertellen een heel ander verhaal.
<a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Fritz_Bauer" target="_blank">Fritz Bauer</a> is zonder twijfel een van de interessantste en controversieelste figuren uit naoorlogs Duitsland: op jonge leeftijd betrokken bij de SPD, tijdens de Weimarrepubliek opgepakt door de nazi&#8217;s, vrijgelaten, gevlucht naar Denemarken en later naar Zweden, samen met Willy Brandt. Na de oorlog werd het vervolgen van de holocaust-verantwoordelijken zijn levenswerk: hij speelde een belangrijke rol in de Auschwitz-processen, tegen uitvoerende SS&#8217;ers, maar deed vooral verwoede pogingen hooggeplaatste nazi&#8217;s als Joseph Mengele en Adolf Eichmann voor het gerecht te slepen. Een man met een principieel democratische missie, met een verhaal dat het waard is te vertellen.
Im Labyrinth des Schweigens vertelt het verhaal van die Auschwitz-processen. Hoofdpersoon is de jonge Staatsanwalt (Officier van Justitie) Johann Radmann, ondergeschikte van Bauer, die zich aanvankelijk gefrustreerd bezighoudt met verkeerszaken, als hij door een journalist, Thomas Gnielka, wordt getipt over vrij rondlopende Auschwitz-beulen. Die tip was ook in werkelijkheid aanleiding voor de Auschwitz-processen. Radmann stuit op mensen die elkaar de hand boven het hoofd houden, ‘Habe es nicht gewusst’ zeggen en hem tegenwerken. Toch lukt het hem honderden SS&#8217;ers te vervolgen voor hun misdaden in Auschwitz, in het proces dat Duitslands bewust maakte van de misdaden in een van de dodelijkste vernietingingskampen. Het zou voor een belangrijk deel bijdragen aan de collectieve boetedoening van het Duitse volk.
<figure>
<div class="video"><iframe width="500" height="281" src="https://www.youtube-nocookie.com/embed/6jGxe6auuTg?feature=oembed" frameborder="0" allowfullscreen></iframe></div>
</figure>
Im Labyrinth des Schweigens is een mengsel van feit en fictie, om zo het verhaal van het naoorlogse Duitsland te kunnen vertellen. Radmann is een verzinsel, net als zijn liefde voor een Joods meisje dat met zijn hulp een kledingzaak begint – symbolisch, want dit is de tijd van het Wirtschaftswunder – en de geschiedenis die ze bij en uit elkaar drijft. Die geschiedenis blijft zo niet abstract, maar wordt persoonlijk en de pijn is voelbaar.
<q class="pull-right">Het is geen cultuur van ontkennen en verzwijgen, maar van actieve tegenwerking door een netwerk van ex-nazi&#8217;s op hoge posities in naoorlogs West-Duitsland.</q>
<h5>Eichmann</h5>
De pogingen van Bauer om Mengele en Eichmann te vervolgen spelen zich slechts op de achtergrond af. Over de vervolging van die laatste gaat Der Staat gegen Fritz Bauer: een stuk sensationeler verhaal. Bauer loopt tegen netwerken van ex-nazi&#8217;s op, die nog altijd in de haarvaten van de Duitse justitie, politie en geheime diensten zitten. Het is geen cultuur van ontkennen en verzwijgen, maar van actieve tegenwerking door een netwerk van ex-nazi&#8217;s op hoge posities in naoorlogs West-Duitsland. &#8216;Van Washington tot Bonn wil niemand dat Eichmann voor het gerecht komt,&#8217; zegt Bauer in de film, omdat Eichmann &#8216;ontelbare&#8217; namen van andere betrokkenen zou kunnen noemen (zoals bijvoorbeeld <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hans_Globke" target="_blank">Hans Globke</a>, staatssecretaris en rechterhand van Adenauer). Bauer besluit toevlucht te zoeken bij de Mossad, waarmee hij landverraad pleegt, en Eichmanns lot voor een Israelische (géén Duitse) rechtbank bezegelt.
<figure>
<div class="video"><iframe width="500" height="281" src="https://www.youtube-nocookie.com/embed/7dWa9psMcpc?feature=oembed" frameborder="0" allowfullscreen></iframe></div>
</figure>
In wordt het verhaal voorgesteld als een persoonlijke strijd van Bauer tegen nazi-complotten en de staat die de Duitse samenleving nog altijd beheersten eind jaren vijftig. Daarbij speelt uitdrukkelijk ook zijn Joodszijn, zijn politieke voorkeur en zijn homoseksualiteit (&#8216;Der Jude ist <a href="https://en.wiktionary.org/wiki/schwul" target="_blank">Schwul</a>,&#8217; zegt een van zijn tegenstanders vergenoegd), iets dat nog altijd strafbaar was in het Duitsland van 1960, een rol. Saillant detail: de formulering van deze strafbepaling stamt uit de nazitijd.
De films komen spreken elkaar niet tegen wat betreft historische feiten, maar de voorzichtige, psychologische benadering van deze geschiedenis is in Im Labyrinth des Schweigens veel interessanter. De verwerking van een groot historisch trauma zit niet in epische gevechten tussen goed en kwaad, maar in de worsteling van &#8216;gewone mensen&#8217; met hun geschiedenis.
In Der Staat gegen Fritz Bauer zit een destijds uitgezonden aflevering van Heute Abend Kellerclub, waarin Fritz Bauer vragen beantwoordt van studenten. Bauer wordt gevraagd waar Duitsers nog trots kunnen zijn, anno 1960. Hij antwoordt dat Duitsers niet trots kunnen zijn op Goethe of Schiller of hun democratische grondwet, maar alleen op het goede dat je zelf doet. Democratische idealen moeten geleefd worden. Maar wie dat niet alleen wil horen, maar ook wil voelen, kan beter naar die andere film gaan.
<figure>
<div class="video"><iframe width="500" height="281" src="https://www.youtube-nocookie.com/embed/72XO8-zrJe8?feature=oembed" frameborder="0" allowfullscreen></iframe></div>
</figure>

