De meeste films deugen niet

Columns van de week

Chard van den Berg en Hannah Prins

Onderzoek

Mattijs Smit

Anna Deems

Wie in Nederland een beperking heeft, leeft nog altijd in een parallelle samenleving

Volwaardig meedoen aan de samenleving moet meer zijn dan een mazzeltje

Rondgang

<div class="info-box">
<p><iframe src="https://w.soundcloud.com/player/?url=https%3A//api.soundcloud.com/tracks/1089841978&amp;color=%23ff5500&amp;auto_play=false&amp;hide_related=true&amp;show_comments=false&amp;show_user=true&amp;show_reposts=false&amp;show_teaser=true" width="100%" height="166" frameborder="no" scrolling="no"></iframe><br />
<em>Dit verhaal is ook te beluisteren. Journalist Mattijs Smit leest voor.</em></p>
</div>
<p>Vrolijk draait Anja van Wijk heen en weer in haar elektrische rolstoel, haar linkerhand telkens van de joystick afhalend en weer terugleggend. Zo noodgedwongen rustig als haar onderlichaam aan de stoel is gebonden, zo energiek is ze met de lichaamsdelen die ze wél kan bewegen. En met haar gezicht. Haar mimiek verandert elke seconde en onderstreept continu alles wat ze zegt.</p>
<p>‘Ik zeg altijd dat ik ongelukkig geboren ben,’ vertelt Van Wijk. ‘Sowieso ben ik veel te vroeg geboren. En daarna ging er ook nog van alles mis. Ik ben spastisch. Dat betekent bijvoorbeeld dat ik meerdere keren per dag een ongecontroleerde schrikreactie heb, als ik achter me ineens iemand hoor roepen of als er iets op de grond valt. Ik kan niet lopen, dus ik ben afhankelijk van mijn rolstoel. En voor sommige dingen ben ik afhankelijk van hulp of medewerking van anderen.’</p>
<blockquote><p>‘Ik heb m’n eigen huisje en kan voor mezelf zorgen. Voor mensen zonder een beperking is dat natuurlijk heel normaal, maar voor mij is dat echt fantastisch.’</p></blockquote>
<p>Maar in haar eigen appartement op de begane grond van een wooncomplex in Den Bosch is ze van niemand anders afhankelijk. De deur is verbreed, het aanrecht is verlaagd en het toilet aangepast. ‘Gelukkig ben ik gelukkig! Dat durf ik nu weer hardop te zeggen. Ik heb m’n eigen huisje en kan voor mezelf zorgen. Voor mensen zonder een beperking is dat natuurlijk heel normaal, maar voor mij is dat echt fantastisch.’</p>
<h5>Kwetsbaar</h5>
<p>Dat fantastische gevoel verdwijnt zodra de automatische deur van haar wooncomplex achter haar dichtvalt. Zo goed als haar eigen kleine woning aan haar specifieke behoeftes is aangepast, zo slecht is de buitenwereld daarop toegerust. Toegankelijke openbare toiletten zijn zeldzaam, stoepen zijn bijna overal een ramp en in een pretpark rijdt ze meestal maar een beetje doelloos rond omdat het een crime is om een attractie in te komen als rolstoelgebruiker.</p>
<p>En dat zijn alleen nog maar de praktische, logistieke zaken. Dingen die relatief makkelijk op te lossen zouden zijn, als de Nederlandse overheid daar prioriteit aan zou geven. Of zin voor zou maken. Een aangepast toilet kun je bouwen en een stoep kun je egaliseren. Maar zodra mensen met een beperking bijvoorbeeld mee willen draaien in het onderwijs of op de arbeidsmarkt, wordt het ingewikkelder.</p>
<p>‘Voor de coronapandemie uitbrak, deed ik vrijwilligerswerk in een verzorgingstehuis voor mensen met dementie. Helaas kon ik dat niet blijven doen, omdat anderhalve meter afstand houden daar écht niet ging. En omdat ik kwetsbaar ben, moest ik thuis blijven. Ik heb lange tijd bijna niemand gezien en dat was erg heftig.’</p>
<figure id="attachment_510483" aria-describedby="caption-attachment-510483" style="width: 640px" class="wp-caption aligncenter"><img decoding="async" class="wp-image-510483 size-image_640" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/07/IMG_3261-640x853.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/07/IMG_3261-640x853.jpg 640w" alt="" width="640" height="853" /><figcaption id="caption-attachment-510483" class="wp-caption-text">Anja van Wijk: &#8216;Het feit dat ik me nuttig kan maken, een steentje bij kan dragen aan de maatschappij maakt het verschil tussen dag en nacht.&#8217;</figcaption></figure>
<h5>Steentje bijdragen</h5>
<p>Maar van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat niks doen en wachten tot het weer bedtijd zou worden, dat is niets voor Van Wijk. Sterker nog, ze werd er horendol van. ‘Na de eerste lockdown ben ik online gaan zoeken naar werk. Of vrijwilligerswerk. Bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis hier in Den Bosch zochten ze een vrijwilliger om op de afdeling geriatrie mee te helpen. Perfect voor mij, want ik had al aardig wat ervaring in die hoek.’</p>
<p>Voor Van Wijk voelde een ziekenhuis als de perfecte werkplek. Als ze ergens iemand met een beperking serieus zouden nemen, dan zou het daar zijn. ‘Toch waren ze in eerste instantie wat huiverig om me aan te nemen. Ze vroegen zich af of ik de druk wel aan zou kunnen, of ik het niet te zwaar zou vinden, enzovoorts. Allemaal zorgen die ze bij iemand zonder beperking een stuk minder snel hebben.’</p>
