Dit nooit meer

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

Rondgang

Colin van Heezik

Het hippie-ideaal binnen een kapitalistisch systeem: ‘frugalisten’ gaan op een andere manier om met geld

Opnieuw relevant

De Nouvelle Vague was een jongensbende, maar een van de jongens was een vrouw: Agnès Varda. Haar regiedebuut La Pointe Courte dateert van 1954 en haar doorbraak kwam in 1961 met Cléo de 5 à 7, waarin in real time (van vijf tot zeven) een verhaal werd verteld. De film maakte indruk in Cannes en Varda werd La Varda.
Ze is nu eenentachtig jaar, maar zit niet stil. &#8216;Ik ben al sinds half acht vanochtend aan het werk,&#8217; vertelt ze aan de telefoon. En nee, we gaan vooral niet bij het begin beginnen. Daarover heeft ze al een boek geschreven. &#8216;Varda par Agnès, heet het. Leest u dat maar.&#8217;
Varda blijft verrassen, ditmaal met een auto-bio-docu à la Varda, die ook voor wie haar verhaal al kent (met als rode draad haar relatie met de Franse musicalmaker Jacques Demy) op geen moment voorspelbaar wordt. Dat komt vooral door Varda&#8217;s speelse stijl.
<h5>Herinneringen jutten</h5>
In de film, Les plages d&#8217;Agnès, spoelt Varda haar leven terug. Het centrale beeld is Varda zelf die achteruit loopt, weg van de camera. Een film over een filmleven, met als decor haar favoriete stranden. Daar jut Varda naar herinneringen, maar zonder melancholiek gemijmer. De toon is altijd opgewekt en geen archieffragment duurt te lang.
Varda: &#8216;Het interesseert me niet om een realistisch zelfportret te maken, wel om de juiste beelden te vinden. Het achteruitlopen is zo&#8217;n beeld. Daarmee toon ik de ambiguïteit van mijn project, teruggaan in de tijd zonder om te kijken. En tegelijk is het alsof je een film achterstevoren afspeelt.&#8217;
Veelzeggend is de scène waarin Varda allemaal spiegels op het strand uitstalt &#8211; een mise-en-abyme voor haar gehele project. Varda: &#8216;Hoe kun je een heel leven vertellen? Dat kan niet, althans niet op een eenduidige manier. Daarom wilde ik niet één, maar verscheidene spiegels in de film. Spiegels die niet alleen mij, maar ook anderen weerspiegelen, en de zee, het strand en wat dan ook voorbijkomt, zoals de surfers die toevallig passeerden die middag.&#8217;
<h5>Feilloos oog</h5>
Ze maakte naam als fictieregisseur, maar is nu vooral documentairemaakster. Dat geeft haar meer vrijheid.
Varda: &#8216;Ik heb een werkwijze ontwikkeld waarbij ik het toeval alle ruimte geef. Dat is begonnen met mijn eerste documentaire Documenteur, waarbij het toeval voor het eerst mijn regie-assistent was. Sindsdien houd ik van films die ademen, die niet stikken in een voorgebakken structuur.&#8217; Met die methode maakt Varda nog steeds films die het lang volhouden in de bioscoop, zoals ook nu weer Les plages. Een belangrijk verschil met bijvoorbeeld haar tijdgenoot Jean-Luc Godard, die voor velen te ondoorgrondelijk is geworden.
Varda heeft een feilloos oog voor de tijdgeest, zoals al bleek met Le bonheur (1965), een kritiek van de vrije liefde, Réponse de femmes (1975), een feministisch essay, en Les glaneurs et la glaneuse (2000), een ontroerende film over sprokkelaars waarmee zij de schaduwzijde van het grote consumeren toonde.
