‘Als je getrouwd bent, hoef je nog niet hetzelfde te denken’

‘Die generatie van jullie is zo bóós,’ zegt documentairemaakster Fidan Ekiz (39) halverwege de middag tegen haar man. ‘En twitter geeft daar een uitvergroot beeld van, het is alsof jullie als angry white men aan het radicaliseren zijn geslagen.’ Wierd Duk (56), in het dagelijks leven correspondent in Berlijn, moet een beetje lachen. ‘Best komisch, dat beeld van een stelletje extremistische bejaarde muppets.’ Ekiz: ‘Maar ik meen het, jullie zijn elkaar aan het ophitsen, aan het opfokken. Ik ben daar echt geen fan van, probeer toch eens een beetje te relativeren.’ Duk: ‘Waar heb je nu precies zo’n moeite mee?’ Ekiz: ‘Dat je bewust feller overkomt dan je bent, alleen maar omdat je ervan houdt als het een beetje schuurt.’ Duk: ‘Ik trek me gewoon niets aan van wat anderen van me vinden.’ Ekiz: ‘Je probeert mensen met je woorden uit hun tent te lokken.’ Duk: ‘Ik ben een domineeszoon, ik zoek het debat en ik heb daardoor interessante mensen leren kennen via de sociale media. De schreeuwlelijken neem ik op de koop toe, behalve dan als het al te malicieus wordt en als mensen beweren dat ik een PVV’er ben of een racist. Of zoals Frits Abrahams, die zoiets schreef als: “Er is een nieuw fenomeen, deskundigen met meer bluf dan kennis, die er een geheime rechtse agenda op na houden. En Wierd Duk is daar een voorbeeld van.” Dat is behalve beledigend ook schadelijk voor mijn journalistieke reputatie.’ Ekiz: ‘Je sart vooral links en krijgt dan columnisten als Grunberg en Abrahams op je dak. Je zou voor de verandering ook eens wat scheldende PVV’ers moeten uitdagen. Waarom zet je die niet op hun nummer? Waarom neem je geen afstand van die mensen?’

Het is niet de laatste keer dat Ekiz – ook tafeldame in De wereld draait door – in een stevige woordenwisseling belandt met haar man, die in talkshows wordt gecast als het rechtse, naar eigen zeggen ‘kritische’ geluid.

Ekiz: ‘Als je getrouwd bent, hoef je nog niet hetzelfde te denken. Wierd komt uit een hervormd domineesgezin en ik kom uit een islamitisch gastarbeidersgezin, de verschillen maken het juist interessant. Ik zeg op televisie regelmatig dingen waar Wierd het niet mee eens is. En ik heb de neiging om hem te waarschuwen als hij weer eens al te provocerend bezig is. In onze omgeving zeggen ze: jullie denken wel echt heel verschillend over de wereld, hoe gaat het er bij jullie thuis aantoe?’

Als je uit die wereld komt, dan weet je dat het debat over de islam daar allang wordt gevoerd.

Walgelijk

In de korte, persoonlijke film Alles komt goed? van Fidan Ekiz die eind maart werd uitgezonden, discussiëren de twee aan hun Amsterdamse keukentafel over de vraag of moslims met zoveel woorden afstand moeten nemen van islamitisch terrorisme. Hoewel sommige twitteraars het over ‘walgelijke feelgood-tv’ hadden, gemaakt van hun belastingcenten, waren de meeste reacties juist positief. Fidan Ekiz: ‘Ik kreeg meer dan driehonderd mails, vaak van doorsnee Nederlanders. Mensen die niet even kort reageren maar uitgebreid schrijven over oplossingen en eigen ervaringen. De meeste reacties komen uit het gematigde midden, de zwijgende meerderheid, de mensen die je niet zo snel hoort en die ik hoopte te bereiken.’