<p>Van Wijk praatte als Brugman en kreeg uiteindelijk twee weken de kans om zichzelf te bewijzen. Die periode verliep uitstekend. ‘Ze waren onder de indruk van hoe ik m’n werk deed en hoe ik met de patiënten om ging. En na afloop van die twee weken mocht ik blijven. Dolgelukkig was ik en dat ben ik nu nog steeds. En zij zijn ook blij met mij. Het feit dat ik me nuttig kan maken, een steentje bij kan dragen aan de maatschappij maakt het verschil tussen dag en nacht. Ik zou echt niet weten waar en hoe ik geëindigd zou zijn als ik deze kans niet had gekregen.’</p>
<h5>Lef</h5>
<p>Dankzij het doorzettingsvermogen van Van Wijk én het lef van het ziekenhuis om dit traject samen met haar aan te gaan, werd haar leven in één klap een heel stuk prettiger. Maar dit is allesbehalve standaard. Veel mensen met een beperking zitten tegen hun zin thuis. En veel werkgevers hebben niet het lef dat het Jeroen Bosch Ziekenhuis wél toonde.</p>
<p>Maar sinds Nederland in 2016 als een van de laatste landen in Europa het VN-verdrag Handicap ratificeerde, heeft onze overheid zich wel verplicht om dit de standaard te maken.</p>
<blockquote><p>‘Politiek, ondernemers en eigenlijk de hele samenleving moeten in een eerder stadium gaan nadenken over toegankelijkheid.’</p></blockquote>
<p>Wonen, scholing, gebruik maken van het openbaar vervoer, stemmen, naar een restaurant of café gaan, werken, een pretpark of bioscoop bezoeken: al die dingen die moeilijk of zelfs onmogelijk zijn voor mensen met een beperking zouden dat volgens dit verdrag niet moeten zijn. Van Wijk: ‘Alles bij elkaar is er nog veel te winnen. Politiek, ondernemers en eigenlijk de hele samenleving moeten in een eerder stadium gaan nadenken over toegankelijkheid.’</p>
<figure id="attachment_510485" aria-describedby="caption-attachment-510485" style="width: 640px" class="wp-caption aligncenter"><img decoding="async" class="wp-image-510485 size-image_640" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/07/IMG_3387-640x853.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/07/IMG_3387-640x853.jpg 640w" alt="" width="640" height="853" /><figcaption id="caption-attachment-510485" class="wp-caption-text">Marijke Smits</figcaption></figure>
<h5>Niks opgeschoten</h5>
<p>Van Wijk staat niet alleen in haar kritiek op het Nederlandse beleid met betrekking tot de naleving van het VN-verdrag Handicap, zo blijkt uit een uitgebreide rapportage van de Alliantie VN-verdrag Handicap. Daarin constateren mensenrechtenonderzoekers sinds de invoering van dat verdrag een ‘verslechtering op het gebied van inkomenspositie, arbeidsparticipatie en werkloosheid, ondersteuning in participatie in de samenleving en jeugdzorg, verstrekking van hulpmiddelen, verslechtering op onderwijsterrein, institutionele zorg en dwangopnames.’</p>
<blockquote><p>‘De overheid en de samenleving laten mensen met een beperking graag figureren in hun trotse diversiteits-plaatjes. Maar als we écht mee willen doen, dan geven ze niet thuis.’</p></blockquote>
<p>Ook het College voor de Rechten van de Mens velt in haar jaarlijkse rapportage een bikkelhard oordeel. De minister van VWS neemt bijvoorbeeld zijn coördinerende rol niet serieus genoeg en veel gemeenten hebben niet eens een (verplichte) inclusie-agenda opgesteld. Laat staat dat ze die naar behoren uitvoeren.</p>
<p>‘Ik was heel blij, enthousiast en positief toen Nederland in 2016 eindelijk dat verdrag ratificeerde,’ vertelt Marijke Smits. ‘Maar inmiddels mogen we constateren dat we er helemaal niks mee zijn opgeschoten. De overheid en de samenleving laten mensen met een beperking graag figureren in hun trotse diversiteits-plaatjes. Maar als we écht mee willen doen aan het maatschappelijk leven, dan geven ze niet thuis.’</p>
<p>Smits (71) zit vanwege een dwarslaesie al tientallen jaren in een rolstoel. Inmiddels is ze gepensioneerd, maar als vrijwilliger onderwijst ze nog wel op het gebied van participatie en toegankelijkheid voor mensen met een beperking. Smits: ‘En geloof het of niet, maar kinderen zijn daar een stuk ontvankelijker voor dan volwassenen. Zij vinden het helemaal niet gek dat ik mijn benen niet kan gebruiken. En ze vinden het ook niet gek dat ik gewoon mee wil doen aan het openbaar leven.’</p>
<p>Dat laatste is nu precies waar het VN-verdrag Handicap voor bedoeld is: mensen met een beperking onbeperkt mee laten doen. Maar alles bij elkaar wordt er sinds 2016 vooral uren en uren gepraat, gediscussieerd, gesproken, geroepen en gefluisterd over het toegankelijker maken van de Nederlandse samenleving voor mensen met een beperking. Ook het aantal rapporten, beleidsstukken en ideeën, voorstellen en wetten is al lang niet meer te tellen. Maar ondertussen worden Marijke en Anja en nog ruim twee miljoen anderen nog steeds even erg beperkt door de maatschappij en door de overheid als door hun beperking.</p>
<div class="info-box">
<p>Namens Spot on Stories en Vrij Nederland onderzoeken Anna Deems en Mattijs Smit waar de Nederlandse overheid op dit gebied faalt, maar ook wat er wél goed gaat. Hiervoor hebben zij uw hulp nodig. Dus heeft u een beperking? <a href="https://forms.gle/N6E6uDHRQKbqadsq5" target="_blank" rel="noopener">Vul dan de enquete in.</a></p>
<p>Wordt u niet alleen beperkt door uw beperking, maar ook door overheid en/of maatschappij? Meldt dat dan <a href="https://nl.surveymonkey.com/r/VWQVQP2" target="_blank" rel="noopener">bij ons meldpunt</a>.</p>
</div>



Hoe kunnen mensen met een beperking volwaardig meedoen in de samenleving?

