Eerdere VN-Thrillers van het jaar:

2021 Stephen King: Later
2020 Adeline Dieudonné: Het echte leven
2019 D.B. John: Ster van het Noorden
2018 Michael Connelly: De nachtploeg
2017 Graeme Macrae Burnet: Zijn bloedige plan

Liefhebbers van spannende boeken houden van een zekere wreedheid. ‘Jammer dat het meisje op het einde toch werd gespaard,’ zei een jurylid bij het beraad waarin de VN-Thriller van het Jaar werd uitverkoren. Die mening oogstte bijval: de goede afloop van een genomineerde thriller kwam inderdaad een beetje uit de lucht vallen. De moordenaar van dienst had eerder nul compassie met zijn slachtoffers, die hij op gruwelijke wijze ombracht, waardoor het verzachtende einde als niet consequent werd ervaren. Blijkbaar had de jury liever gezien dat ook dit jeugdige boekpersonage was gesneuveld. Zoals iemand het formuleerde: ‘De schrijver had hier best even kunnen doorpakken.’

Zeven nominaties kreeg de jury dit jaar voorgelegd. Die kregen in een eerdere ronde vijf sterren toebedeeld van een van de zeventien doorgewinterde recensenten die voor deze gids 356 spannende boeken beoordeelden. Alle in het Nederlands geschreven of vertaalde detectives en thrillers die tussen 1 juni 2021 en 1 juni 2022 zijn verschenen (of nog moeten verschijnen) komen voor de gids in aanmerking. Bij het selecteren van de te recenseren uitgaven hanteert de redactie een brede definitie van het spannende boek. Omdat verrassing en vernieuwing vaak voorkomen in de randgebieden van het genre, worden ook romans in ogenschouw genomen die evidente thrillerelementen bevatten.

Hier vind je de shortlist van de 43ste Detective & Thrillergids.

Voor de jury die in gezamenlijk overleg uit de vijfsterrennominaties de ‘beste’ kiest, is vernieuwing niet doorslaggevend. Een politieroman die de geijkte patronen volgt, maar uitblinkt vanwege de elegantie waarmee dit gebeurt, kan ook worden verkozen. Elk boek wordt langs de meetlat van z’n eigen ‘soort’ gelegd. Geloofwaardigheid is bij een uitzinnig geënsceneerd fictief spektakel bijvoorbeeld minder belangrijk dan bij gebeurtenissen die in de werkelijkheid verankerd zijn.

De manier waarop de shortlist tot stand komt, brengt met zich mee dat de jury geen invloed heeft op de balans binnen de verzameling vijfsterrenboeken. Dat deze keer maar één van de zeven nominaties van een vrouwelijke auteur is, doet bijvoorbeeld geen recht aan de sekseverdeling onder de schrijvers van spannende boeken. En terwijl andere jaren het Scandinavische taalgebied goed vertegenwoordigd was, is dit jaar het merendeel Amerikaans, aangevuld met twee Engelse en één Nederlands uitgave. Dat doet niet af aan het plezier waarmee de vijfkoppige jury in de nominaties is gedoken. Die jury bestond dit jaar uit VN’s hoofdredacteur Ward Wijndelts, gidscoördinator Samuel Peperkamp, thrillerfanaten Marijn van der Jagt en Anne Versloot en misdaadschrijver Gauke Andriesse, die onder het pseudoniem Felix Weber even geleden zelf vijf sterren oogstte met zijn thriller Genadeschot.

Manipulatie via sinistere challenges

De curator van de Engelse schrijver M.W. Craven bevat het meest realistische én meeslepende moordonderzoek. De lezer volgt het rechercheteam dat door een seriemoordenaar wordt uitgedaagd. De jury prijst de auteur voor zijn kennis van zaken over het forensisch sporenonderzoek. Verfrissend is het saamhorige optreden van het team, zonder de geijkte conflicten met superieuren. Actueel is de manipulatie van internetgebruikers via sinistere challenges. In de creativiteit van de moordenaar worden de grenzen van de geloofwaardigheid getart. Een jurylid: ‘Maar je zit er al gauw zó diep in, dat dit niet meer uitmaakt. Ik wilde alleen maar dóórlezen.’

Ook bij Ik zal je vinden van de Amerikaans-Canadese Linwood Barclay houdt de voortgang van een ingenieuze plot de lezer in de greep. ‘Je wordt helemaal meegenomen in het mysterie,’ stelde een jurylid. Emotionele diepgang komt van de hoofdpersoon, een charmante miljonair die niet lang meer te leven heeft en op zoek gaat naar de kinderen die hij ooit als spermadonor heeft verwekt. Deze onwetende erfgenamen moet hij op de hoogte stellen van de levensbedreigende ziekte die zij bij zich kunnen dragen. Zijn speurtocht brengt hem bij (actuele) malafide praktijken in de donorkliniek, en bij het morsige handelen van een Brian Epstein-achtige figuur. Bij alle personages die we leren kennen, onder wie fijne vrouwelijke karakters, speelt het thema van een mogelijke verwantschap.