Daan Steinebach

Deze twee films tonen hoe Duitsland zich met de oorlogsgeschiedenis verzoende

<div class="lead">
De gesprekken van de dag, volgens de redactie. Met vandaag: Amerikaanse grondtroepen naar Syrië, 30 jaar na Tsjernobyl en extreem-rechts in Oostenrijk.
</div>
Gisteren maakte president Obama in Hannover, Duitsland <a href="http://www.volkskrant.nl/buitenland/obama-stuurt-250-militairen-naar-syrie-voor-strijd-tegen-is~a4288916/" target="_blank">bekend</a> dat de VS 250 special forces naar Syrië stuurt. Zij gaan, is de bedoeling, niet meedoen aan de gevechten, maar Syrische en Koerdische strijders trainen voor de strijd tegen Islamitische Staat. Tegelijk riep Obama Europese bondgenoten op ook meer te gaan doen in de oorlog.
Het is een belangrijke beslissing: Obama was steeds de president van de voorzichtigheid als het op militaire interventies aankwam – zeker in deze oorlog. Nu stuurt hij Amerikaanse troepen naar Syrië, zonder expliciete toestemming van de Syrische overheid, om te &#8216;kapitaliseren op de recent geboekte winst&#8217;. &#8216;Een risicovolle uitbreiding,&#8217; kopte de New York Times prompt in haar <a href="http://www.nytimes.com/2016/04/26/opinion/a-risky-american-expansion-in-syria.html?action=click&amp;pgtype=Homepage&amp;clickSource=story-heading&amp;module=opinion-c-col-left-region&amp;region=opinion-c-col-left-region&amp;WT.nav=opinion-c-col-left-region&amp;_r=0" target="_blank">Editorial</a> en niet zonder reden. Zoals die krant zich afvraagt: &#8216;Wat betekenen meer Amerikaanse troepen voor toekomstige betrokkenheid en hoe eindigt deze oorlog?&#8217;
Dat gebeurtenissen gevolgen hebben voor de toekomst is iets dat kleeft aan deze datum: het is vandaag namelijk precies dertig jaar na de kernramp in Tsjernobyl. Wat de gevolgen precies zijn is nog altijd niet bekend, omdat het politieke klimaat in de omliggende landen (Oekraïne, Rusland, maar vooral dictatoriaal Wit-Rusland) niet erg gespind is op waarheidsvinding. Kaasfabrikant <a href="http://www.volkskrant.nl/buitenland/30-jaar-na-tsjernobyl-radioactiviteit-in-wit-russische-melk-tienmaal-te-hoog~a4289326/" target="_blank">Milkavita</a> (€) heeft daar geen last van: het plaatselijke zuivelbedrijf verkoopt nog steeds kaas met tien (!) keer de normale radioactieve waarden.
Ondertussen siddert Europa nog na van de <a href="https://blendle.com/i/nrc-handelsblad/wenen-is-les-voor-heel-europa/bnl-nrc-20160425-1_01_8" target="_blank">overwinning</a> (€) van de (extreem-)rechtse FPÖ-kanidaat Norbert Hofer bij de eerste ronde van de Oostenrijkse presidentsverkiezingen, afgelopen zondag. Oostenrijk, een land dat zo mogelijk nog beter is aangeharkt dan onze eigen polderdelta, heeft zich collectief tegen de grote rood-zwarte (socialistisch-conservatieve) coalitie gekeerd. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog, zo vermelden alle commentaren fijntjes. Gaat Oostenrijk de rest van Europa (Le Pen, Wilders) vóór in een overname door nationalistisch rechts? Over de gevolgen dáárvan denken we liever nog even niet na.
Volgens de redactie van VN bestaat het gesprek van de dag uit grote nieuwsverhalen. Toch leeft hier het donkerbruine vermoeden dat er bij de koffieautomaat iets <a href="http://nos.nl/artikel/2101410-met-gluhwein-en-mutsen-feesten-op-koude-koningsdag.html" target="_blank">heel anders</a> wordt besproken vandaag. De gevolgen van die gebeurtenis vallen ons donderdag pas lastig.

Syrië, Tsjernobyl, Oostenrijk: een dag van belang

<div class="lead">
Het gesprek van de dag, volgens de redactie. Met vandaag: overwinningen voor Donald en Clinton, pokeren in Den Haag en ruzie over antidepressiva.
</div>
Een belangrijke <a href="http://nos.nl/artikel/2100286-trump-en-clinton-winnen-in-new-york.html" target="_blank">overwinning</a> voor zowel Donald Trump als Hillary Clinton in New York vannacht. &#8216;This one is personal,&#8217; <a href="http://www.politico.com/story/2016/04/new-york-sanders-clinton-222154" target="_blank">zei</a> Clinton nadat duidelijk was geworden dat ze haar thuisstaat had gewonnen. Vooral voor haar is dit een belangrijke overwinning, waarmee ze Sanders zover kreeg om terug te vliegen naar thuisstaat Vermont voor herbezinning. Maar ook aan de andere kant gebeurde iets opmerkelijks: the Donald <a href="http://www.politico.com/story/2016/04/new-york-primary-trump-cruz-kasich-222155" target="_blank">refereerde</a> opeens niet meer aan zijn tegenstander als &#8216;lyin&#8217; Ted&#8217;, maar als &#8216;Senator Cruz&#8217;. Zou hij langzaam toch iets presidentieels krijgen?
In eigen land is een <a href="http://nos.nl/artikel/2100225-forse-tegenvaller-bij-onderhandelingen-laatste-begroting-kabinet.html" target="_blank">pokerspel</a> begonnen over de laatste begroting van Rutte II, voor 2017. Het komt ongeveer hier op neer: de begroting stijgt normaal naar de inflatie. Omdat de inflatie heel laag is, stijgt dus ook de begroting maar een klein beetje. Ondertussen heeft het Kabinet echter net een salarisverhoging afgesproken met de ambtenaren. Gevolg: een tekort van 2,5 miljard. En dat in een verkiezingsjaar. Niet echt het moment om nog meer te gaan bezuinigen.
Elders in het nieuws maken <a href="http://www.volkskrant.nl/wetenschap/ruzie-deskundigen-over-effect-antidepressiva-bemoeilijkt-rechtszaken~a4285586/" target="_blank">getuigen-deskundigen</a> in strafzaken elkaar uit voor &#8216;charlatans&#8217;. Dat zit zo: in de afgelopen drie jaar werden tien mensen vervolgd die vermoedelijk gewelddadig waren geworden als gevolg van antidepressiva. Rechters moeten in zulke zaken vaststellen dat iemand &#8216;verstoken was van elk inzicht in de draagwijdte van zijn handelen&#8217;, zoals de formulering van de Hoge Raad luidt, om iemand ontoerekeningsvatbaar te mogen verklaren. Probleem is alleen dat deskundigen het helemaal niet eens zijn over de werking van antidepressiva, zodat rechters het ook niet weten en dus veroordelen.
Die deskundigen vliegen elkaar nu in de haren. Er is aangifte gedaan en er zijn (tucht)klachten ingediend. Dit is zo&#8217;n kwestie die eigenlijk over veel meer gaat: het algemene gebruik van antidepressiva, de macht van de farmaceutische industrie en onduidelijkheden in het strafrecht. Misschien hebben ze daar na het pokeren ook nog tijd voor in Den Haag.

Het pokerspel van het kabinet kan beginnen

<div class="lead">
Het gesprek van de dag, volgens de redactie van VN. Met vandaag: hoe elke oorlog allerlei onverwachte consequenties heeft.
</div>
De late gevolgen van een oorlog: Defensie <a href="http://www.volkskrant.nl/binnenland/defensie-schikt-voor-miljoenen-met-libanonveteranen~a4280996/" target="_blank">schikt</a> voor miljoenen met getraumatiseerde Libanon-veteranen. Tot zover hield Defensie vol dat ze voldoende voorlichting en  hulpverlening hadden verleend. De Raad van State vond dat alleen &#8216;geen begin van bewijs&#8217; dat het ministerie aan haar zorgplicht jegens soldaten had voldaan en nu is het ministerie dus overstag. &#8216;Een gigantische doorbraak,&#8217; aldus advocaat Vincent Dolderman. Formeel wordt er in 20 zaken geschikt, maar het heeft waarschijnlijk gevolgen voor 400 zaken, voor vermoedelijk 100.000 euro per zaak.
Het is een unicum in de lange geschiedenis van een ministerie dat wel oorlog wil voeren, maar liever zonder onverwachte consequenties. Deze zaak herinnert er fijntjes aan dat die consequenties er wel degelijk zijn.
Andere oorlog, andere gevolgen: de deal van de Europese Unie met Turkije begint nu echt te schuren. Het pijnlijkst zijn de <a href="http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2098741-turkije-stuurt-actief-vluchtelingen-terug-naar-syrie.html?title=turkije-stuurt-actief-vluchtelingen-terug-naar-syrie" target="_blank">berichten</a> dat <a href="https://www.vn.nl/syrische-vluchtelingen-krijgen-steeds-meer-hoepels-voorgehouden-in-turkije/" target="_blank">Turkije</a> teruggestuurde vluchtelingen gewoon terug de grens met Syrië overzet. Als de berichten kloppen, is de deal niet meer alleen ongemakkelijk. Kwetsbare groepen een oorlog insturen is een misdaad tegen de menselijkheid. Niet dat dergelijke overwegingen Turkije enigszins lijken te deren, en dat land <a href="http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2098805-turkse-ambassadeur-in-nederland-ontkent-uitzetting-syriers.html" target="_blank">ontkent</a> alles.
Ondertussen benadrukt de Turkse president Erdogan nog even fijntjes hoe machtig deze deal hem heeft gemaakt. Deze week deed hij persoonlijk <a href="http://nos.nl/artikel/2098597-erdogan-doet-aangifte-tegen-duitse-komiek.html" target="_blank">aangifte</a> tegen een Duitse komiek die hem een pedofiel en een geitenneuker had genoemd. Ook heeft Turkije Duitsland in een diplomatieke brief verzocht de komiek te vervolgen. <a href="http://www.volkskrant.nl/buitenland/kan-merkel-struikelen-over-een-grap~a4280978/" target="_blank">Merkel</a> ging overstag en gaf de komiek een standje. Vrijheid van meningsuiting is door de deal dus afhankelijk geworden van de lengte van de tenen van president Erdogan, die algemeen bekend staat als liefhebber van de democratie. Merkel vreest immers haar eigen politieke consequenties.
Dat zijn de gevolgen van een oorlog. Politieke consequenties, schending van internationale normen, maar vooral: menselijk leed. De mensen die nu de grens met Syrië over worden gestuurd hoeven niet eens te hopen op een schadevergoeding.