<div class="info-box">
<h5>Toegankelijk verhaal</h5>
<p>We hebben geprobeerd dit verhaal in toegankelijke taal te schrijven. Daarbij zijn we geholpen door ervaringsdeskundigen van de LFB. Dat is de landelijke belangenorganisatie dóór en vóór mensen met een verstandelijke beperking. Liever het originele artikel lezen of beluisteren? <a href="http://vn.nl/parallelle-samenlevingen-mensen-met-een-beperking" target="_blank" rel="noopener">Dat kan hier.</a></p>
</div>
<p>Veel landen hebben het VN-verdrag Handicap ondertekend. In dat verdrag staan afspraken over hoe onder andere vervoer, scholing, zorg en werk meer toegankelijk moeten worden voor mensen met een beperking. Vijf jaar geleden ondertekende Nederland dat verdrag.</p>
<video muted="muted" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/animatie_toegankelijkheid_klein.mp4" width="335" height="188" autoplay="autoplay" loop="loop" playsinline="playsinline"></video>
<p>In november publiceerde <em>Vrij Nederland</em> een <a href="https://www.vn.nl/inclusie-beperking/" target="_blank" rel="noopener">verhaal</a> over fysieke (on)toegankelijkheid. Ondanks het verdrag, zijn er helaas nog veel plekken niet goed toegankelijk. Voorbeelden daarvan zijn te smalle deuren bij winkels en cafés, het ontbreken van rolstoeltoegankelijke toiletten, beperkt openbaar vervoer en ontoegankelijke bioscopen.</p>
<p>Toegankelijkheid gaat over meer dan zichtbare dingen. Het gaat er ook over dat je kan doen wat je wil doen, en dat je kan zijn wie je wil zijn. Dat is voor mensen met een beperking nog lang niet zo makkelijk als voor mensen zonder een beperking. Dat zegt José Smits. Namens de Alliantie VN-verdrag Handicap deed zij onderzoek naar het verdrag.</p>
<p>Het VN-verdrag Handicap kan daar volgens haar helpen met minder zichtbare problemen. Als voorbeeld noemt ze iemand die doof is en journalist wil worden: ‘Die mag niet geweigerd worden op de School voor de Journalistiek omdat die het verplichte vak radio niet kan volgen. Het is netter om dan het vak radio te vervangen door een ander vak. Dan kan de student gewoon de opleiding afronden en zich specialiseren in een vorm van journalistiek die bij hem past.’</p>
<h5>Normale zaken</h5>
<p>Het afgelopen jaar spraken wij tientallen mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking. Wat zouden ze het liefst willen als ze één wens hadden? Gewoon als gelijke worden gezien en behandeld. En een zo normaal mogelijk leven kunnen leiden.</p>
<p>Voor een normaal leven is toegang tot normale zaken nodig. Helaas blijkt naar school gaan, een baan vinden of een woning vinden vaak lastiger voor mensen met een beperking. Ook komen depressies, angst en eenzaamheid vaker voor bij mensen met een beperking.</p>
<h5>Hoe leuk het leven kan zijn</h5>
<p>Eva van den Beemd (27) woont in een woongroep in Roosendaal vanwege haar verstandelijke beperking. Daar is ze actief in de bewonerscommissie en in de feestcommissie. Ze heeft veel hobby’s en interesses. Maar ze weet ook hoe het is om eenzaam te zijn. Gelukkig heeft ze er sinds vorig jaar een goede vriendin bij: Imke Suijkerbuijk (22).</p>
<figure id="attachment_528223" aria-describedby="caption-attachment-528223" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-528223" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/Imke-en-Eva-2-kopie-1280x960.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/Imke-en-Eva-2-kopie-640x480.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/Imke-en-Eva-2-kopie-1280x960.jpg 1280w" alt="" width="1280" height="960" /><figcaption id="caption-attachment-528223" class="wp-caption-text">Imke en Eva</figcaption></figure>
<p>Ze kennen elkaar dankzij het Buddies-project van HandicapNL. Daarin worden jongeren met en zonder handicap aan elkaar gekoppeld. Van den Beemd: ‘Als Buddies al langer had bestaan, had ik zeker eerder willen meedoen.’ Ze heeft wel wat jeugdvrienden, ‘maar dit is heel anders.’ Dat denkt Suijkerbuijk ook: ‘We zien elkaar regelmatig. We praten open over persoonlijke dingen.’</p>