In de spionagethriller De Repair Club van de Nederlandse coryfee Charles den Tex zijn de personages aangenaam levensecht. Hoofdpersoon John Antink, gepensioneerd na een leven bij de geheime dienst, repareert met vrienden kapotte apparaten én herstelt fouten uit zijn spionagetijd. In heldere, eenvoudige bewoordingen vervat Den Tex duizelingwekkende misleidingsoperaties die raken aan geopolitieke machinaties. Het hart van zijn vertelling is de relatie van Antink met zijn echtgenote; uit hun perspectiefwisselingen blijkt hoe zij elkaar woordloos begrijpen, maar ook hoe veel meer Vera weet dan je aanvankelijk denkt. Een opduikende geschiedenis brengt al Antinks zekerheden aan het wankelen, en thematiseert bijna filosofisch de begrippen ‘aan de goede kant staan’ en ‘het landsbelang dienen’.

De ijzingwekkendste moordpartijen

Dat laatste gebeurt ook in Vietnamees in Parijs van de in Vietnam geboren Amerikaan Viet Thang Nguyen. De schrijver laat de intellectuele ik-figuur uit zijn vorige prijswinnende bestseller, een Vietnamese communistische dubbelspion, vluchten naar het Parijs van de jaren tachtig. Zijn blijvende verwarring over de vraag aan welke kant hij nou staat, zorgt voor een adembenemende interne gespletenheid. Smakelijk Tarantino-achtig zijn de morsige verwikkelingen in de drugsbende waarin hij zich opwerkt, vol beschouwelijk aangelegde gangsters. Indrukwekkend maakt de schrijver invoelbaar hoe het koloniale verleden van Frankrijk doorwerkt in de niet te overbruggen kloof tussen autochtone burgers en immigranten.

Een jurylid over De beller op lijn vier: ‘Het is alsof de lezer achter een speedboot hangt.’

De ijzingwekkendste moordpartijen van het jaar trof de jury aan in Vaderskind van de Engelse schrijfster Belinda Bauer. De seriemoordenaar van dienst belt tijdens het moorden de moeder van elk slachtoffer op. Die kan geen hulp meer inschakelen en alleen maar machteloos toehoren hoe haar kind het leven wordt ontnomen. Overtuigend vond de jury ook het vertelperspectief van de tienjarige hoofdpersoon, een meisje dat haar vader adoreert en haar moeder haat, terwijl de lezer snapt hoe het kwaadspreken van de vader dit veroorzaakt. Mooi opgebouwd is de praktijk van de moordenaar: die begint met een aantal mislukkingen, en de lezer maakt mee hoe hij zijn aanpak verbetert.

De telefoon zorgt eveneens voor hoogspanning in J.D. Barkers De beller op lijn vier. De presentatrice van een populair inbelprogramma op de Amerikaanse radio wordt gestalkt door een seriemoordenaar, die zijn wraakacties tot een publiek evenement maakt. Diens achtervolging door een heldhaftige rechercheur leidt tot een spektakel in een New Yorkse wolkenkrabber met de bombastische allure van een Die Hard-film. Maatschappijkritiek klinkt door in de afwezige moraal van het hitserige radioprogramma, maar de kwaliteit van deze thriller zit in de overweldigende vaart. Een jurylid: ‘Het is alsof de lezer achter een speedboot hangt.’

Voor de verkiezing van de VN-Thriller van het Jaar moest Barkers actiethriller het uiteindelijk opnemen tegen de kalme trefzekerheid van Colson Whitehead. In Harlem Shuffle volgen we de eigenaar van een meubelzaak bij zijn opklim-aspiraties in het Amerika van de jaren zestig. De lezer krijgt diepgaand inzicht in een schokkend gesegregeerde samenleving, die de hoofdpersoon veroordeelt tot een bestaan in de zwarte economie.

Hoewel de vertelling traag is voor een thriller, is de spanningsopbouw uitermate meeslepend. Centraal staan de krachten in en om de hoofdpersoon, die weliswaar streeft naar een respectabel bestaan in de bovenwereld, maar door zijn omgeving en familiebanden richting de onderwereld wordt getrokken. Whitehead zet met dit boek een sociaalmaatschappelijke geschiedenis neer waaruit uitputtende research blijkt. In de periferie van zijn kleurrijke personages, die opgeslokt worden door hun persoonlijke strubbelingen, zien we de opkomst van het zwarte bewustzijn. De combinatie van sprankelend schrijfplezier, een spel met vertrouwde gangsterclichés en het realisme waarmee Colson een interessant tijdperk schetst, maakt dat de jury eensgezind koos voor Harlem Shuffle als de VN-Thriller van het Jaar.

Hier vind je alle recensies van 2017 tot nu – inclusief de 356 recensies van de boeken die we dit jaar gelezen hebben.