De lengte van Erdogans tenen bepaalt de vrijheid van meningsuiting

<div class="lead">
Het gesprek van de dag, volgens de redactie. Met vandaag: een week met een stevige kater. En pas vandaag worden we echt helder wakker.
</div>
&#8216;Dat was leuk,&#8217; vond Jan. &#8216;<a href="http://nos.nl/artikel/2097836-nee-kamp-referendum-komt-met-nieuw-oekraine-voorstel.html" target="_blank">Nog een keer! Nog een keer!</a>&#8216; riep Thierry. Ze waren net thuis gekomen. Jan en Thierry hadden de voorraad eieren van oom Geert met sierlijke boogje tegen het campagnebord om de hoek gemikt. Specifiek doelwit: het woord &#8216;DEMOCRATIE&#8217;. Ze hadden geen idee waar het voor stond, maar dat het geraakt moest worden wisten ze wel.
Het nieuws leek deze week af en toe op een jolig kinderboek, om opeens de switch naar bloedserieuze politiek te maken, en dan toch weer terug te gaan. Om duizelig van te worden, want als dit allemaal alleen een verhaaltje was, waar kwam die kater dan toch vandaan?
Soms heb je na een kater nog een nacht goede slaap nodig om goed te beseffen wat er gebeurd is. Gisterochtend bleek dat die kwajongens met hun eieren geen kinderen waren en dat het bord niet fysiek was, maar dat het om de echte democratie ging. Thierry Baudet was opeens met &#8216;het intellectuele nee-kamp&#8217; (vriendje Roos werd plotseling niet meer genoemd) een manifest aan het schrijven, waarmee Rutte naar Brussel zou moeten gaan.
Ondertussen werd over de uitslag van het referendum ook <a href="http://www.volkskrant.nl/politiek/de-vier-vluchtroutes-die-rutte-nog-heeft~a4277910/" target="_blank">ernstig nagedacht</a> in Den Haag. Voor Europa, of Oekraïne, blijven de gevolgen waarschijnlijk beperkt. &#8216;Wat Europa betreft gaat het associatieverdrag gewoon door,&#8217; zei François Hollande. &#8216;De bal ligt nu bij Nederland,&#8217; zei EU-voorzitter Donald Tusk. Daarin heeft de voorzitter van Europa natuurlijk gelijk: de kater is helemaal niet voor Oekraïne, of Europa, maar voor onszelf. We zijn wakker geworden en opeens schrijft Thierry Baudet instructies voor de premier. Au.
Rutte had het gisteren alleen druk met iets heel anders. Met briefjes en sms&#8217;jes hield hij een minister <a href="http://www.volkskrant.nl/politiek/rutte-souffleert-van-der-steur-uit-gevarenzone~a4277893/" target="_blank">in het zadel</a>. Minister Van der Steur scheerde langs het randje, maar bleef uiteindelijk overeind. &#8216;Bent u aangeschoten wild?&#8217; vroeg een verslaggever van Radio1. &#8216;Dat laat ik voor uw rekening,&#8217; antwoordde de minister. Of dat waar is moet zich uitwijzen, maar vanochtend zal blijken dat snel praten niet de enige <a href="https://www.vn.nl/van-der-steur-minister-van-hoofdpijn/" target="_blank">vaardigheid</a> uit zijn corpstijd waar hij iets aan heeft. Die kater, die moet hem bekend voor komen.
Soms is het verstandig wat langer te blijven liggen, paracetamolletje misschien, koffie als de ergste pijn over is en vooral veel water. En soms wil je voor het slapengaan toch maar geen verhaaltje meer.

De kater komt later, en is alleen voor onszelf

<div class="lead">
Nederland voegt zich eindelijk bij de rest van Europa, als het gaat om levenslang straffen. Van harte gaat het niet: nog steeds lijkt rancune de de belangrijkste drijfveer van het kabinet.
</div>
Nederland is eindelijk tot inzicht gekomen: vrijdag <a href="http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fnos.nl%2Fartikel%2F2096431-dijkhoff-levenslang-moet-geen-museumstuk-worden.html&amp;h=wAQHxbc-EAQGML3x6jztTE03yTSG9C9cuYwLk0VNJ_xSQXQ" target="_blank">deed</a> staatssecretaris Dijkhoff een voorstel om opgelegde levenslange gevangenisstraffen na 25 jaar te herzien.
Dat werd tijd, want in Europa is dit al sinds 2013 een uitgemaakte zaak. Je weet wel, Europa: van het Europees Hof van de Rechten van de Mens. De PvdA <a href="https://blendle.com/i/trouw/levenslang-zonder-perspectief-is-misschien-erger-dan-de-doodstraf/bnl-trn-20150106-3834951" target="_blank">kwam</a> (€) vorig jaar al met een voorstel, maar kreeg geen steun van de VVD. Die is nu om, maar tegen een prijs: tegenover het naleven van de Europese regels staat een verhoging van de maximale straf van 30 naar 40 jaar.
In Nederland is levenslang tot op de dag van vandaag ook echt levenslang: veroordeelden verdwijnen tot hun dood de cel in. Omdat er geen uitzicht is op terugkeer in de samenleving sluit het OM levenslang gestraften ook uit van activiteiten die hen daarbij kunnen helpen. Immers: je voorbereiden op een toekomst die voor jou sowieso niet in het verschiet ligt, is zinloos.
In de jaren zeventig concludeerde het Duitse constitutionele hof al dat levenslang zonder herzieningsmogelijkheid onverenigbaar is met de Menschenwürde, de basis van het Duitse staatsrecht. Levenslang wordt in Duitsland dan ook al na 15 jaar opnieuw bekeken.
Nederland had lang een vergelijkbaar beleid. Lang werd levenslang standaard omgezet in een straf van ongeveer twintig jaar, toen nog de langste tijdelijke straf. Tussen 1980 en 2000 was het klimaat zelfs zo laks dat levenslang maar één keer werd opgelegd. Na dat gat werd alles anders: het politieke klimaat sloeg om en levenslang maakte een comeback. Wat niet terugkeerde: de praktijk van gratie na 20 jaar. Formeel wordt gratie verleend door &#8216;de Kroon&#8217;, informeel door de Minister van Veiligheid en Justitie.
In 2013 <a href="http://ohrh.law.ox.ac.uk/vinter-v-uk-and-whether-life-should-mean-life/" target="_blank">besloot</a> het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, onder verwijzing naar die principiële Duitse uitspraken, dat levenslang zonder herziening een schending is van het folterverbod en het recht op leven. Bij het opleggen van een straf worden de volgende doelen afgewogen: vergelding, afschrikking (of algemene preventie), specifieke preventie (bescherming van de maatschappij tegen gevaarlijke individuen) én resocialisatie.
Dat de balans bij de ernstigste misdrijven uitvalt naar levenslang is niet het probleem – de staat mag vergelden. Maar, zegt het Hof dan, dat blijft niet zo: tijd heelt, de scherpe kantjes gaan eraf. Na een periode van vijftien of twintig jaar kan alles anders zijn. Bovendien mag het belang van resocialisatie niet vergeten worden. Iemand hoort gelegenheid te krijgen to atone for his offence. Daarom moet een rechter de zaak na maximaal 25 jaar (het Hof noemt die termijn zelf arbitrair) opnieuw afwegen, en daarna periodiek.
Dan: het ontnemen van ieder perspectief op een leven buiten de gevangenis, is onmenselijk. Veroordeelden verklaren vaak dat het eigenlijk een uitgestelde doodstraf is. Recent sociaal-psychologisch onderzoek naar de gevolgen van lange en levenslange straffen laten zien dat depressie, suïcidaliteit en verlies van persoonlijkheid bij alle veroordeelden voorkomen. De uitspraak van het Europees Hof heeft, net als die uit Duitsland, een principiële, humanitaire boodschap: het recht van de staat om verwoesting aan te richten heeft grenzen.
Die boodschap lijkt alleen volledig aan het kabinet te zijn voorbijgegaan. Gedwongen door <a href="http://nos.nl/artikel/2071172-drentse-moordenaar-wil-levenslang-maar-rechter-wil-er-niet-aan.html" target="_blank">rechters</a> die weigerden nog levenslang op te leggen, móést het wel iets ondernemen. Maar het is het kabinet bepaald niet om de mensenrechten te doen. Het voorstel van de VVD, om de maximale straf tot 40 jaar te verhogen, verraadt een rancuneuze wil tot vergelding en verwoesting.
Dat is Nederland in 2016: gedreven door rancune.

