Begin jaren negentig stonden Nederlanders, Fransen en Duitsers nog volop achter verregaande Europese samenwerking. Tegelijkertijd keken de meeste Oost-Europeanen reikhalzend uit naar het EU-lidmaatschap. Hoe anders is de situatie vandaag. Na de Brexit is er gegronde vrees voor een Frexit, een Italeave, een Bye-gium, een Departugal, een Finish, een Czech-out of andere vormen van EU-thenasie.

Volgens econoom Peter Rodenburg zit de EU in een klassieke catch-22 situatie. ‘Om populairder te worden, moet Europa sociaal beleid ontwikkelen, maar dat kan alleen door middel van verregaande politieke integratie. Juist daarvoor bestaat geen draagvlak.’ Steeds meer Europese burgers hebben volgens hem last van de gevolgen van globalisering en de Europese interne markt. ‘Landen beconcurreren elkaar.

Dat leidt tot een erosie van arbeidsvoorwaarden en een verschuiving van belastingheffing op kapitaal naar arbeid. Kijk maar hoe de verzorgingsstaat de afgelopen 35 jaar steeds verder is...