We zitten in de huiskamer van een Rotterdamse nieuwbouwwoning, ze zijn onlangs verhuisd en terwijl de verhuiswagen nog reed waren zijzelf alweer op reis. Fidan Ekiz was de afgelopen tijd onder andere in Colombia, Rusland en Turkije voor haar documentaireserie De pen en het zwaard over persvrijheid in onvrije landen. Wierd Duk is sowieso vaak in de Berlijnse wijk Kreuzberg te vinden, waar hij doordeweeks woont als correspondent van onder andere het AD en The Post Online. Hij schreef boeken over Duitsland en over Poetin. Nu werkt hij aan een boek over hoe kampbeul en ontdekker van Zyklon B als massavernietigingswapen Karl Fritzsch in Auschwitz het lot bezegelde van Maximiliaan Kolbe, de priester die zich opofferde voor een medegevangene.

De Duitse crisis rond de Erdogan-satire van Jan Böhmermann is op de dag van het interview op een nieuw dieptepunt aangeland en dat is ook te merken in de huiskamer van de Berlijnse correspondent en de journaliste met Turkse wortels. Het gesprek wordt meteen al onderbroken door een redacteur van Pauw die belt met de vraag of Wierd Duk – tenslotte auteur van het boek Angela Merkel, Koningin van Europa – die avond naar het Westergasterrein wil komen om over de problemen van Merkel te discussiëren. ‘Ik vrees dat hij vanavond op tv moet,’ zegt Fidan Ekiz. ‘Alles gaat nu even over Duitsland-Turkije.’

Nadat hij heeft beloofd op te zullen draven, nadert Duks deadline voor een verhaal over de Duitse satirecrisis in het AD. ‘Sorry voor de hectiek,’ zegt hij met zijn laptop op schoot. ‘Wat Erdogan doet is hetzelfde als Poetin,’ parafraseert hij het verhaal dat hij straks aan zijn redactie wil mailen. ‘Ze grijpen allebei elke kans aan om Europa te verdelen en te verzwakken. Die Böhmermann, echt een sterke satiricus trouwens, leverde Erdogan het perfecte voorwendsel om Merkel en daarmee de EU flink in het nauw te drijven. Hij heeft ze bij de ballen.’ Ekiz: ‘Volgens mij is dat niet alleen een kwestie van politieke strategie maar is het vooral cultureel bepaald. Een president scheld je gewoon niet uit in Turkije. Sinds Erdogan in 2014 president werd, zijn erin Turkije al tweeduizend rechtszaken aangespannen wegens belediging van het staatshoofd, waar één tot vier jaar op staat. Als hij in het buitenland belachelijk wordt gemaakt, kan Erdogan dat in de ogen van zijn aanhangers en ten opzichte van zijn tegenstanders niet zomaar over zijn kant laten gaan. Nu zijn status en zijn machtspositie in het geding zijn, moet hij dus wel in actie komen.’

Nomade

Fidan Ekiz heeft enig recht van spreken. Ze heeft zich recent in Turkije verdiept in de vrijheid van meningsuiting in dat land. ‘De eerste aflevering van De pen en het zwaard gaat over de zelfcensuur van Turkse journalisten en over het onversaagde satirische tijdschrift LeMan. Ook op de sociale media is Erdogan nu het mikpunt van satire en spot, van verzet tegen zijn oprukkende macht.’ Ze is net terug uit Hongkong, waar ze samen met regisseur Kees Schaap het laatste deel van de serie opnam, met een extra tussenstop in Istanbul. ‘Die toestand tussen Erdogan en Merkel speelde daar trouwens niet echt, de mensen die ik er ken, waren vooral bezig met de schendingen van de mensenrechten bij de strijd tegen de Koerden in het Zuidoosten. En verder was de communis opinio: tsja, Erdogan is kwaad omdat hij is beledigd, what’s new, hij is permanent boos op iedereen. Persvrijheid bestaat nu eenmaal niet in Turkije en is er ook nooit geweest.’ Ze leidde in Istanbul een paar dagen lang lezers van NRC Handelsblad rond. ‘Ik houd erg van reizen, van dat gevoel van vrijheid. Mijn moeder noemde mij een nomade, een Turkse zigeuner, dat zit in mijn bloed. Maar die tussenstop in Istanbul was echt te veel van het goede. Ik wilde alleen nog maar naar huis, ik had mijn zoontje al zo lang niet gezien. Om tot rust te komen, heb ik in een kerk op een bankje gezeten en een kaarsje gebrand. Ja, ik ben ook in de blauwe moskee geweest, maar daar hebben ze geen bankjes en ook geen kaarsjes.’