<p>Het Buddies-project is een voorbeeld van een project dat helpt om eenzaamheid te verminderen. Dat zegt Illya Soffer, directeur van koepelorganisatie Ieder(in) voor mensen met een beperking. Maar Soffer denkt dat er meer nodig is om eenzaamheid écht te bestrijden. ‘We hebben twee aparte samenlevingen gemaakt: eentje voor mensen met een beperking en eentje voor mensen zonder beperking. Met apart onderwijs, apart vervoer, apart sporten en apart ontspannen. Die aparte samenlevingen moeten we vervangen door een inclusieve samenleving, waarin plaats is voor iedereen.’</p>
<h5>Zo fijn voor me</h5>
<p>Gerie van Tongeren (27) woont in een prachtig boerderijtje in Gelderland. ‘Maar ideaal is anders. Mijn ouders zijn geweldig hoor. Maar als ik geen beperking had gehad, woonde ik al lang op mezelf. Helaas is een betaalbare aangepaste woning en de daarbij horende zorg in Nederland niet te krijgen.’</p>
<p>Door zuurstofgebrek bij haar geboorte, heeft Van Tongeren spasme. Ze is moe en heeft pijn. Sinds enkele maanden is ze voorzichtig aan het lopen. Jarenlang kon ze dat niet.</p>
<figure id="attachment_528225" aria-describedby="caption-attachment-528225" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="wp-image-528225 size-image_1280" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/gerievantongeren-1280x960.jpeg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/gerievantongeren-640x480.jpeg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/gerievantongeren-1280x960.jpeg 1280w" alt="" width="1280" height="960" /><figcaption id="caption-attachment-528225" class="wp-caption-text">Gerie van Tongeren</figcaption></figure>
<p>Van Tongeren kon haar vervolgopleiding niet afmaken. Haar studie en haar beperking gingen niet goed samen. ‘Daar was ik flink kapot van. Ik wilde dolgraag iets doen met mijn leven. En het was fijn om als student onderdeel uit te maken van een groep, ergens bij te horen.’</p>
<p>Ze merkt dat mensen anders tegen haar praten als ze in de rolstoel zit dan wanneer ze loopt. ‘Laatst zat ik in mijn rolstoel toen ik met mijn moeder in de supermarkt was. Ik stelde een vraag aan een winkelmedewerker. Toen kreeg mijn moeder antwoord. Kom op, joh, denk ik dan. Ik dacht dat we hier inmiddels wel voorbij waren met zijn allen.’</p>
<p>Van Tongeren werkt nu een paar dagen per week als vrijwilliger op een basisschool. Ze helpt kinderen met lezen, rekenen en schrijven. Dat geeft haar veel voldoening. Maar het is ook confronterend. ‘Ik krijg soms te horen dat het zo fijn voor me moet zijn dat ik iets te doen heb. Dat hoor ik vaker dan dat het fijn is dat ik vrijwillig kinderen help met leren. Zo worden mensen zonder beperking die vrijwilligerswerk doen toch ook niet aangesproken?’</p>
<h5>Nuttig voor de maatschappij</h5>
<p>Veel mensen met een beperking die <em>niet</em> werken, zouden dat eigenlijk wel willen. Zonde, want soms maken een paar simpele aanpassingen op de werkvloer het wél mogelijk om ergens te werken. Bijvoorbeeld als iemand twee halve dagen kan werken in plaats van één hele dag.</p>
<p>Mensen met een fysieke beperking zijn vaker eenzaam dan mensen zonder een fysieke beperking. Voor mensen met een verstandelijke beperking is onderwijs en werk vaak lastig.</p>
<p>Jarno Geering heeft zowel een fysieke als een verstandelijke beperking. Dat komt doordat hij twee maanden te vroeg is geboren. ‘Daardoor zit ik in een rolstoel, mis ik een deel van mijn zichtveld en verwerk ik informatie langzamer.’ We ontmoeten hem op het kantoor van de LFB. Dat is de belangenvereniging dóór en vóór mensen met een verstandelijke beperking. Bij de LFB werken mensen met en zonder beperking samen. Geering werkt daar vier dagen per week.</p>
<figure id="attachment_528227" aria-describedby="caption-attachment-528227" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-528227" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/jarnogeering-1280x960.jpeg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/jarnogeering-640x480.jpeg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/jarnogeering-1280x960.jpeg 1280w" alt="" width="1280" height="960" /><figcaption id="caption-attachment-528227" class="wp-caption-text">Jarno Geering</figcaption></figure>
<p>Geering heeft op de Mytylschool gezeten. ‘Maar op een gegeven moment had ik bijna geen tijd voor iets anders dan school. Ik voelde zoveel druk dat ik niet goed functioneerde.’</p>