Haar liefde voor het toeval, zo zien we in Les plages, gaat ver terug. Naar de tijd dat ze nog fotografe was en een foto maakte van een acteur, waarop diens hand per ongeluk onscherp was geworden. Dat was juist mooi op die foto, besefte Varda. De perfecte foto was een mislukte foto. Sindsdien houdt ze van het onverwachte, het onvolmaakte, het ongecontroleerde. Varda: &#8216;Zo kwam ik tijdens het draaien van Les plages d&#8217;Agnès in een klein dorpje in de Vendée op een rommelmarkt, waar ik volkomen toevallig twee foto&#8217;s aantrof van mij en Jacques Demy, achter elkaar in dezelfde bak. Je ziet dat in de film, maar het is niet in scène gezet. Terwijl ik vooral mijn reactie daarop een van de mooiere momenten vind.&#8217;
Met Demy, de maker van Les parapluies de Cherbourg, woonde ze in een romantisch huis in de Parijse rue Daguerre, rondom een binnenplaats. Aan de ene kant werkte Demy aan zijn nieuwe film met componist Michel Legrand, aan de andere kant draaide Varda een scène met acteur Michel Piccoli. Zo werd filmgeschiedenis geschreven in het huis waar Varda nog altijd woont.
Die ontroering heeft veel met Demy te maken. Over zijn homoseksualiteit en de jaren van verwijdering rept ze niet. Wel over hun gelukkige eerste en laatste jaren samen, over zijn ziekte (aids) en zijn dood, tien dagen nadat Varda haar verfilming van Demy&#8217;s jeugdherinneringen (Jacquot de Nantes, 1990) voltooide. Zijn pijnlijke afwezigheid wordt in Les plages d&#8217;Agnès opgevuld door de vrolijke, veelkleurige beelden waarmee Varda een hommage aan hem brengt. Sinds het uitkomen van de film in Frankrijk weten veel mensen de rue Daguerre te vinden.
<h5>Ontroerd</h5>
Varda: &#8216;De film draait in een bioscoop bij mij om de hoek, in het veertiende arrondissement. Na afloop komen mensen bij me langs, pour féliciter Agnès. Ze zijn vaak ontroerd door de film, al weet ik niet waarom. Misschien is het vanwege het geluk dat uit de film spreekt, tussen de trieste momenten door. Mensen putten er hoop uit, betrekken de film op hun eigen leven. Alsof hij over henzelf gaat, heel bijzonder om te merken.&#8217;
De verbeelding speelt een hoofdrol in de film. &#8216;Ik schep nu de beelden die mij altijd bewoond hebben.&#8217; We zien haar in een nagebouwde walvis op het strand, als Jonas. Even later vaart ze voorbij in een bootje op de Seine, terwijl een actrice in de rol van de jonge Varda een boek leest op de kade. Dan snijdt Varda naar een scène uit een van haar films, waarin een meisje een boek leest op de kade, totdat een jonge Gérard Depardieu het van haar steelt.
Zo laveert Varda steeds tussen heden en verleden, ervaring en herinnering, het echte leven en le cinéma. Die ludieke vorm tilt de film uit boven een document voor Varda-liefhebbers.
Varda: &#8216;Als kind was ik dol op het tekenen van een cadavre exquis: iemand tekent een hoofd en vouwt dat weg, vervolgens tekent iemand de nek, dan weer iemand het lichaam, enzovoort. Op die manier heb ik mijn film gestructureerd: als een spel, een puzzel. Dat maakt de film luchtiger, leuker dan een lineaire autobiografie. Toen ik die vorm had bedacht, kreeg ik ook pas zin om een film over mezelf te maken.&#8217;
Les plages, dat zijn het strand van Sète, waar ze opgroeide, het strand van Noirmoutier waar ze kwam met Demy en dat van Santa Monica waar het echtpaar ooit woonde. Maar het strand heeft ook een symbolische functie: het is een innerlijk landschap en een grensgebied. De zee verwijst naar de Nouvelle Vague, maar bovenal naar Jacques Demy, die zichzelf in een archieffragment met de zee vergelijkt: &#8216;Grijs en blauw, zo ben ik.&#8217;
Oude golven, nieuwe golven. Ze houdt eigenlijk niet van terugkijken, zegt ze. Nieuwe films maken, daar gaat het om. Aan het eind van het interview bedankt ze charmant en zegt ze: &#8216;Mag ik nu weer aan het werk?&#8217;