We waren verliefd geworden op elkaars woorden.

Blind date in Istanbul

Behalve Duk en Ekiz is ook Ferran van tweeënhalf vandaag nadrukkelijk aanwezig, soms als onderwerp van gesprek maar vooral ook omdat hij in en uit loopt met smeltende waterijsjes. Zegt zijn vader: ‘Ferran snoept teveel, straks wordt hij een dik Turkje.’ Antwoordt zijn moeder: ‘Oh, dán is hij opeens een Turk.’ Ferran is vanmiddag toevertrouwd aan de buurvrouw, tevens Ekiz’ oudste zuster, die twee zoontjes heeft van ongeveer dezelfde leeftijd. Het familiegevoel was voor Fidan Ekiz een van de redenen om van Amsterdam naar Rotterdam te verhuizen. Duk: ‘Zelf vond ik IJburg geweldig, ik ben opgegroeid aan zee in Domburg, ik houd van het water, de leegte, de wind. Maar Fidan kan niet buiten Rotterdam.’ Ekiz: ‘Ik kom uit Rozenburg, mijn familie woont hier, ik miste iedereen. IJburg was voor mijn gevoel een soort permanente sequel van The Shining. Je hoorde er alleen maar die wind om het huis waaien en er was niemand die echt contact maakte. En Wierd zat de hele tijd in Berlijn.’

Het huis op Katendrecht is nog niet helemaal af, maar Ekiz’ held David Bowie hangt al aan de muur en de boekenkast weerspiegelt de permanente discussie die hier in huis plaatsvindt. De verzamelde werken van dr. Pim Fortuyn staan pal naast de Den Uyl-biografie van Anet Bleich en daaronder twee edities van de koran – Ekiz: ‘We hebben er allebei eentje’ – en een bijbel. Prominent aanwezig zijn ook de gebundelde interviews van Ischa Meijer en van Oriana Fallaci, de Italiaanse journaliste die het grote voorbeeld was van de jonge Fidan, die onder de shag-rokende types in slobbertruien op de School voor de Journalistiek nooit een echt geschikt rolmodel had gevonden. ‘Zij was de verslaggeefster die het aandurfde om de machtigste mensen van deze wereld kritisch aan te pakken. Dat wilde ik ook: de machthebbers controleren, hun leugens ontmaskeren. En ik wilde oorlogsverslaggever worden.’

In 2003 deed Ekiz verslag van de Turkse inval in Noord-Irak, en toen ze niet lang daarna als correspondent kon gaan werken vanuit Istanbul, in het geboorteland van haar ouders, besloot ze voor advies aan te kloppen bij een meer ervaren collega. ‘Ik koos Wierd, die toen in Moskou zat en die eerder verslag had gedaan van de oorlog in Tsjetsjenië. Vanwege zijn verhalen maar ook vanwege zijn naam: iemand die zo heette, moest zelf ook wel grappig zijn. Ik stuurde een proefstuk naar hem op in de verwachting dat hij er hier en daar een opmerking bij zou zetten maar tot mijn verbijstering kreeg ik het totaal herschreven retour.’ Wierd Duk: ‘Gek genoeg was ze niet eens dankbaar voor al het werk dat ik erin had gestoken.’ Ekiz: ‘En toen vond Wierd weer dat ik kil en onaardig reageerde.’ Later schreven ze samen een verhaal over de Kalief van Keulen omdat die door Duitsland was uitgeleverd aan Turkije. Ekiz: ‘Toen we aan dat artikel werkten, móésten we wel contact hebben.’ Wat volgde was maandenlang intensief mailverkeer tussen Istanbul en Berlijn, waar Duk inmiddels naartoe was verhuisd. Ekiz: ‘Tenslotte wilden we elkaar in het echt ontmoeten en we organiseerden een blind date in Istanbul. Als het niks bleek te zijn, konden we het altijd nog op een drinken zetten. Maar door al dat mailen was het eigenlijk al een relatie – we waren verliefd geworden op elkaars woorden.’