<p>Nu heeft Geering een fijn leven. Hij werkt als ervaringsdeskundige voor de communicatieafdeling en het landelijk bureau van de LFB. Hij houdt zich ook bezig met beleid. ‘Bij de LFB zit ik op mijn plek. Dat is zo belangrijk. Door het vrijwilligerswerk heb ik het gevoel dat ik nuttig ben voor de maatschappij. En dat is eigenlijk alles waar ik al die jaren van gedroomd had.’</p>
<h5>Coach op wielen</h5>
<p>Gerie van Tongeren zocht professionele hulp in de worsteling met haar beperking en met de maatschappij. Die vond ze bij iemand die haar echt begrijpt: medisch psycholoog Niels Vrind (31). Hij zit in een rolstoel. ‘Coach op wielen’ noemt hij zichzelf. Van Tongeren: ‘Het is fijn dat er iemand is van wie ik er echt mag zijn. Iemand die echt naar mij luistert.’</p>
<p>Vrind heeft dat zelf ook moeten leren: echt luisteren, ook naar zichzelf. Hij vertelt erover bij hem thuis in Breda. Hij heeft een gebroken arm. Daardoor heeft hij nu meer hulp nodig. Maar normaal beweegt hij zich soepel en zelfstandig in zijn aangepaste woning. Vrind: ‘Ik wilde lange tijd als een held leven. Ik wilde laten zien dat ik alles kon en was altijd opgewekt.’</p>
<figure id="attachment_528229" aria-describedby="caption-attachment-528229" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="size-image_1280 wp-image-528229" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/foto-NielsVrind1-1280x960.jpeg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/foto-NielsVrind1-640x480.jpeg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2022/03/foto-NielsVrind1-1280x960.jpeg 1280w" alt="" width="1280" height="960" /><figcaption id="caption-attachment-528229" class="wp-caption-text">Niels Vrind</figcaption></figure>
<p>Vrind heeft ook geleerd om voor zichzelf op te komen. Na zijn studie solliciteerde hij een jaar lang, maar hij werd nergens aangenomen. Hij begon een tweede studie omdat hij anders zijn aangepaste busje zou verliezen. Voor hem is dat niet zomaar een vervoersmiddel. Maar het is nodig voor zijn zelfstandigheid en vrijheid.</p>
<p>Hij is kritisch op de overheid. ‘Die zegt dat mensen met een beperking moeten meedoen. Maar tegelijk maken ze dat onmogelijk.’</p>
<p>Vrind werkt als zelfstandige omdat hij nergens een baan vond. ‘Eén afwijzing krijgen we allemaal. Honderd misschien ook. Maar op een gegeven moment werd duidelijk dat het door mijn beperking komt. Dan schaam ik mij toch en heb ik een gevoel van falen. Blijkbaar ben ik niet goed genoeg. Is er wel plek voor mij op de arbeidsmarkt? Of zelfs in deze wereld?’</p>
<h5>Radicaal ander beleid</h5>
<p>Hoe zit het eigenlijk in de politiek gedacht over toegankelijkheid? Het wordt nog teveel gezien als iets ‘extra’s’. Terwijl je er eigenlijk altijd aan moet denken als je beleid gaat maken. Dat zegt Lisa Westerveld, Tweede Kamerlid van GroenLinks. Ze houdt zich veel bezig met jeugdzorg en onderwijs. Ze ziet wel goede voorbeelden van toegankelijk onderwijs. ‘Op de Monnikskap in Nijmegen kunnen kinderen met een lichamelijke handicap havo/vwo -onderwijs volgen in hun eigen tempo. Dat zou eigenlijk heel normaal moeten zijn. Want als jij in een rolstoel zit, betekent dat natuurlijk niet dat je geen havo/vwo kan doen.’</p>
<p>Maar alleen goede voorbeelden zijn niet genoeg. Het hele beleid moet anders voor een écht inclusieve maatschappij. Een maatschappij waarin Jarno Geering en Gerie van Tongeren op hun eigen tempo hun diploma’s kunnen halen. Waarin Eva van den Beemd haar passies met meer leeftijdsgenoten kan delen. En waarin mensen met een beperking niet altijd maar als zielig worden gezien. ‘Ik wil als volwaardig worden gezien,’ zegt Niels Vrind. ‘Je mag best naar mijn handicap kijken. Dat is onderdeel van mij. Maar kijk óók naar de rest.’</p>
<p><em>Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (fondsbjp.nl).</em></p>
<p><em>Luister ook de <a href="https://pointer.kro-ncrv.nl/mensen-met-beperking-ontevreden-over-toegankelijkheid-nederlandse-maatschappij" target="_blank" rel="noopener">radioreportage</a> terug over dit onderzoek in het programma Pointer van de KRO/NCRV.</em></p>
<p><em>Spot On Stories is een collectief van freelance onderzoeksjournalisten. Zie ook: <a href="http://spotonstories.nl">spotonstories.nl</a></em><em>.</em></p>


Hoe inclusief is Nederland voor mensen met een beperking?