Agnès Varda (1928-2019) had een feilloos oog voor de tijdgeest

Film
Het was als in een film van Eric Rohmer. Ik was begin twintig en studeerde in Parijs. Een vriend vertelde mij dat zijn vriendin op vakantie was in Nice. Zelf kon hij niet mee. Hij vroeg mij of ik in zijn plaats naar Nice kon gaan om zijn vriendin gezelschap te houden en ervoor te zorgen dat ze niet ten prooi zou vallen aan plaatselijke charmeurs. Ik aanvaardde de opdracht en vertrok naar Nice, waar ik een week met haar doorbracht. Als een goede vriend, uiteraard. Het was hoogzomer en het strand was gevuld met verliefde stelletjes, maar alles wat wij deden was praten. Wandelen, op het strand liggen en praten. Over vriendschap, liefde en verliefdheid.
Er gebeurde verder niets, althans niet meer dan in een film van Eric Rohmer, die deze week op negenentachtigjarige leeftijd overleed. In zijn films, die Franser zijn dan de Marseillaise, is het ook altijd zomer en flaneren personages over een strand, uitweidend over de finesses van hun gevoelsleven. Alsof de liefde een roman is die we zelf schrijven. Zo gaat Le genou de Claire (1970) over een dertiger, Jérôme, die al veel vrouwen in zijn leven heeft gehad, maar daarmee in de ogen van een bevriende schrijfster nog geen interessant personage is. Niet toevallig gebeurt er die zomer iets dat hem wel interessant maakt: hij raakt gefascineerd door de knie van een meisje, Claire. Over het verlangen die knie te strelen gaat uiteindelijk de hele film.
In Ma nuit chez Maud (1969), de film die Rohmers doorbraak betekende, brengt een man de nacht door met een verleidelijke brunette, Maud, terwijl hij diezelfde dag besloten heeft te trouwen met een andere vrouw, een blondine. Zijn zelfbeeld en opvattingen over liefde, trouw en geloof worden op de proef gesteld. Er hangt veel erotiek in de lucht, maar gedurende de lange nacht wordt er vooral gefilosofeerd. Dat mag saai lijken, maar juist daardoor komen we zoveel over de personages te weten dat we met ze mee gaan voelen. Het is een onenightstand zonder seks, typerend voor de stijl van Rohmer die sommigen cerebraal vinden en die door anderen juist als het summum van sensualiteit wordt ervaren.
In Conte d&#8217;été (1996), een van de Contes des quatre saisons die Rohmer in de jaren negentig maakte, viert een jongeman, Gaspard, vakantie in een Bretonse badplaats. Hij wacht op de komst van zijn vriendinnetje maar leert ondertussen twee andere meisjes kennen. Zoals altijd bij Rohmer zijn er lange strandwandelingen waarbij gevoelens met iedere stap een stukje verschuiven. Natuurlijk is de kijker benieuwd welk meisje Gaspard zal verkiezen. En natuurlijk is het allemaal ontzettend ingewikkeld. Maar uiteindelijk baadt de film in luxe, net als alle films van Rohmer: zolang we leven, kunnen we twijfelen en aarzelen en praten over de liefde. Dromen over geluk dat in het verschiet ligt. Die luxe is het geluk zelf, bij Rohmer, en daarom gebeurt er verder niets.
Er gebeurde verder niets, behalve dat we verliefd werden.