Keihard oordelen

Daar is de redacteur van Pauw weer aan de lijn: nee, bij nader inzien hoeft Wierd toch niet naar Amsterdam te komen, Hans Teeuwen zal het vanavond in het programma hebben over de Turks-Duitse toestanden en zijn collega Böhmermann verdedigen. Fidan Ekiz, zelf voormalig redacteur van Pauw & Witteman, is opgelucht namens haar man. ‘Ik word altijd heel zenuwachtig als ze me bellen voor televisie.’ Duk: ‘Ik had er wel zin in, maar dat ze ditmaal kiezen voor Teeuwen is volstrekt vanzelfsprekend.’ Ekiz: ‘Vroeger ging ik altijd als ik werd gevraagd, tegenwoordig weeg ik het meer af, ik wil echt iets kunnen toevoegen.’

Toch vindt Ekiz het belangrijke om met haar tv-optredens en documentaires een van de stemmen van haar generatie te zijn. Ze kwam in de Turkse en islamitische gemeenschap onder vuur te liggen toen ze, na de moordaanslag op de redactie van Charlie Hebdo, moslims opriep om zich uit te spreken tegen elke vorm van extremisme in naam van de islam. ‘Als Turken en Marokkanen onderling praten, denk je soms echt dat je PVV’ers hoort, zo keihard oordelen ze over andere moslims. Maar naar buiten toe moet je op je woorden passen en het groepsbelang in het oog houden,’ zegt Ekiz.

‘Dat binnen moslimkringen heel andere opvattingen worden gedeeld dan die naar buiten komen, is een complicerende factor,’ beaamt Duk. ‘De kritiek vanuit autochtone kant komt meestal van mensen die nooit contact hebben met die allochtone gemeenschap en geen idee hebben wat daar leeft. Als je uit die wereld komt, zoals Fidan, of hem goed kent, zoals ik, dan weet je dat het debat over de islam daar allang wordt gevoerd.’ Ekiz kreeg te horen dat ze haar oproep ongetwijfeld alleen maar had gedaan omdat ze was beïnvloed door haar man. ‘In mijn omgeving heerste het idee dat ik het aan “mijn mensen”, als minderheid toch al zo’n kwetsbare groep, verplicht was om een matigend geluid te laten horen. Dat was trouwens ook mijn bedoeling, maar omdat het voor televisie kort moest en in soundbites, werd mijn oproep toch opgevat als een verwijt.’ Duk: ‘Er was ook veel waardering, maar De wereld draait door heeft zoveel kijkers, als er maar een klein percentage daarvan ongenuanceerd reageert, zijn dat toch al heel veel mensen.’ Ekiz: ‘Ik probeer het op te vatten als gejoel en geschreeuw in een vol stadion.’

Verkleed als Turk

Toch trok ze zich de kritiek aan en voor de documentaire Alles komt goed? ging ze langs bij haar critici – vooral jonge moslims en een enkele boze witte man – en sprak ze voor de camera met haar ouders, die zich steeds minder thuis voelen in wat ze na zo’n vijfenveertig jaar uiteraard als hun eigen land zijn gaan beschouwen. ‘Sinds de aanslagen in Frankrijk werden mijn ouders plotseling niet meer gegroet door hun buren. Dat kwetste mij en ik wilde laten zien hoe zij daaronder lijden.’

Ze interviewde ook collega-filmmaker Abdelkarim El-Fassi, haar streng gelovige jeugdvriend Hakan en leden van een studievereniging van islamitische studenten. Een van hen vertelt in de film hoe hij er nooit bij stil had gestaan dat hij een Marokkaan was, of allochtoon, tot hij er door anderen op werd gewezen dat hij er niet bij hoorde. ‘Veel jongeren voelen zich niet geaccepteerd,’ zegt Fidan Ekiz. ‘In mijn jeugd in Rozenburg was het nog exotisch om Turks te zijn en moslim, ik was me op een positieve manier bewust van mijn afkomst. Met carnaval ging ik steevast met een hoofddoek verkleed als Turk de straat op en mijn broer, die nogal donker is, ging als Arabier. Pas na 9/11 waren we niet langer exotische gastarbeiders en moesten we ons verdedigen. Mijn zus heeft er best moeite mee dat mensen na al die jaren plotseling vragen hoe het nu kan dat zij wel alcohol drinkt en hoe het nu zit met de man-vrouwverhouding bij haar thuis. Terwijl ze lang de illusie koesterde: ik hoor er gewoon bij, ik ben wel Turks maar toch ook gewoon een Nederlander. Zelf heb ik er niet zo’n last van, ik heb lang in het buitenland gewoond en ik heb een Nederlandse man.’