<p>‘Au!,’ roept Leo Wessel. Hij krijgt voor de derde keer in nog geen minuut tijd een tak tegen zijn neus. Even verderop stoot hij zich tegen een scheef liggende stoeptegel. De lange Wessel struikelt net niet.</p>
<p>‘Drie jaar geleden heb ik een lijst gemaakt voor de gemeente met te smalle stoepen, scheve tegels, gevaarlijke takken en onhandige struiken. Maar daar hebben ze nooit iets mee gedaan.’</p>
<p>Wessel is bijna blind en loopt al tien jaar met een stok. Dit jaar krijgt hij ook een blindengeleidehond. Maar een wandeling door zijn woonplaats Melissant blijft voor hem een hindernisbaan.</p>
<figure id="attachment_519639" aria-describedby="caption-attachment-519639" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="wp-image-519639 size-image_1280" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/foto-Leo-Wessel-1-1280x959.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/foto-Leo-Wessel-1-640x479.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/foto-Leo-Wessel-1-1280x959.jpg 1280w" alt="" width="1280" height="959" /><figcaption id="caption-attachment-519639" class="wp-caption-text">Leo Wessel is bijna blind en loopt al tien jaar met een stok. De foto&#8217;s in dit artikel zijn gemaakt door Mattijs Smit.</figcaption></figure>
<h5></h5>
<h5>Geen beleid</h5>
<p>In Nederland zijn ruim twee miljoen Nederlanders met een beperking. Dat zijn bijvoorbeeld mensen die doof zijn of blind. Of mensen die in een rolstoel zitten of een verstandelijke beperking hebben.</p>
<p>De Verenigde Naties (VN) zijn een internationale organisatie waarvan 193 landen lid zijn. Ook Nederland is lid. Via de VN hebben veel landen samen afgesproken om de positie van mensen met een beperking te verbeteren.</p>
<p>In het VN-verdrag Handicap staan afspraken over hoe vervoer, scholing, zorg en werk meer toegankelijk moeten worden voor mensen met een beperking.</p>
<p>Een beperking mag niet de reden zijn dat iemand niet mee kan doen. Maar in Nederland gebeurt dat toch.</p>
<p>De laatste jaren is het zelfs nog erger geworden. Bijvoorbeeld op het gebied van werk, onderwijs en zorg. José Smits deed hier onderzoek naar. ‘Nederland heeft beloofd aan allerlei verplichtingen te voldoen. Maar er is geen beleid om dat voor elkaar te krijgen,’ zegt Smits.</p>
<p><em>In de animatie hieronder wordt het VN-verdrag Handicap uitgelegd. De animatie is gemaakt door Beike Looijse.</em></p>
<video muted="muted" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/Animatie-toegankelijkheid.mp4" width="335" height="188" autoplay="autoplay" loop="loop" playsinline="playsinline"></video>
<h5>Niet volwaardig</h5>
<p>Wat zijn de gevolgen van een gebrek aan toegankelijkheid? Om daar achter te komen, maakten we een lange vragenlijst. Daarop stonden vragen over onderwijs, werk, vervoer, cultuur en toegankelijkheid.</p>
<p>Ruim 250 Nederlanders met verschillende beperkingen vulden de vragenlijst in. 65 procent van hen geeft Nederland een onvoldoende voor het laten meedoen van iemand met een beperking.</p>
<p>Wie in Nederland een beperking heeft, komt dagelijks grote en kleine struikelblokken tegen. Zoals steile trappen in cafés en onleesbare menukaarten in restaurants. Dat levert veel problemen op. Daardoor vermijden veel mensen met een beperking plaatsen waar ze eigenlijk graag zouden komen.</p>
<p>Ook zijn er emotionele problemen. Zoals verdriet als je ergens niet aan mee kan doen. Of boosheid als je niet serieus wordt genomen. ‘We doen nog altijd niet mee,’ vindt een van de mensen die de vragenlijst invulden. ‘Mensen zien ons nog steeds als zielig, niet volwaardig. Zolang je op deze manier naar mensen met beperkingen blijft kijken, blijf je ons als een uitzondering zien.’</p>
<figure id="attachment_519633" aria-describedby="caption-attachment-519633" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="wp-image-519633 size-image_1280" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/foto-Leo-Wessel-2-1280x957.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/foto-Leo-Wessel-2-640x478.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/foto-Leo-Wessel-2-1280x957.jpg 1280w" alt="" width="1280" height="957" /><figcaption id="caption-attachment-519633" class="wp-caption-text">Wessel probeert over te steken</figcaption></figure>
<h5></h5>
<h5>Een steeds gevaarlijker missie</h5>
<p>‘Waar zitten jullie?’ vraagt Leo Wessel voordat hij zich in zijn stoel laat zakken. ‘Jullie zouden niet de eersten zijn bij wie ik per ongeluk op schoot zou gaan zitten.’ Lachend zet hij zijn witte stok tegen de muur. In zijn eigen huis heeft Wessel die niet nodig. Binnen gaat alles vanzelf. Buiten gaat dat lastiger.</p>
<p>‘Als jij oversteekt, dan kijk je of er een auto aankomt,’ legt Wessel uit. ‘Als ik oversteek, dan luister ik of er een auto aankomt. Maar nu zijn er steeds meer stille elektrische auto’s. Zo wordt oversteken steeds gevaarlijker voor mij.’</p>