Levenslang: Ministerie van Justitie of van Rancune?

<div class="lead">
Het gesprek van de dag volgens de redactie. Met vandaag: Ard van der Steur, minister van hoofdpijndossiers. Dat is welkome expertise, ook buiten Nederland.
</div>
Afgelopen week draaide het in de media vooral om het tekortschieten van de Belgische en, in tweede instantie, de Turkse veiligheidsdiensten. Nederland waste haar handen ondertussen in onschuld. Toch moesten minister Van der Steur en premier Rutte gisteren een <a href="http://www.telegraaf.nl/binnenland/25499571/__Rutte__kan_beter_met_Turken__.html" target="_blank">moeilijk debat</a> voeren over de Nederlandse rol in het verhaal. Belangrijkste aanleiding voor de hoofdbrekens: de FBI waarschuwde Nederland één week voor de aanslagen voor de broers El Bakraoui. Van der Steur moest veel antwoorden schuldig blijven en hij krijgt tot volgende week om zijn huiswerk te maken, dan wordt het debat hervat. Gelukkig heeft de minister enige ervaring met hoofdpijndossiers.
Dat de Kamer voor hoofdpijn kan zorgen weet ook de ambtelijke ondersteuning van de ministers. <a href="http://www.volkskrant.nl/politiek/ambtenaren-verspillen-tijd-met-voorbereiding-vragenuur~a4272002/" target="_blank">Onderzoek</a> van de Volkskrant wijst uit dat in aanloop naar het wekelijkse vragenuurtje, ambtenaren onnodig veel werk doen. Van elke zes vragen die door Kamerleden worden aangemeld, en waar ambtenaren dus een antwoord op zoeken, haalt er slechts één het mondelinge vragenuurtje. Met andere woorden: vijfzesde van het werk is voor niks. Toch kost het ministeries wekelijks tien tot twintig werkdagen aan manuren – tot ergernis van diezelfde ambtenaren. Het is duur en kost veel tijd, dus dat kan efficiënter, klinkt het.
Er is één aspect dat opvallend onderbelicht blijft op de twee volle pagina&#8217;s die de Volkskrant aan het verhaal besteedt: de grondwettelijke inlichtingenplicht van ministers is fundamenteel in ons staatsrecht. Dat de grondwet geen voorbehoud kent (behalve &#8216;het belang van de staat&#8217;) is niet voor niks: ministers moeten altijd antwoorden, ongeacht het politieke belang. Tegen het belang van de democratie is efficiëntie een wat mager argument. Een logischer antwoord is misschien: méér tijd uittrekken voor antwoorden, bijvoorbeeld door het verkiezen en aanstellen van meer Kamerleden. &#8216;Democratie is niet goedkoop,&#8217; zei Kamerlid Van Tongeren (GL). Misschien op dit moment toch nog wel iets te.
Kopzorgen van een hele andere orde levert de <a href="http://www.volkskrant.nl/buitenland/droogte-in-zimbabwe-er-gaan-hier-mensen-sterven~a4272000/" target="_blank">dreigende hongersnood</a> (€) in zuidelijk Afrika op. Terwijl het bestaande voedselprogramma, ter compensatie van de vorige mislukte oogst, afloopt, dreigt ook de nieuwe oogst te mislukken. Als gevolg van El Niño, schrijft de Volkskrant, bleef het ook dit jaar droog en mislukte de oogst, stierven tienduizenden koeien en is er dus geen eten. Een reality check voor wie denkt dat het klimaatprobleem alleen abstract is. Veehouder Wilson Ncube: &#8216;Ons probleem is niet dat we geen voedsel kunnen verbouwen, maar dat we geen toegang hebben tot water.&#8217;
Misschien kunnen ze aan minister Van der Steur vragen hoe je omgaat met hoofdpijndossiers. Of hoe je uitlegt dat iets van deze orde heeft kunnen gebeuren, als er zo vaak voor is gewaarschuwd.