Hippiegeneratie

Hoe verschillend hun achtergrond ook is, Duk en Ekiz – officieel een echtpaar sinds ze drie jaar geleden trouwden in Hotel New York – voelen zich deels ook verwant door hun opvoeding. ‘Eind jaren vijftig begin jaren zestig opgroeien in een domineesgezin in de provincie lijkt vreemd genoeg wel op een jaren-tachtig-opvoeding in een Turks gastarbeidersgezin in Rotterdam,’ zegt Wierd Duk. ‘Waar Nederlandse dertigers in alle vrijheid werden groot gebracht door de hippiegeneratie, zijn allochtone dertigers juist opgevoed met een ouderwets arbeidsethos en met strenge normen en waarden.’ Fidan Ekiz: ‘Dat verschil met Hollandse generatiegenoten heeft er ook mee te maken dat ik op jonge leeftijd op mijn broertje en mijn jongste zusje moest passen. We waren al jong alleen thuis want mijn ouders werkten allebei, mijn vader als lasser en mijn moeder als schoonmaakster. Qua discipline, verantwoordelijkheidsgevoel en soberheid lijken Wierd en ik best veel op elkaar. Toen ik hem net leerde kennen, dacht ik: hij lijkt wel een Turk. Maar ik heb het wel veel zwaarder gehad in mijn jeugd, ik heb mijn eigen studie betaald en als ik hoor hoe dat bij Wierd thuis is gegaan, denk ik: lekker verwend. Ik heb van mijn vader meegekregen dat je altijd moet doorwerken, ik kan niet erg goed vakantie vieren.’

Duks mobiel gaat. ‘Ok, Teeuwen heeft waarschijnlijk afgezegd.’ Ekiz, bezorgd: ‘Dat vind ik wel problematisch, jij in plaats van Hans Teeuwen.’ Duk, tegen de redacteur van Pauw: ‘Dus het wordt Hans, (Telegraaf-columniste) Funda Müjde en ik?’

Nadat hij heeft toegezegd dat hij alsnog naar Amsterdam komt, vertelt Duk dat hij samen met anderen een plan heeft gepitcht om een discussieprogramma te maken voor de publieke omroep. ‘Nu eens niet die obligate meninkjes en die twee verplichte BN’ers die iets moeten zeggen over de wereld, maar gespecialiseerde journalisten en deskundigen die een uur lang een kwestie van alle kanten benaderen, met veel beeld en graphics, een soort De Correspondent voor de televisie. We hadden een breed comité van aanbeveling, van Paul Scheffer tot Yasmina Aboutaleb. Maar er was geen belangstelling voor, de actualiteit werd al voldoende behandeld door programma’s als Pauw en Jinek.’

New Wave band

Hoe vaak ze het ook oneens zijn, allebei geloven Ekiz en Duk in de kracht van het woord en allebei proberen ze mensen samen te brengen. Duk doet dat vanuit zijn hervormde opvoeding, zegt hij. ‘Die traditie koester ik.’ Ekiz: ‘Daarmee bedoelt hij: de traditie om eigenwijs te zijn en je tegen alles af te zetten.’ Wierd Duk: ‘Nee, daarmee bedoel ik de gesprekken die we aan tafel hadden en de ouderwetse intellectuele traditie van het vrije denken die in Nederland onder druk staat. Mensen doen steeds meer aan zelfcensuur en ook mij willen ze censureren. Dat vind ik beangstigend.’

Fidan Ekiz: ‘Of je nu links bent of rechts, als journalist sta je aan de kant van de mensen zonder macht. Die houding hebben we allebei van huis uit meegekregen: als je uit een gastarbeidersgezin komt, weet je heel goed hoe de maatschappelijke verhoudingen liggen en in een domineesgezin leer je ook wat rechtvaardig en onrechtvaardig is.’ Wierd Duk: Vormend was ook dat iedereen bij ons thuis over de vloer kwam. Er logeerden altijd wel mensen bij ons die in de problemen zaten en ik zag met bewondering hoe mijn ouders met iedereen konden omgaan, ongeacht afkomst en overtuiging.’