Praten over de liefde

Media / De toekomst van de publieke omroep
Een meisje in een rood ski-jack met de letters BNN verschijnt in de coupé. Met groot enthousiasme werft ze nieuwe leden voor haar omroep. &#8216;Steun BNN! Het kost € 5,72 voor een jaar en u krijgt een dvd van de Lama&#8217;s cadeau!&#8217; Of eentje met hoogtepunten van BNN. De eerste treinreiziger is al gauw overgehaald, want zo duur is dat niet voor een leuke dvd. Bovendien, zegt het meisje, heeft BNN 300.000 leden nodig om programma&#8217;s te kunnen blijven maken.
Maar is het niet wat ouderwets om lid te worden van een omroep? &#8216;Nou ja, wat maakt het uit,&#8217; zegt de treinreiziger. &#8216;Zelf zou ik alleen de stap niet zetten. Om nou naar de site van BNN te gaan om lid te worden&#8230; Dus zo&#8217;n campagne heeft wel degelijk zin. En die dvd van de Lama&#8217;s kost normaal veertien euro.&#8217;
Het meisje van BNN blijkt bij navraag ook voor Llink te werven, want die omroep heeft hetzelfde bedrijf ingehuurd. &#8216;Vanmiddag roep ik hier: &#8220;Help Llink naar de 150.000!&#8221;&#8216;
Het zijn spannende tijden in omroepland. Op 1 april worden de ledentallen van de omroepen, oude en nieuwe, gepeild om te bepalen wie het bestel in mag, wie eruit moet en hoe de zendtijd vanaf september 2010 wordt verdeeld. Twaalf nieuwe omroepen staan voor de deur, waarvan het Telegraaf-initiatief Wakker Nederland tot nu toe het succesvolst is. De Telegraaf meldde op 3 maart zijn vereiste 50.000 wakkere Nederlanders al binnen te hebben. En terwijl de omroepen leden werven, is er weer volop discussie over het bestel. Zoals op 5 maart in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam, met een debat onder de titel &#8216;De O-factor&#8217;. En in de Tweede Kamer, waar een nieuwe Mediawet klaarligt. Die bevat suggesties voor vernieuwing, maar het valt op dat die de kern van het huidige bestel niet aantasten. Er verandert voorlopig niets aan de versnippering, de zuilen en de zuiltjes en het ledental als criterium voor zendtijd.
Dat gaat vooral ten koste van de nieuwe omroepen, stelt Boris van der Ham, woordvoerder media voor de Tweede Kamerfractie van D66. &#8216;Ik wil alles uit de wet halen dat de nieuwe omroepen op achterstand stelt. Campagnes mogen alleen worden betaald uit &#8220;eigen geld&#8221;, niet uit subsidie. Die is bedoeld voor de programma&#8217;s. Maar de oude omroepen hebben grote reserves, terwijl de nieuwe omroepen niet eens vermogen mógen opbouwen.&#8217;
Omroep Llink heeft zich dan ook flink in de schulden moeten steken. De omroep &#8216;voor een betere wereld&#8217; zal waarschijnlijk alleen al op grond van zijn financiële huishouding uit het bestel worden gegooid. Ook al haalt Llink met zijn campagneleus &#8216;Nu wordt het Llink!&#8217; misschien nog net op tijd de vereiste 150.000 leden. Met Max, de andere aspirant-omroep, gaat het beter: die omroep heeft al zo&#8217;n 240.000 leden, geholpen door de gewoonte van zijn doelgroep om nog ergens &#8216;lid&#8217; van te zijn.
Niks mee opgeschoten
De grootste omroep is nog altijd de EO (zo&#8217;n 500.000 leden), dankzij een relatief verzuilde doelgroep. Daarvan kunnen de andere omroepen alleen maar dromen. Want alles draait nog steeds om leden, ook in het nieuwe systeem van Plasterk. Daarin verdwijnt vanaf 2010 het onderscheid tussen A- en B-omroepen ten gunste van een glijdende schaal. Wel blijft de grens van 50.000 leden voor aspirant-omroepen gehandhaafd, net als die van 150.000 leden, die een aspirant-omroep na een paar jaar moet behalen om te mogen blijven.