Van der Steur, minister van Hoofdpijn

<div class="lead">
De paniek ontbreekt in commentaren in de kranten vandaag over de aanslagen in Brussel. Op straat en op sociale media reageren de mensen opvallend weerbaar: &#8216;Volgens mij is liefde het enige antwoord.&#8217;
</div>
Vandaag staat Europa opnieuw met een kater. Volgens de <a href="http://nos.nl/liveblog/2094591-steeds-meer-bekend-over-vermoedelijke-daders.html" target="_blank">laatste berichten</a> eisten de aanslagen in Brussel van gisterenochtend 34 doden en 200 gewonden.  Het openbaar leven in de Belgische hoofdstad lag de hele dag stil. In heel Europa werden direct verscherpte veiligheidsmaatregelen afgekondigd.
De spanning liep hoog op. Gistermiddag werd station Hoofddorp ontruimd en even later het naastgelegen kantoor van uitgeverij Sanoma. Loos alarm, zo bleek. Gisteravond <a href="http://nos.nl/artikel/2094548-station-amersfoort-uur-ontruimd-na-vondst-pakketje.html" target="_blank">gebeurde</a> hetzelfde op station Amersfoort. Op moment van schrijven druppelen de berichten binnen dat het vliegveld van Toulouse in Frankrijk <a href="http://nos.nl/artikel/2094604-vliegveld-toulouse-enige-tijd-ontruimd.html" target="_blank">preventief geëvacueerd</a> wordt.
&#8216;Europa in het hard geraakt&#8217; kopt de Volkskrant op de voorpagina vandaag. Toch is de algehele teneur in de reacties een bepaalde gelatenheid, het ontbreken van paniek. &#8216;Wat we vreesden, is gebeurd,&#8217; verklaarde de Belgische premier Michel gisteren. De paniek van na de aanslagen in Parijs lijkt plaats te maken voor een zekere routine. &#8216;Na Parijs, Londen, nu toch Brussel,&#8217; <a href="https://blendle.com/i/de-standaard/brussel-is-bang-benauwd-bedroefd/bnl-destandaard-20160323-45c259a0_f067_11e5_be61_3174b05546e4" target="_blank">schrijft</a>  (€) de Vlaamse krant de Standaard. &#8216;Daar kan zomaar &#8220;hier&#8221; zijn,&#8217; <a href="http://www.nrc.nl/handelsblad/2016/03/22/daar-in-brussel-kan-zomaar-hier-in-nederland-1601589" target="_blank">schreef</a> NRC in het hoofdredactioneel commentaar gisteren. En ook: &#8216;Degenen die waarschuwden dat nieuwe bomaanslagen in Europa geen kwestie waren van óf, maar van wanneer, hebben vanochtend gelijk gekregen.&#8217;
De belangrijkste kritiek die te horen is in de internationale media richt zich op de staat van de Belgische terreurbestrijding. De gefragmenteerde organisatie van de Belgische veiligheidsdiensten, tot voor kort ondergefinancierd en onderbemand, krijgt van alle kanten <a href="http://www.nytimes.com/2016/03/23/opinion/standing-with-brussels-against-terrorism-and-fear.html?action=click&amp;pgtype=Homepage&amp;clickSource=story-heading&amp;module=span-abc-region&amp;region=span-abc-region&amp;WT.nav=span-abc-region&amp;_r=0" target="_blank">felle kritiek</a>. Niet op de laatste plaats uit eigen land.
Maar misschien nog wel opvallender dan het ontbreken van paniek in de commentaren: de weerbaarheid van de reacties. Honderden mensen verzamelden zich gisteren op het Beursplein in Brussel. Onder de hashtag <a href="https://twitter.com/search?q=%23weerbaarbelgie&amp;src=tyah" target="_blank">#weerbaarbelgie</a> betuigen Belgen massaal hun steun. Een Brusselaar vertelde gisteren in Nieuwsuur: &#8216;Ik wilde eigenlijk gewoon een pintje gaan drinken op het terras. Om te tonen dat ik verder leef. Volgens mij is liefde het enige antwoord. Het klinkt misschien wat gezwollen, maar volgens mij is dat het enige antwoord.&#8217; Hij vocht tegen de tranen, tevergeefs.

Een dag na Brussel: ‘Liefde is het enige antwoord’

<div class="lead">
Vandaag daagden advocaten de Staat voor de rechter. De minister blijft weigeren het recht op rechtsbijstand bij verhoren, een mensenrecht, goed te regelen.
</div>
Stel je voor: je wordt aangehouden, ’s ochtends vroeg van je bed gelicht, op verdenking van een ernstig misdrijf. Na aankomst op het politiebureau en alle formaliteiten die bij het verblijf in een politiecel horen beland je, nog voor negenen, tegenover een agent in een verhoorkamer. Daar zit je dan, half wakker en in haastig aangetrokken kleren. Deze uren zijn cruciaal. Het moment een advocaat te spreken, denk je dan, maar nee: in Nederland niet.
Tot nu toe. In een arrest van eind december <a href="http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:2015:3608&amp;keyword=ECLI%3aNL%3aHR%3a2015%3a3608" target="_blank">bepaalde</a> de Hoge Raad, de hoogste rechter van Nederland, dat het recht op zowel consultatie vooraf als aanwezigheid van de advocaat tijdens het verhoor een recht is. Toch weigert de minister nog steeds en stapten advocaten vandaag naar de kortgedingrechter.
In 2009 erkende de Hoge Raad voor het eerst het recht een advocaat te spreken voorafgaand aan het eerste politieverhoor. Een doorbraak in Nederland, waar een dergelijk recht nooit heeft bestaan. Aanleiding was een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Salduz-arrest" target="_blank">uit</a> datzelfde jaar, waarin het oordeelde dat zonder advocaat bij het verhoor het recht op een eerlijk proces is geschonden. Het recht op daadwerkelijke verhoorsbijstand, dus om een advocaat aanwezig te hebben tijdens het verhoor, achtte het altijd voorzichtige rechtscollege zich ‘buiten zijn rechtsscheppende functie’. Rechterstaal voor: politiek, regel dit.
Dat is niet gebeurd.
Ondertussen hebben de ontwikkelingen in Europa niet stilgelegen. Sinds het Verdrag van Lissabon is de EU de facto gebonden aan uitspraken van het EHRM, dus ook die over rechtsbijstand. In 2013 nam het Europees Parlement een richtlijn aan, waarin de uitspraak van het Europees Hof is vastgelegd. Uiterlijke implementatiedatum: 26 november 2016. Vanaf dat is Nederland verplicht het recht op rechtsbijstand in te voeren. Meteen na publicatie van de richtlijn liet toenmalig minister Opstelten weten in ieder geval zo lang mogelijk te willen rekken.
Hoewel er inmiddels een wetsvoorstel ligt, heeft de Hoge Raad zolang niet willen wachten. Op 22 december deed hij een ongewoon politieke uitspraak, waarin het recht ondubbelzinnig wordt erkend. Fijntjes wijzen de opperrechters erop dat de ‘beleidsmatige, organisatorische en financiële keuzes’ inmiddels moeten zijn gemaakt, met het oog op de naderende deadline.
Daar zit alleen het probleem. Daags na het arrest <a href="https://www.advocatenorde.nl/11688/advocaten/verhoorbijstand-per-1-maart-2016.html?thema=salduz&amp;themaID=3236" target="_blank">waarschuwde</a> de Nederlandse Orde van Advocaten het ministerie voor de problemen met de wetsvoorstellen en beleidsplannen. Belangrijkste is de financiële uitvoering: advocaten krijgen slechts 150 euro voor lichte en 300 euro voor zware zaken, per zaak. Dat terwijl per zaak vaak meerdere verhoren van enkele uren worden afgenomen. De Europese regels eisen dat overheden een ‘effectieve uitoefening’ van het recht mogelijk maken, óók financieel.
Tweede pijnpunt is de rol van de advocaat tijdens het verhoor. De minister wil dat advocaten stilzwijgend plaatsnemen naast hun cliënt en bij overtreding van die regel wordt verwijderd. Dat terwijl Europa het recht op actieve deelname van de advocaat garandeert.
Vandaag stapten advocaten naar de rechter. Inzet was om naleving van de Europese mensenrechten af te dwingen. In het land waar de rechtstaat zo hoog in het vaandel wordt gedragen, zijn we dus opnieuw afhankelijk van de rechter om hem te handhaven.
Erger nog: de politiek doet er alles aan het functioneren ervan te traineren. Godzijdank voor de Nederlandse rechtspraak.
Uitspraak: 31 maart.