Ook na de documentaire van Fidan Ekiz blijven ze het oneens over de rol van de islam en de moslimgemeenschap in Europa. Acteur Nasrdin Dchar en filmmaker Abdelkarim El-Fassi, die op de oproep aan moslims om zich te distantiëren reageerde met een filmpje waarin onwetende kinderen schuldbewust hun excuses aanbieden na vage beschuldigingen, nodigden Ekiz uit om zich bij hun beweging ‘Samen één’ te voegen. ‘Ik vind hun betrokkenheid heel mooi en ik wil graag meer doen dan alleen documentaires maken. Een muziekfestival voor de vrede organiseren bijvoorbeeld, een soort activistische versie van Woodstock.’

‘Dat is zeker een goed idee,’ zegt haar man. ‘Ik treed dan ook graag op met mijn oude new wave-band The Visitor. Maar ik denk dat je je als hoogopgeleide Marokkaan of Turk nu beter kunt aansluiten bij de redelijken aan de autochtone kant. Om druk uit te oefenen zodat de islam van binnenuit wordt hervormd.’

‘Kom op zeg,’ zegt Ekiz fel, ‘jongens als Abdelkarim en Nasrdin zijn echt niet de aangewezen personen om de islam te hervormen.’ Duk: ‘Jouw geestverwanten kennen de islam een stuk beter dan ik, maar ze willen dat debat niet voeren. Het is toch juist interessant om te onderzoeken of de islam nu intrinsiek geweld tegen ongelovigen propageert of niet? En of de moslimgemeenschappen in Europa bewust afstand houden van de in hun ogen vijandige, dominante cultuur?’ Ekiz: ‘Mijn vrienden en ik hebben een islamitische achtergrond maar geen uitgebreide kennis van de islam. Voor het onderzoek waar jij om vraagt, bestaan in Nederland gesubsidieerde organisaties.’ Duk: ‘Forum en dat soort clubs zijn daar niet toe in staat, die hebben een voorgekookt standpunt.’ Ekiz: ‘Voor ons is dat kei-oninteressant maar de gewone moslim in de straat kijkt op tegen dat soort woordvoerders.’ Duk: ‘Farid Azarkan van het Samenwerkingsverband van Marokkaanse Nederlanders (SMN) voegt zich nu bij dat Turkse partijtje DENK, dat kun je toch niet serieus nemen. En ondertussen wendt het denkende deel van de moslimgemeenschap alle intellectuele capaciteit aan om zichzelf in de slachtofferrol te manoeuvreren, in plaats van het debat aan te gaan.’ Ekiz: ‘Hoe zou je dat debat voor je zien?’ Duk: ‘Ik zou er met iemand als Zihni Özdil over willen praten, maar die houdt zich onledig met kapitalismekritiek.’ Ekiz: ‘Mag ik nu ook wat zeggen?’ Duk: ‘Jij zegt de hele tijd al wat.’ Ekiz: ‘Als je dat debat wilt voeren, dat aan de islam trouwens geen zier gaat veranderen, dan moet je je gesprekspartners wel het gevoel geven dat ze geen tweederangs burgers zijn. Die intelligentsia van jou bereikt de mensen niet die op de sociale media schelden dat mijn vader geen Nederlands spreekt en dat hij een potentiële terrorist is.’ Duk: ‘Die permitteren zich dat omdat niemand de politieke of intellectuele leiding heeft in dit land. Ekiz: ‘Ahmed Aboutaleb, dát zou een goede premier zijn, maar die is laatst in een documentaire neergezet als een islamitische wolf in schaapskleren en reken maar dat veel mensen hem zo zien.’

Wat onze zoon Ferran betreft: ik zal mijn uiterste best doen maar nee, ik denk niet dat het goed komt. 