Tegelijk blijft de versplintering van het bestel intact. De publieke omroep bestaat op dit moment uit tweeëntwintig omroepen, een siruatie die uniek is in de wereld uniek in de wereld. Van de hervormingsplannen van Medy van der Laan, in het vorige kabinet staatssecretaris voor D66, is nooit iets terechtgekomen.
&#8216;De PvdA wilde de rust terug in het bestel,&#8217; zegt Martijn van Dam, woordvoerder media van de Tweede Kamerfractie van de PvdA. &#8216;Ook om te kunnen wennen aan de nieuwe zenderprofilering. Maar vanaf 2010 wordt de zendtijd wel op een nieuwe manier verdeeld. Een omroep die onder de oude grens van 300.000 voor A-omroepen zakt, verliest daarmee niet in één keer de helft van zijn zendtijd. Dat is de gedachte achter die glijdende schaal.&#8217; Maar de leus &#8216;meer leden = meer zendtijd&#8217; klopt volgens Van Dam maar tot op zekere hoogte. &#8216;Het ligt allemaal iets ingewikkelder. In het nieuwe systeem wordt niet alleen naar ledental gekeken, maar ook naar prestaties en kwaliteit. Er komt een voet, een glijdende schaal, een aftopping op 400.000 en een kwaliteitstoets. Dus hoeveel zendtijd iedereen precies krijgt, is van meer factoren afhankelijk.&#8217;
Slecht systeem
Het lijkt een evenwichtig plan, maar is het dat ook? &#8216;Op naar 400.000!&#8217;, roept de AVRO op zijn site. Kennelijk is de uitwerking van het &#8216;aftoppen op 400.000&#8217; dat de grens voor maximale zendtijd de facto is verhoogd met 100.000 leden. Om die te bereiken, hebben de omroepen het afgelopen jaar miljoenen aan campagnes uitgegeven. Volgens Media Research Bureau Nielsen, geciteerd in NRC Handelsblad (25 november 2008), gaf alleen al de NCRV in de eerste helft van 2008 meer dan twee miljoen euro uit aan reclame voor zichzelf. Dat de nieuwe leden de omroepen &#8216;steunen&#8217;, is daardoor betrekkelijk geworden. Eigenlijk kost een nieuw geworven lid de omroep zo&#8217;n dertig tot vijftig euro aan campagnekosten, terwijl dat lid vaak maar 5,72 euro betaalt. Toch is het voor de omroepen rendabel om te werven. Elk lid levert extra zendtijd en dus extra budget op.
Met de campagne &#8216;Feest voor de Geest&#8217; wierf de VPRO al meer dan dertigduizend nieuwe leden, maar directeur Marieke Schoenmakers had het geld liever aan programma&#8217;s uitgegeven: &#8216;Het is een heel erg slecht systeem, vinden wij. De bedoeling was het ledental minder gewicht te geven. Daarom wordt die glijdende schaal ingevoerd, maar uiteraard wil niemand inleveren. De omroepen hebben dus miljoenen aan campagnes besteed, met als resultaat dat elke omroep iets groter is geworden. We zijn er dus niks mee opgeschoten, want de verhoudingen zijn nog precies dezelfde.&#8217; Schoenmakers hekelt de focus op het ledental als criterium voor zendtijd en budget. &#8216;Het gaat om legitimiteit. Men zou moeten kijken naar andere criteria, zoals kwaliteit en maatschappelijke impact. Neem de documentaire Beperkt houdbaar van Sunny Bergman. Die trok de eerste keer maar 150.000 kijkers. Vervolgens heeft die documentaire wel een enorme impact gehad.&#8217;
Musicalkaartjes en gospelmuziek
De oude omroepen zitten in een spagaat: ze moeten leden werven voor zichzelf, maar hun vooroorlogse gezicht is daarvoor te gerimpeld. &#8216;Word programmafan van Man Bijt Hond! Of van Hello Goodbye!&#8217; lezen we op de site van de NCRV. Waarom deze focus op programmatitels? &#8216;Als we eerst heel Nederland moeten uitleggen waar de NCRV voor staat, zijn we een jaar verder,&#8217; zegt Ingeborg Heijmans, teamleider communicatie van de NCRV. &#8216;Mensen weten vaak niet eens meer dat een programma van de NCRV is.&#8217; En bovendien is de kijker van Villa Felderhof een heel andere dan die van Mambapoint of Spangas. Vandaar dus het idee van &#8216;programmafan&#8217;, legt Heijmans uit: &#8216;Onze focus op titels bleek heel goed te werken. We hadden 50.000 extra leden nodig en we hebben er nu al 63.000 gehaald.&#8217; Daarmee zit de NCRV weer goed, boven de 400.000.
