Dat kunst nog steeds kan zorgen voor verrassingen is het gevolg van de esthetische revolutie die plaatsvond aan het einde van de achttiende eeuw. Toen ontstond de autonomie van de kunst: het domein voor de ongebonden creativiteit. NRC-criticus Arnold Heumakers schreef daar een even geleerd als lenig boek over.

Aan het beroemde portret dat Tischbein in Rome maakte van Goethe is niet af te zien dat hij zich dagelijks ontfermde over het lot van een jonge Duitse schrijver. Met zijn flamboyante hoed ligt hij er monumentaal bij, zijn linkerhand op zijn dij. De dertigjarige Karl Philipp Moritz was van zijn paard gevallen en had zijn arm gebroken. Goethe fungeerde als zijn ’oppasser, biechtvader en intimus, minister van financiën en privésecretaris’. Deze ironische gedienstigheid had Moritz te danken aan zijn boek Anton Reiser, zijn fictieve autobiografie waarvan het derde deel in 1786 net was verschenen. Moritz was een soort wonderkind dat in korte tijd een veelzijdig oeuvre bij...