Boerenkool

Daar duikt de kleine Ferran weer op uit de tuin van de buren. Ditmaal heeft hij een enorm stuk boterhamworst te pakken. ‘Pappa, kijk!’ Hij kan al wel een beetje praten maar spreekt nog geen woord Turks, zegt Fidan Ekiz. ‘Daar had ik allang mee moeten beginnen, maar ik praat alleen Turks met hem als we bij mijn moeder zijn.’ Nog even en Ferran kan zelfstandig spelen op een van de autovrije pleintjes in deze nieuwbouwbuurt. Zijn vader vindt het zelf een tikje pathetisch klinken, maar volgens hem zijn hier op Katendrecht, waar betaalbare koopwoningen zijn neergezet voor de autochtone en allochtone middenklasse, al de contouren te zien van een nieuwe, werkelijk multiculturele samenleving. ‘Dit pleintje en deze buurt laten in real life het vervolg zien op Fidans documentaire. Hier leven veel mensen uit verschillende culturen samen: Marokkanen, Turken, Kaapverdianen, Antillianen en autochtone Nederlanders. Hun kinderen spelen allemaal met elkaar en groeien samen op. Hier zie je in de praktijk hoe mensen met al die verschillende kleuren en culturen een normaal leven met elkaar kunnen leiden.’

Is er dan toch ruimte voor optimisme? Hoeveel generaties zal het nog duren voor Rotterdam voor de 176 nationaliteiten die er wonen niet meer voelt als een stad van aankomst maar als de stad van herkomst? Niet voor niets staat er een vraagteken achter de titel van haar documentaire, zegt Fidan Ekiz. Haar film gaat in essentie over haar vader en over haar zoon. Komt alles goed, volgens Ekiz zelf? ‘Als minister-president Rutte het heeft over de “wij”, die het terrorisme zullen overwinnen “omdat we nu eenmaal met meer zijn”, dan weet ik zeker dat hij bij dat “wij” niet denkt aan mensen zoals mijn vader. Die hoort er dus in ieder geval niet bij. En wat onze zoon Ferran betreft: nee, ik denk niet dat het goed komt. Ik hoop van wel en ik zal me er niet bij neerleggen. Maar zoals dit land nu is, zal hij juist op zoek gaan naar zijn roots en zich afzetten tegen zijn Nederlandse opvoeding.’

Wierd Duk is het ook ditmaal niet met zijn vrouw eens. ‘Ik denk dat Ferran volledig Nederlands wordt. Wel met een Turkse component, maar hij zal door niemand worden gezien als half-Turks.’ Ekiz: ‘In eerste instantie misschien niet, maar hij zal ernaar op zoek gaan en dat deel van zijn identiteit zal steeds zwaarder gaan wegen. Ikzelf heb er alles aan gedaan om zo Nederlands mogelijk te zijn, maar tegenwoordig zetten jongeren zich daar juist tegen af. Ze zeggen: kijk hoe er met onze ouders is omgegaan, hoe negatief er op straat en in de politiek over ons wordt gesproken. Mijn eigen generatie is tegelijkertijd toeschouwer en deelnemer, wij hebben onze ouders zien worstelen met hun integratie en we hebben zelf een emancipatieproces doorgemaakt en vanuit die ervaringen moeten we ons blijven inzetten. Ik snap degenen wel die zeggen dat er zo moe van worden of juist heel kwaad. Maar we mogen niet opgeven en we kunnen het ons domweg niet veroorloven om dit debat vanuit woede te voeren.’

We sluiten het gesprek toepasselijk af met door Ekiz klassiek klaargemaakte boerenkool met (runder-)rookworst. ‘De volgende keer kook ik Turks.’ ’s Avonds laat legt Duk samen met Hans Teeuwen bij Pauw uit hoe de koningin van Europa klem werd gezet door een Turkse potentaat. De eerste reactie op de sociale media laat niet lang op zich wachten. ‘Ik kan me beter gaan bezatten dan naar dat stompzinnige geleuter te luisteren.’

De eerste aflevering (over Turkije) van de zesdelige serie ‘De pen en het zwaard’ van Fidan Ekiz en Kees Schaap is te zien op 1 mei. ‘Alles komt goed?’ maakte Ekiz samen met DWDD en regisseur Martijn Nijboer, terug te kijken via dewerelddraaitdoor.vara.nl. De boeken van Wierd Duk verschijnen bij Uitgeverij Prometheus / Bert Bakker.

Fidan Ekiz treedt op 3 mei op tijdens het Festival van het Vrije Woord in De Balie, Amsterdam.