De omroepen worden gedwongen tot kunstgrepen. BNN voerde campagne met de &#8216;magische grens&#8217; van 300.000. Die is in het nieuwe systeem niet meer gekoppeld aan een A-status, maar de omroep vond het &#8216;een mooi rond getal&#8217;, aldus woordvoerder Monique Rutter. De jongerenomroep heeft op één dag (12 maart) met een groots opgezette campagne in het land meer dan negenduizend nieuwe leden binnengehaald. Maar de omroep geeft zelf toe dat het systeem &#8216;ouderwets&#8217; is. &#8216;We worden gedwongen op ledenjacht te gaan,&#8217; aldus Rutter, &#8216;maar wij van BNN zouden het prima vinden om zonder leden televisie te maken. Wat voor ons telt, is dat de doelgroep naar onze programma&#8217;s kijkt.&#8217; En toch jokt BNN dat ze 300.000 leden nodig hebben, omdat dat nu eenmaal goed werkt in een campagne.
Nog beter werkt een cadeau om het nieuwe lid over de streep te trekken. De AVRO werft &#8216;cultuurleden&#8217; met musicalkaartjes, de VARA geeft dvd&#8217;s van Paul de Leeuw en DWDD-tassen weg en het nieuwe lid van de KRO krijgt een verzamelbox van Boer zoekt Vrouw. Bij de EO krijgen we een verzamel-cd met gospelmuziek en de VPRO lokt met onder meer In Europa en de Feest voor Geest-verzamel-dvd met VPRO-hoogtepunten.
Halve waarheden
Van der Ham vindt dat de omroepen te ver gaan in hun &#8216;ledenjacht&#8217;. &#8216;Er worden heel veel halve waarheden verkocht tijdens de campagnes. En ja, die cadeaus&#8230; Een cd van André Rieu of een dvd Uw geboortejaar in beeld bij Omroep Max kost op internet meer dan het lidmaatschap van Max. Maar de regel is dat alleen de inkoopprijs niet hoger mag zijn dan 5,72 euro. Daar moeten we het ook nog eens goed over hebben.&#8217;
Net als misschien over de criteria voor toelating. Zo moeten de nieuwkomers een &#8216;stroming&#8217; vertegenwoordigen. Wakker Nederland is dus de omroep voor, aldus de site van De Telegraaf, &#8216;een grote groep mensen, die waar mogelijk betaald of onbetaald werk verricht&#8217;. PowNed voor, aldus de site van GeenStijl, kijkers die de publieke omroepen &#8216;zat&#8217; zijn (&#8216;Nog een paar duizend leden erbij en de nachtmerrie van Hilversum is een feit&#8230;&#8217;). De SME Omroep is er voor Afro Nederlanders, maar ook voor andere Nederlanders en Omroep C richt zich op kunstliefhebbers die graag tv kijken. Dierenomroep Piep!, ten slotte, is de omroep waarnaar je gezellig met je kat kunt kijken.
Het is een versplintering die volgens VPRO-directeur Marieke Schoenmakers geen enkele zin heeft: &#8216;Ook omroep C, hoe sympathiek misschien ook, is overbodig. Zij zouden tegen hetzelfde aanlopen als de VPRO. De NPO streeft naar hoge kijkcijfers, wat zich nu eenmaal moeizaam verhoudt tot kunstprogrammering. Dat is het probleem, niet het gebrek aan een gespecialiseerde omroep.&#8217;
Gele kaart voor omroepen
Is de rust teruggekeerd in het bestel? Van der Ham vindt van niet. &#8216;Dat is een beetje makkelijk gezegd van de PvdA. Dankzij Medy van der Laan is de publieke omroep wel kritischer naar zichzelf gaan kijken. Wij hebben binnen de partij ook wel kritiek gehad op die plannen, maar ze hebben de boel wel op een gezonde manier opgeschud.&#8217;