Waarom advocaten de Staat aanklagen

<div class="lead">
Het gesprek van de dag. Een klopjacht in Brussel en Alexander Pechtold is klaar met het vluchtelingendebat. We zijn het allemaal eens, toch? Bijna dan.
</div>
Het waren nerveuze uren, <a href="http://www.nrc.nl/nieuws/2016/03/15/belgische-agenten-beschoten-tijdens-terreuronderzoek" target="_blank">gisteravond</a> in Brussel. In de jacht op de daders van de aanslagen in Parijs op 13 november werd de Brusselse wijk Vorst het toneel van een grootscheepse klopjacht en meerdere vuurgevechten. Een van de verdachten werd daarbij doodgeschoten, vier agenten, waaronder een Franse, raakten gewond. Inwoners mochten de wijk niet in, of juist niet uit.
Een maatschappij onder hoogspanning. Daar is Alexander Pechtold wel <a href="http://pauw.vara.nl/media/354655" target="_blank">klaar mee</a>. Gisteren koos hij ervoor niet deel te nemen aan &#8216;letterlijk het 32ste vluchtelingendebat&#8217;, maar zijn beklag te doen aan tafel bij Pauw. Zijn relaas: het moest maar eens afgelopen zijn met de onenigheid over de vluchtelingencrisis. Oplossingen te over, de politiek moet gewoon niet zo moeilijk doen. Wat? Eigenlijk is er helemaal niks aan de hand. We waren het al die tijd al eens.
Pechtold wees er fijntjes op dat er genoeg welwillende bestuurders zijn, toevallig vooral van D66, zo bleek. Dat er oppositie was, &#8216;met varkenskoppen op hun hoofd&#8217;, kwam doordat de politiek als geheel niet wat welwillender was geweest. Hij bedoelde natuurlijk: wat meer D66. Dat is nieuws: Pegida demonstreerde alleen maar omdat de politiek te weinig op D66 leek. Dat lijkt me ook voor Pegida zelf een verrassing.
Ander <a href="http://www.volkskrant.nl/economie/verlaging-pensioen-dreigt-voor-7-miljoen-nederlanders~a4263863/" target="_blank">nieuws</a>: &#8216;Verlaging pensioenen dreigt voor 7 miljoen Nederlanders&#8217;. Verschillende pensioenfondsen zagen hun dekkingsgraden dalen tot onder de kritieke 90 procent, net als tijdens de kredietcrisis. Pechtold, even geleden nog de grote man van de creatieve gedoogconstructies, wilde dat de politiek zich in de vluchtelingenkwestie meer gaat gedragen als in juist die economische crisis. &#8216;We hebben hem niet opgelost, maar hebben veel bereikt.&#8217;
In Amsterdam Nieuw-West zijn ze het ook eens. Bijna dan. Een teamleider van het stadsdeel besloot kledingvoorschriften in te voeren voor vrouwelijke baliemedewerkers. Een <a href="http://www.parool.nl/amsterdam/rokjesverbod-voor-baliemedewerkers-nieuw-west~a4264094/" target="_blank">rokjesverbod</a>. D66 stelt vragen in het stadsdeel.
Alexander Pechtold heeft dus gelijk, we zijn het eens. Bijna.

Pechtold heeft gelijk, vindt Pechtold

<div class="lead">
Het gesprek van de dag volgens de redactie. Met vandaag: heel veel goede bedoelingen. Waaraan je toch gaat twijfelen.
</div>
Euforie! Wat vorige week nog werd bestempeld als onmogelijk, bleek gisteren opeens te zijn bereikt: een &#8216;oplossing&#8217; voor de vluchtelingencrisis. Na afloop verraste de premier ons met een nóg guitiger blik dan gewoonlijk. De oplossing bestaat uit een deal met Turkije, dat álle economische migranten en de helft van de oorlogsvluchtelingen opneemt. In ruil daarvoor mogen Turken binnenkort vrij door Europa reizen, worden onderhandelingen over EU-lidmaatschap heropend en wordt er 6 miljard betaald (een verdubbeling van de 3 die eerder al werd toegezegd).
Saillant detail is alleen dat het hele plan in strijd is met internationale verdragen. Volgens die verdragen is het terugsturen van migranten op basis van nationaliteit namelijk &#8216;deportatie&#8217;: een misdaad tegen de menselijkheid. En ook laat de opvang in Turkije zelf nog te wensen over. Om over de binnenlandse perikelen rond democratie en rechtstaat maar helemaal te zwijgen.
Misschien moeten we niet zo zeuren, over democratische principes en internationaal recht. Het is dan wel cynisch, maar wel met de beste bedoelingen, <a href="http://www.volkskrant.nl/opinie/we-steunen-het-businessmodel-van-turkse-dictator-erdogan~a4259388/" target="_blank">schreef</a> Grunberg vanochtend.
De beste bedoelingen, als je die ergens verwacht is het wel de sport. Of toch niet? Per 1 januari verbood de internationale dopingwaakhond WADA het goedje meldonium. Het middel was in het Westen al verboden, maar werd in Rusland en Oost-Europa nog veel gebruikt. Het merendeel van de nu betrapte sporters is Rus, waaronder toptennisster Maria Sharapova en schaatser Pavel Koelizjnikov. Ook hier draait het om de saillante details: de prestatieverbeterende werking van het middel is <a href="http://www.nrc.nl/nieuws/2016/03/08/waarom-is-meldonium-nu-pas-verboden" target="_blank">niet bewezen</a>.
Kjeld Nuis vierde al een <a href="http://nos.nl/artikel/2091472-nuis-voelt-zich-wereldkampioen-maar-de-boosheid-overheerst.html" target="_blank">klein feestje</a>: eigenlijk had hij, en niet zijn Russische concurrent, &#8216;alleen maar gouden medailles gewonnen dit seizoen.&#8217; Doet toch weer aan dat gezicht van Rutte denken.

Cynisch, maar met de beste bedoelingen

<div class="lead">
Het gesprek van de dag volgens de redactie. Met vandaag: Zijlstra, Trump, iedereen lijkt het allemaal zo zeker te weten. We verlangen naar de twijfelaars (en een oud Frans liedje).
</div>
Je kunt er inmiddels al helemaal klaar mee zijn, maar vannacht is de strijd om het Amerikaanse presidentschap dan écht begonnen: <a href="http://www.nrc.nl/nieuws/2016/03/01/live-stembussen-open-op-super-tuesday" target="_blank">Super Tuesday</a>, voorverkiezingen in heel veel staten tegelijk – nu is de campagne nationaal. We wisten wat er komen ging: een klinkende overwinning voor Donald Trump (hij won 7 van de 11 staten), een goede voor Hillary Clinton (7 staten, tegen 4 voor Sanders). Het oordeel is duidelijk: Trump en Clinton liggen op koers om elkaar te bevechten in de presidentsverkiezing van november.
Campagnes zijn geweldig hoor, het hele spel, het debat. Maar toch maken ze altijd ook een beetje bang. Want altijd gaat het in politieke campagnes om mensen die het allemaal zo zeker weten – en dan niet alleen Donald Trump.
Amerikaanse presidentskandidaten zijn niet de enige die alles zeker weten. Hier in Europa zijn er ook genoeg. Afgelopen vrijdag stond op de <a href="http://www.volkskrant.nl/buitenland/-eu-koerst-af-op-anarchie~a4251986/" target="_blank">voorpagina</a> van de Volkskrant hoe de chaos in Europa rond de vluchtelingencrisis alleen maar toeneemt. Vandaag: &#8216;<a href="http://www.volkskrant.nl/buitenland/griekenland-bezwijkt-onder-migranten-700-miljoen-euro-nodig~a4254982/" target="_blank">Griekenland bezwijkt onder vluchtelingen</a>&#8216;. Toch stond in de tussentijd <a href="http://www.joop.nl/nieuws/angela-merkel-is-project-x-meisje#sthash.iz8m2HWC.uxfs" target="_blank">Halbe Zijlstra</a> bij Pauw het allemaal o zo zeker weten. We moeten ze tegenhouden, iedereen. Het ging over vluchtelingenstromen als over migratie van zebra&#8217;s over de steppe: angstwekkend.
Zeker wisten &#8216;ze&#8217; ook dat de economie &#8216;er weer bovenop is&#8217;. Toch staat de krant de laatste weken weer vol met alarmerende berichten. Het prijspeil in de eurozone is de afgelopen maand <a href="http://www.nrc.nl/next/2016/03/01/eurozone-terug-in-deflatie-1594005" target="_blank">gedaald</a>, er is deflatie. Dit is eerder gebeurd, in de jaren dertig: wat  betekent het als de economie zelf naar de geschiedenis begint te verwijzen?
Er is een Frans liedje uit de jaren zeventig voor als het zekerweten je te veel wordt. <a href="https://www.youtube.com/watch?v=qM1XxVZH-I0" target="_blank">Les gens qui doutent</a> is een liefdesverklaring aan de twijfelaars: &#8216;Ik houd van zij die niet durven/ zich dingen toe te eigenen/ en mensen nog minder/ die niet zomaar willen zijn/ een simpel venster/ voor ogen van kinderen.&#8216; (vertaling DS).
Was de wereld maar een beetje meer zoals in Franse liedjes.

