Column

Alzheimer rukt hard op, dacht ik toen Donald Trump over de afkomst van Kamala Harris raaskalde. Het perzikkleurige ongedierte zaaide twijfel over haar etniciteit en beweerde dat ze zich pas sinds kort als zwart identificeert om zieltjes te winnen bij donker Amerika. Maar fun fact, Harris beschouwt zich haar hele leven als een zwart persoon; langer dan Trump zichzelf als Republikein. Bovendien heeft ze zijn goedkeuring helemaal niet nodig om door het leven te gaan als zwarte vrouw. Harris is zwart, omdat zij zegt dat ze zwart is.
De kwestie rond Harris’ afkomst is een voorbeeld van een breder en interessanter vraagstuk dat regelmatig opduikt: wie mag zich zwart noemen en wie bepaalt dat eigenlijk? In de meeste gevallen is het duidelijk, geen weldenkende geest zou Harris’ identiteit betwisten. Alleen, in hoeverre geldt dit voor personen die geboren zijn met een witte huid, maar zichzelf identificeren als zwart? 
Vaak worden deze wit-geborenen van jongs af aan omringd door een zwarte meerderheid. Hierdoor vereenzelvigen ze zich met ‘zwarte’ cultuur en gebruiken; een voedingsbodem voor het idee geboren te zijn met de verkeerde huidskleur. Dat laatste wordt ook wel transracialiteit genoemd. 
Het bekendste voorbeeld van dit fenomeen is misschien Rachel Dolezal. Deze burgerrechtenactivist met witte ouders presenteerde zich jarenlang als een zwarte vrouw; haar in de krul, abonnement op de spraytankliniek. Toen ze in 2015 werd ontmaskerd, verklaarde ze haar gedrag door te stellen dat ze er simpelweg uitzag als de vrouw die ze geloofde te zijn; een zwarte vrouw. Ze is geen eenling. Martina Kubwa en Jessica Krug haalden om vergelijkbare redenen de krant. Op Reddit bestaan zelfs fora voor gebruikers die liever tot een andere raciale groep zouden behoren.
Wanneer transracialen in het openbaar treden, wekt dat doorgaans veel weerstand. Volgens veel opiniemakers hebben ze namelijk helemaal niet het recht om zomaar uiterlijke kenmerken en gebruiken over te nemen van raciale groepen waar zij geen onderdeel van zijn. Vandaar dat Rachel Dolezal in hun ogen de identiteit van zwarte mensen plunderde en zich schuldig maakte aan culturele toeëigening. Men trok zelfs parallellen met het koloniale verleden: voor de zoveelste keer in de geschiedenis werden minderheidsgroepen bestolen door witte mensen.
Daarnaast betwijfelen tegenstanders van transracialiteit of mensen die als wit worden geboren echt deel kunnen uitmaken van de zwarte gemeenschap, aangezien ze ‘zwarte’ ervaringen missen. Sociologische studies tonen aan dat racisme een belangrijke oorzaak is van psychische problemen bij zwarte mensen, problemen die vaak van generatie op generatie worden doorgegeven. Begrijpelijk, je kijkt automatisch angstiger en wantrouwender naar de wereld wanneer je ouders je vertellen over die keren dat zij op grond van hun huidskleur beledigd of aangevallen werden. Zwarte mensen erven niet alleen de huidskleur van hun ouders, maar ook hun trauma’s. Volgens critici omarmen transracialen hierdoor wel de lusten van het zwart-zijn, maar kunnen ze nooit de lasten voelen.
Toch deelt niet iedereen deze opvatting. In intellectuele kringen zijn er prominenten die stellen dat je niet als een zwarte geboren hoeft te worden om het te zijn. Rebecca Tuval, professor aan het Rhodes College, schreef dat de zwarte identiteit meer om het lijf heeft dan afkomst. Volgens haar wordt die identiteit namelijk ook gevormd door cultuur die nauw verweven is met donker Amerika, denk aan: dialecten, eetgewoonten en kleding. In Time gaat Kareem Abdul-Jabbar nog een stapje verder. Hij ziet de zwarte identiteit als een cultureel fenomeen waarmee men zich, ongeacht huidskleur, kan identificeren. 
Dit zette me aan het denken. Ergens is het wrang dat iemand die spreekt, eet, eruitziet en praktisch leeft als een zwart persoon, en zich bovendien diep van binnen zwart voelt, toch als wit persoon door het leven moet. De moeilijkheid is dat Dolezal wordt verplicht om bij de witte gemeenschap te horen, terwijl haar geboortekleur het enige is wat ze met hen deelt.
Transracialen hebben een punt, maar worden jammer genoeg zelden serieus benaderd. Haal je Dolezal &amp; Co door Google, dan stuit je op tweets en opinieberichten waarin ze krankzinnig en aandachtsziek worden genoemd. In alle eerlijkheid, het idee van transracialiteit werkte tot voor kort ook op míjn lachspieren; toen ik er voor het eerst over las, besloot ik zelfs dat de meerwaarde van een goede psycholoog was aangetoond. Maar dit is een intellectueel luie stellingname. Transracialen voelen zich nu eenmaal vervreemd van hun biologische afkomst, daar kunnen zij noch hun critici iets aan veranderen. 
Maar of mensen als Dolezal door dit alles echt zwart zijn… Ik weet het niet zo goed. Feit is dat zij deel willen uitmaken van een gemeenschap die helemaal niet op hun komst zit te wachten. Het is logisch dat zwarten, na de roof op hun cultuur, bevolking en kunstschatten, niet staan te springen om hun identiteit te delen. 
Acceptatie, of het gebrek daaraan, onderscheidt Kamala Harris van transracialen. Als Harris zegt dat ze zwart is, wordt ze geloofd. Er is immers (bijna) niemand die het betwist. Dolezal krijgt daarentegen weinig bijval van de zwarte gemeenschap, waardoor haar identificatie in twijfel wordt getrokken. Dat voelt wat cru; kun je daadwerkelijk alleen zwart zijn, als je dat in de ogen van anderen bent?