Het huidige systeem is voor hem verre van ideaal. &#8216;Het systeem voorziet wel in het toelaten van nieuwe omroepen, maar niet in het afvloeien van de oude. Veel oude omroepen zouden nu het bestel niet meer binnen komen.&#8217; Wat ziet hij als alternatief? &#8216;We hebben wel eens voorgesteld de omroepen tot een soort productiebedrijven te maken, aangestuurd door een centrale top. Maar zover is het nog lang niet. Er is veel gemakzucht en af en toe lijkt het nog net alsof we midden in de tijd van de verzuiling zitten. Je hebt toch te maken met the powers that be, vooral nu we een kabinet hebben van PvdA en CDA.&#8217;
De PvdA wil een aantal zaken wel veranderen, zo bleek tijdens het Kamerdebat over de nieuwe Mediawet. Martijn van Dam wil, nu de &#8216;voordeur&#8217; van het bestel openstaat, ook de &#8216;achterdeur&#8217; openzetten. De minister is het met hem eens en pleitte voor een &#8216;gele kaart&#8217; voor omroepen die het slecht doen. Daarmee zou hij die sneller uit het bestel kunnen gooien dan nu. Verder wil de minister in de nieuwe wet bepalen dat omroepen niet meer mogen werven met cadeaus. &#8216;Het moet afgelopen zijn met die flauwekul,&#8217; zei Van Dam hierover in de Kamer. Maar de vraag is of deze veranderingen wel ver genoeg gaan. Ontwikkelingen in het medialandschap gaan snel, dus het is zaak een wet te maken die even meekan.
Nieuwe kijker
Ondertussen staat het Paard van Troje voor de deur: Wakker Nederland, de omroep voor mensen met &#8216;gezond verstand&#8217;. De Telegraaf Media Group is een multimediaal imperium, dat behalve het dagblad De Telegraaf ook de commerciële radiozenders Sky Radio, Classic FM en TMF Radio bestiert. En TMG kocht vorig jaar voor 295 miljoen aandelen in het Duitse televisieconcern ProSiebenSat1, eigenaar van SBS. Het werven van 50.000 leden was voor de Telegraaf niet moeilijk. De 5,72 euro contributie wordt na 1 mei teruggestort als korting op het abonnementsgeld. Dat is geen vals spelen, besloot het Commissariaat voor de Media. Plasterk kan de omroep streng toetsen op het criterium van &#8216;maatschappelijke stroming&#8217;, maar de regels voor aspirant-omroepen kunnen nu niet worden aangepast. Want, zegt Martijn van Dam: &#8216;Dan ga je de doelpalen verzetten tijdens de wedstrijd.&#8217;
Bovendien lijkt Plasterk niet van zins Wakker Nederland te weren: de omroep kan een &#8216;niet-links geluid&#8217; toevoegen, wat de &#8216;veerkracht van ons bestel&#8217; toont, zo zei hij in het KRO-radioprogramma Tijd voor Twee.
Maar is dat &#8216;rechtse geluid&#8217; niet een grote maskerade? Ook al wordt Wakker Nederland statutair onafhankelijk van TMG, dan nog is het een aardig opstapje voor een commerciële zender. Wakker Nederland richt zich op &#8216;een grote groep mensen&#8217;, die zich, aldus de site van De Telegraaf, niet goed vertegenwoordigt&#8217; (sic) voelen. En: &#8216;De inhoud van De Telegraaf bepaalt altijd het gesprek van de dag, is toegankelijk, Hollands en&#8230;&#8217; En dan stopt het. Is Wakker Nederland boven zijn eigen tekst in slaap gesukkeld?
&#8216;Hopelijk levert Wakker Nederland straks bij de minister wel een affe tekst in,&#8217; zegt Van der Ham lachend. En misschien kan die behalve de regels nog zoiets als &#8216;gezond verstand&#8217; toepassen.
De publieke omroep heeft Wakker Nederland niet nodig, maar moet zich wel gaan voorbereiden op een nieuwe kijker: het meisje in de BNN-jas. Trouw aan een omroep bestaat voor haar niet meer, net zo min als voor de meeste van haar nieuw geworven leden.

Het hippie-ideaal binnen een kapitalistisch systeem: ‘frugalisten’ gaan op een andere manier om met geld

Agnès Varda (1928-2019) had een feilloos oog voor de tijdgeest

Praten over de liefde

Zuchten onder de zuilen