<p>Wessel noemt nog veel meer problemen waar de overheid niets aan doet. ‘Het lijkt gewoon helemaal niet belangrijk te zijn. Wij lijken niet belangrijk te zijn,’ zegt hij. ‘In Nederland denken overheden eerst aan geld, dan aan regels en dan nog een keer aan geld. Het wordt tijd dat ze nu eens een keer aan ons gaan denken.’</p>
<div class="info-box">
<h5>Toegankelijke publicatie</h5>
<p>We hebben geprobeerd dit verhaal in toegankelijke taal te schrijven. Daarbij zijn we geholpen door ervaringsdeskundigen van de LFB. Dat is de landelijke belangenorganisatie dóór en vóór mensen met een verstandelijke beperking. Liever het originele artikel lezen of beluisteren? <a href="https://www.vn.nl/inclusie-beperking/" target="_blank" rel="noopener">Dat kan hier.</a></p>
</div>
<h5>Boetes</h5>
<p>De verschillen tussen Nederland en andere landen zijn groot. In Nederland zijn er geen consequenties als je je niet houdt aan afspraken in het VN-verdrag. Een voorbeeld van een consequentie is een boete.</p>
<p>Frankrijk deelt bijvoorbeeld boetes uit aan winkeliers die geen toegankelijke kassa hebben. En in Italië wordt al jaren geen huis meer gebouwd zonder dat er eerst over toegankelijkheid wordt nagedacht. In Nederland wordt daar niet of nauwelijks over nagedacht.</p>
<p>Onderzoeker José Smits vindt dat een slechte zaak. ‘Er worden hier nog steeds nieuwbouwwoningen gebouwd die niet toegankelijk zijn,’ zegt Smits. ‘Dat is in landen als Engeland of Oostenrijk ondenkbaar. Maar ook in heel Zuid-Europa of Scandinavië. Een drempel tussen een woning en het balkon mag hier niet meer hoger zijn dan twee centimeter. Maar er is niks gezegd over liften, brede toegangsdeuren of ruimere toiletten.’</p>
<figure id="attachment_519645" aria-describedby="caption-attachment-519645" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="wp-image-519645 size-image_1280" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/Foto-Anna-in-actie-1-min-1-1280x1707.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/Foto-Anna-in-actie-1-min-1-640x853.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/Foto-Anna-in-actie-1-min-1-1280x1707.jpg 1280w" alt="" width="1280" height="1707" /><figcaption id="caption-attachment-519645" class="wp-caption-text">Verslaggever 1 in een rolstoel</figcaption></figure>
<p><img decoding="async" class="wp-image-519641 size-image_1280" style="font-weight: bold; font-size: 0.984rem;" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/Foto-Mattijs-in-actie-1-1280x1280.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/Foto-Mattijs-in-actie-1-640x640.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/Foto-Mattijs-in-actie-1-1280x1280.jpg 1280w" alt="" width="1280" height="1280" /><span style="font-size: 14px;">Verslaggever 2 in een rolstoel</span></p>
<h5>Hoge stoepen</h5>
<p>Voorzichtig pakt Marijke Smits twee sportief ogende rolstoelen. ‘Probeer zelf maar eens om hier in Best ergens te komen met zo’n ding.’ Zelf gaat ze voorop. Vlak na het verlaten van haar oprit begint het gedonder al. Verslaggever 1 komt de hoge stoeprand bijna niet op. Verslaggever 2 klapt bijna achterover als hij net iets te hard aan het achterwiel trekt.</p>
<p>Voor Smits is het een grote uitdaging om met haar rolstoel door het verkeer te rijden. ‘Het is alsof ik elke dag aan topsport doe,’ zegt Marijke Smits. ‘Buiten moet ik steeds hoge stoepen op en over scheve tegels heen. Als ik een winkel of station binnen ga, wacht er een volgende uitdaging op me. En dan doet Best het op dit gebied nog niet eens zo slecht.’</p>
<p>Voor ons heeft ze de boekwinkel als bestemming uitgezocht. Het personeel is vriendelijk. Tegelijkertijd is het haast onmogelijk om met een rolstoel tussen de gangen door te rijden. ‘Restaurants zijn nóg erger,’ zegt Smits buiten. ‘Hier is bijvoorbeeld niet één restaurant met een rolstoeltoegankelijk toilet. Dat is toch ongelooflijk?’</p>
<figure id="attachment_519647" aria-describedby="caption-attachment-519647" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="wp-image-519647 size-image_1280" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/foto-Marijke-Smits-3-min-1-1280x960.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/foto-Marijke-Smits-3-min-1-640x480.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/foto-Marijke-Smits-3-min-1-1280x960.jpg 1280w" alt="" width="1280" height="960" /><figcaption id="caption-attachment-519647" class="wp-caption-text">Marijke Smits in haar rolstoel: &#8216;Het is alsof ik elke dag aan topsport doe.&#8217;</figcaption></figure>
<h5></h5>
<h5>Optimist</h5>
<p>Ook in de vragenlijst noemen veel mensen het gebrek aan toegankelijke toiletten. Ook met het openbaar vervoer (OV) hebben veel mensen die onze enquête invulden moeite: 56 procent van hen geeft de toegankelijkheid daarvan een onvoldoende. Reizen met het OV geeft vaak stress.</p>
<p>Dat herkent Marijke Smits. ‘Ik ben een optimist en wil graag kijken naar wat er goed gaat. Er komen meer treinen met een lage instap. En naar rolstoeltoegankelijke toiletten hoef je minder lang te zoeken. Maar de bus blijft bijna altijd en overal een ramp.’</p>