Mag het wat minder zeker, s’il vous plaît?

<div class="lead">
Het gesprek van de dag, volgens de redactie. Met vandaag: een nieuwe FIFA-voorzitter en veel, heel veel boze rechters.
</div>
Vandaag is het zover: de opvolger van Sepp Blatter wordt gekozen. Weet u het nog, Sepp Blatter? De baas van de FIFA, de wereldvoetbalbond, die écht niet corrupt was. Toch werden beslissingen over WK-locaties, nouja, creatief genomen. Vandaag komt er een opvolger, via een serieuze verkiezing, met spindoctors en campagnes. Kandidaten van de <a href="http://www.volkskrant.nl/sport/wie-wordt-de-nieuwe-blatter~a4252237/" target="_blank">horserace</a>: een twitterende Italiaan of een omstreden sjeik uit Bahrein. Een bijzaak denkt u nu, natuurlijk. Maar wel een bijzonder dure, corrupte en vooral invloedrijke bijzaak.
Ernstiger zaken: de rechtspraak luidt de noodklok, met een <a href="http://www.volkskrant.nl/4251948" target="_blank">manifest</a> in de Volkskrant. Ditmaal, het gebeurt de laatste tijd immers vaker, gaat het de magistratuur om het behoud van de Centrale Raad van Beroep. Even bijspijkeren: het hoogste Nederlandse rechtscollege als het gaat om sociale zekerheidsrecht en Ambtenarenrecht – over de AOW, arbeidsongeschiktheid, Wet Maatschappelijke Ondersteuning, Wet Langdurige zorg. Als u nu terugdenkt aan de laatste keer dat u een uitkering of toeslag aanvroeg, hebt u wellicht een beeld van de complexiteit van de rechtspraak hierover. Daarbij: het belang van deze zaken voor het leven van burgers is enorm.
Volgens de regering is een apart rechtscollege hiervoor echter onnodig en kan het prima worden ondergebracht bij vier verschillende gerechtshoven – zonder gespecialiseerde rechters. De rechters waarschuwen voor afnemende zekerheid over de uitkomst en te zeer uiteenlopende uitspraken. Concreet: andere uitkeringen in Rotterdam dan in Groningen. Wachttijd volgens de rechters: 3,5 jaar.
Niet bepaald een bijzaak. Laat het nog even op u inwerken: 49 rechters die zich in de krant uitlaten over kabinetsbeleid. Let vooral ook op de toon: deze rechters zijn boos.
Er is ook nog <a href="http://www.volkskrant.nl/buitenland/-eu-koerst-af-op-anarchie~a4251986/" target="_blank">nieuws</a> uit Europa: de chaos rond de vluchtelingencrisis neemt nog altijd toe. Nu heeft Griekenland zijn ambassadeur teruggeroepen uit Wenen, tot woede van de Oostenrijkers. Vlak voor de volgende top, ditmaal met Turkije erbij (daar zal iedereen blij mee zijn), dreigt de situatie alweer écht onhoudbaar te worden. &#8216;Europa splijt niet alleen, het gaat ook terug in de tijd,&#8217; besluit de Volkskrant op de voorpagina.

En alweer zijn de rechters boos

<div class="lead">
In <a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Winkel/Webwinkel/Web-winkel-Product/Noodlanding-Kira-Wuck.htm" target="_blank">Noodlanding</a>, de eerste verhalenbundel van dichteres Kira Wuck, verliezen de mensen zich in eten, seks en drank. Maar vooral in eten.
</div>
Noodlanding, de nieuwe verhalenbundel van Kira Wuck, is een boek vol mensen in polyester broeken. Ze zet het melancholische absurdisme uit haar veelgeprezen dichtbundel Finse meisjes voort, met veel neurotisch etende, drinkende en neukende mensen.
Welkom in de wereld van Kira Wuck. Je komt hier niet voor geluk, want dat lijkt geen van haar personages gegeven. Of toch, in het eerste verhaal, &#8216;Wezen&#8217;: &#8216;Onze voeten knarsen op de eerste sneeuw en ik bedacht je dit geluk zou kunnen noemen maar ook gemakkelijk het tegenovergestelde daarvan.&#8217; Ze, de naamloze protagoniste van dit eerste verhaal, loopt daar met een wees, waarmee ze naar bed gaat omdat hij wees is. &#8216;De wees zoende dorstig, zijn tong zwalkte van de drank.&#8217; Geluk is nooit onvoorwaardelijk.
Het ongeluk en de eenzaamheid zijn basisgegevens voor de verhalen, hoewel steeds in andere vormen. Zoals ook de manier waarop de personages eraan proberen te ontsnappen, en of dat lukt, steeds verschilt. Eten speelt daarbij een hoofdrol, mateloos eten. Zoals in &#8216;Winnaars&#8217;, waarin het maken van worstenbroodjes de moeder van Edgar van haar shagverslaving afhelpt. Hij doet aan wedstrijden worstenbroodjes eten en zijn zus moet mee, een jongen zoeken. &#8216;Winnaars kun je vertrouwen, had mijn moeder gezegd.&#8217; Edgar verliest, maar zijn zus gaat wel mee met de winnaar, Wang Yong. &#8216;Wang Yong stonk.&#8217;
De bundel staat vol met dat soort venijnige, vaak korte zinnen. &#8216;Hij slikt nog een paar paracetamolletjes, voor het geval hij ergens pijn krijgt.&#8217; Kira Wuck schetst, in verschillende situaties, de uitzichtloosheid van het burgerlijke bestaan: van eenzame taxichauffeurs, zakenmannen met een ongelukkig huwelijk en alleenstaande boeren. Soms vraag je je af waar het grijzer is: in de echte wereld of in Wucks verhalen, en of het daar niet wel heel desolaat is.
<div class="figure--right">
<figure id="post-316292 media-316292" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/02/Kira-Wuck-Noodlanding.jpg" alt="" /></figure>
</div>
Toch is dat ook de kracht van Noodlanding. Veel van de personages lijken echt een noodlanding te hebben gemaakt, ergens te zijn waar ze niet willen zijn en niet weg te kunnen – een beeld dat ook letterlijk terugkomt. Hun werk of huwelijk of juist de eenzaamheid, er is geen ontsnappen aan. En dus verliezen ze zich in eten, vooral eten, seks of drank.
Het is makkelijk om te denken dat het universum van Wuck inderdaad zonder betekenis blijft. Totdat je, bijna aan het eind, door &#8216;Boter&#8217; in een volksgezin beland – Shownieuws aan, zelfgestookte jenever. Het volkse is absurd en vet, net niet kitsch. Net niet, en daarin zit de crux. Zijn (zwangere) dochter vraagt aan Albert wat ze in het ziekenhuis gezegd hebben. &#8216;Heel veel schat, ik mag heel veel niet meer van die idioten.&#8217; Toch bakt zijn vrouw, als ze allang hebben gegeten, nog een biefstukje voor hem. In veel boter: &#8216;(&#8230;) zachtjes in een warm bad.&#8217;
Deze mensen houden van elkaar, hoe mateloos ze ook zijn. Precies als je denkt dat het allemaal wel heel absurd wordt, laat Kira Wuck je van haar personages houden.
<div class="info-box">
Noodlanding, Kira Wuck, uitgeverij Podium, €17,50. Bestel het <a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Winkel/Webwinkel/Web-winkel-Product/Noodlanding-Kira-Wuck.htm" target="_blank">hier.</a>
</div>

Bij Kira Wuck gaat de liefde door een worstenbroodje

<div class="lead">
Het gesprek van de dag volgens de redactie. Met vandaag: we beleven sentimentele tijden in Nederland, met heftige gevoelens over een winkel, het huwelijk en, geloof het of niet, wc-papier.
</div>
&#8216;Iedereen heeft verloren,&#8217; <a href="http://www.volkskrant.nl/economie/na-129-jaar-is-het-over-voor-vend-teleurstelling-in-duizenden-hoofdletters~a4245913/" target="_blank">zei</a> detailkenner Frank Quix tegen de Volkskrant. Het grootste faillissement in de geschiedenis van de Nederlandse detailhandel werd gisteren definitief. Slecht nieuws. Dat vinden ook de mensen die de laatste tijd briefjes van medeleven <a href="http://www.at5.nl/artikelen/152855/klanten-nemen-afscheid-van-vd-met-briefjes-toi-toi-toi" target="_blank">achterlieten</a> bij de al gesloten vestigingen van de winkel. Zo&#8217;n winkel is, blijkt maar weer, ook sentiment. Maar het echte sentiment zit bij de 8.000 werknemers die morgen niet meer hoeven te verschijnen. En al die Nederlandse steden, die nu opeens geen warenhuis meer hebben, maar vele vierkante meters leegstand en plotsklaps een hoge werkeloosheid.
Het is een beetje het einde van de Nederlandse stad zoals we die kennen. Vorige maand overleed ook al Niek de Boer, op 91-jarige leeftijd. Hij was de bedenker van het woonerf, uitgevonden in Emmen en werd beroemd met &#8216;de stad als geheel&#8217;. Buitenwijken met woonerven, een V&amp;D in het centrum – toch sentimenteel dat dat nu verloren gaat.
Dat is het ene sentiment, maar er is meer. Zo schijn je subsidie te kunnen krijgen om je sentiment over Oekraïne te laten drukken, in China, op wc-papier. Nog een keer: wc-papier van subsidie. We hebben hier natuurlijk niks tegen subsidie, maar het wc-papier betalen we liever zelf. Zoals we ook liever een inhoudelijke discussie voeren over een associatieverdrag. Het lijkt er alleen sterk op dat het de tegenstanders daarvan om <a href="https://www.vn.nl/ko-colijn-oekraine-referendum/" target="_blank">iets anders te doen is</a>.
Nog een ander sentiment: het huwelijk. Vandaag wordt daarover besloten in de Tweede Kamer. Er moet een einde komen aan de gewoonte van gemeenschap van goederen. VVD-Kamerlid Foort van Oosten: &#8216;Het gaat om het principe: wat je voorafgaand het huwelijk hebt gespaard, daar heb je zelf voor gewerkt. Dat is ook van jezelf.&#8217; Als je in het huwelijk niet meer hoeft te delen blijft er niet veel meer over dan, jawel, sentiment. Dan ga je je toch afvragen waar je het voor doet.

De vele sentimenten van Nederland

<div class="lead">
David Axelrod, meesterstrateeg uit de Amerikaanse politiek, interviewt in zijn podcast<a href="http://politics.uchicago.edu/pages/axefiles" target="_blank">The Axe Files</a> grote en kleinere politici. Een must-listen voor iedereen die wil weten hoe het leven in de politiek er nu écht aan toe gaat.
</div>
&#8216;I&#8217;m going to say something that I know won&#8217;t poll well: I love politics and I love politicians. I&#8217;ve been hanging with them all my life, engaged in a running conversation that I often wished I could share with others. That&#8217;s what the Axe Files is all about.&#8216;
Is er een betere introductie denkbaar voor een politieke podcast? Aan het woord is David Axelrod, directeur van het <a href="http://politics.uchicago.edu/" target="_blank">Institute of Politics</a> van de University of Chicago. Axelrod is zelf al een fascinerend figuur: veteraan van de Amerikaanse politiek en strategisch meesterbrein achter de verkiezing én herverkiezing van president Obama. Axelrod werkte veertig jaar lang in de Amerikaanse politiek, eerst als politiek verslaggever voor The Chicago Tribune, later als campagnestrateeg bij meer dan 150 campagnes.
Nu de campagne voor de presidentsverkiezingen op volle kracht is, regent het podcasts, maar die gaan (bijna) altijd over de laatste ontwikkelingen. Het gaat altijd over het spel, soms over de knikkers, bijna nooit over het leven in en met de politiek. Dat is precies waar The Axe Files wél over gaat: de drijfveren en levens van de mensen in de politiek. Zijn gastenlijst is, na bijna dertig afleveringen, indrukwekkend: Bernie Sanders, Mitt Romney, Nancy Pelosi, voormalig minister van onderwijs Arne Duncan, verschillende senatoren en een waslijst aan journalisten en politiek adviseurs.
<figure>
<div class="video">
<div class="gpdr-overlay-wrapper">
 <script type="text/plain" class="gpdr-iframe gdpr-service-soundcloud">
 <iframe width="500" height="400" scrolling="no" frameborder="no" src="https://w.soundcloud.com/player/?visual=true&#038;url=http%3A%2F%2Fapi.soundcloud.com%2Ftracks%2F236943054&#038;show_artwork=true&#038;maxwidth=500&#038;maxheight=750"></iframe> </script>
<div class="row">
<div class="col-sm-12">
<div class="gdpr-content">
<h4>SoundCloud</h4>
Deze dienst is alleen beschikbaar wanneer alle cookies zijn geaccepteerd
 <a href="javascript: Cookiebot.renew()" class="gdpr-settings btn btn--primary button--primary">Wijzig cookie voorkeur</a>
 </div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</figure>
Claire McCaskill, senator voor Missouri, ging op haar zevende langs de deuren met: &#8216;Trick or treat and vote for JFK!&#8216; Haar moeder wist op haar dertiende al zeker dat ze de eerste vrouwelijke gouverneur zou worden. Dat mislukte, ondanks een goede poging in 2004, maar ze zat wel in de State Legislature, en werd senator. Ze spreekt met Axelrod over haar politieke leven, over de behoefte aan én de noodzaak van erkenning, en de durf juist dingen te doen die niet populair zijn.
Naast grote, belangrijke namen spreekt Axelrod ook veel lokale politici. Zoals Tom Dart, Sherrif van Cook County bij Chicago én verantwoordelijk voor de grootste gevangenis van het land. Dit zijn de gesprekken die missen in het politieke debat – zeker in Nederland: betrokken, genuanceerd en doordacht.
Het is geweldig om je op te trekken aan de ervaring en kennis van David Axelrod en zijn gasten. Hij citeert voortdurend uit zijn enorme ervaring en zijn persoonlijke relaties met mensen als Barack Obama en Hillary Clinton. In veel podcasts zegt Axelrod: &#8216;In a way, we have led parallel lives.&#8216; Dat lijkt het belangrijkste van The Axe Files: het persoonlijke verhaal achter de politieke werkelijkheid.
En vergeet niet: Obama luisterde ook naar deze man.
<div class="info-box">
<a href="http://politics.uchicago.edu/pages/axefiles" target="_blank">The Axe Files</a> is te vinden op <a href="https://soundcloud.com/the-axe-files" target="_blank">Soundcloud</a> en in <a href="https://t.co/ywGSG0Wsi8" target="_blank">iTunes</a>.
</div>