<h5>Heel veel gekletst</h5>
<p>Jetty Mouw lacht. Maar eigenlijk is het helemaal niet leuk. Zelfs vergaderingen over toegankelijkheid zijn in Nederland niet toegankelijk volgens haar. Ze hoort zelf slecht. En ze zit in verschillende belangenverenigingen. ‘Zelfs daar heb ik drie jaar lang moeten herhalen dat ik een vergadering niet kan volgen zonder doventolk.’</p>
<p>Het valt Mouw op dat mensen vooral veel kletsen over toegankelijkheid. En dat de verschillen tussen gemeenten groot zijn. ‘Je ziet dat de ene gemeente heel ver is, terwijl er in de andere gemeente nog bijna niets is gedaan. Dan denk ik: ja, heel apart.’</p>
<h5>Lange adem</h5>
<p>Paul Blokhuis is staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Hij is politiek verantwoordelijk voor een goede uitvoering van het VN-verdrag Handicap. ‘We werken aan een proces dat lang kan duren’, zegt hij daarover. Blokhuis ziet dat het beter gaat op het gebied van toegankelijk stemmen, samen spelen en de drempels van winkels en cafés.</p>
<p>Volgens Blokhuis kan het nog een stuk beter. Maar hij vindt ook dat de overheid al veel stappen in de goede richting zet. ‘Ik merk dat nog niet iedereen deze ontwikkelingen ziet.’</p>
<h5>Gunst</h5>
<p>Illya Soffer is directeur van Ieder(in), de grootste organisatie voor mensen met een beperking. Ze ziet dat de overheid hard heeft gewerkt. En ze zegt ook dat het een grote uitdaging is om het VN-verdrag goed uit te voeren. ‘Het gaat over zorg, onderwijs, arbeid, inkomen, wonen, reizen, seksualiteit – om heel veel verschillende dingen.’</p>
<p>Maar ze is ook kritisch: de overheid moet haar verantwoordelijkheid nemen. Soffer: ‘Er zijn nu geen goede regels over het verdrag. En er zijn geen duidelijke doelen die je kan meten. Daardoor blijft het een mazzeltje als jouw gemeente ergens iets mee doet. En of je met een beperking dus wel of niet kunt meedoen in de samenleving.’</p>
<figure id="attachment_519649" aria-describedby="caption-attachment-519649" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="wp-image-519649 size-image_1280" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/OtwinVanDijk_03597-min-1-1280x1147.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/OtwinVanDijk_03597-min-1-640x573.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2021/11/OtwinVanDijk_03597-min-1-1280x1147.jpg 1280w" alt="" width="1280" height="1147" /><figcaption id="caption-attachment-519649" class="wp-caption-text">De rollende politicus Otwin van Dijk</figcaption></figure>
<h5></h5>
<h5>Rollend politicus</h5>
<p>Otwin van Dijk is de burgemeester van de gemeente Oude IJssselstreek. Op de parkeerplaats voor het gemeentehuis rolt zijn vrouw hem met rolstoel en al zijn eigen auto uit. Door een gebroken arm voelt hij zich op het moment nog meer beperkt dan normaal.</p>
<p>Volgens Van Dijk is in Nederland geld vaak belangrijker dan mensen. Dat vindt hij ‘dom en beperkt’. Van Dijk: ‘Je zou denken: laten we openbaar vervoer toegankelijk maken voor al die mensen met een beperking. Nu laten we aangepaste busjes achter niet-aangepast vervoer rijden.’</p>
<p>Af en toe lijkt er wel iets beter te gaan. Maar het blijven allemaal kleine, losse stapjes in plaats van een grote verandering in het hele land. En dat terwijl het VN-verdrag Handicap heel duidelijk is, zegt Leo Wessel. ‘De overheid moet ervoor zorgen dat wij volledig kunnen meedoen in de samenleving. Maar tot nu toe worden dat verdrag én wij zelf niet serieus genomen.’<strong>                               </strong></p>
<p><em>Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (fondsbjp.nl)           </em></p>
<p><em>Luister ook naar de radioreportage over dit onderzoek in het programma Pointer van de KRO/NCRV. Op zondag 14 november om 14.00 uur op NPO Radio 1.</em></p>
<p><em>Spot On Stories is een collectief van freelance onderzoeksjournalisten. Zie ook <a href="https://spotonstories.nl/" target="_blank" rel="noopener">spotonstories.nl</a>.</em></p>
<div class="info-box">
<h5>Vragenlijst</h5>
<p>Hoe ziet (on)toegankelijkheid eruit in het dagelijks leven van iemand met een beperking? Welke drempels ervaren zij bij gebouwen, op school, op het werk of in de vrije tijd? Dat vroegen we in een uitgebreide vragenlijst. Die is gedeeld door verschillende verenigingen van mensen met een beperking. Ruim 250 personen uit het hele land vulden de vragenlijst in. Met hun reacties deden we dit onderzoek en maakten we dit verhaal.</p>
<h5>Toegankelijkheid van alle kanten</h5>
<p>In dit verhaal hebben we het vooral over ‘fysieke’ toegankelijkheid. Dingen zoals verlaagde drempels of aangepast vervoer dus.</p>
<p>In ons volgende verhaal gaan we in op sociale kanten van toegankelijkheid. Denk bijvoorbeeld aan de kans om een baan te vinden. Of aan serieus genomen worden op school. Wat zijn de gevolgen als onderwijs, werk of sociale activiteiten niet toegankelijk zijn?</p>
</div>


Nederland doet te weinig voor mensen met een handicap