Rondgang

<div class="info-box">
<p><iframe src="https://w.soundcloud.com/player/?url=https%3A//api.soundcloud.com/tracks/809014255&amp;color=%23ff5500&amp;auto_play=false&amp;hide_related=false&amp;show_comments=true&amp;show_user=true&amp;show_reposts=false&amp;show_teaser=true" width="100%" height="166" frameborder="no" scrolling="no"></iframe></p>
<div style="font-size: 10px; color: #cccccc; line-break: anywhere; word-break: normal; overflow: hidden; white-space: nowrap; text-overflow: ellipsis; font-family: Interstate,Lucida Grande,Lucida Sans Unicode,Lucida Sans,Garuda,Verdana,Tahoma,sans-serif; font-weight: 100;"><a style="color: #cccccc; text-decoration: none;" title="Blendle" href="https://soundcloud.com/blendle" target="_blank" rel="noopener">Blendle</a> · <a style="color: #cccccc; text-decoration: none;" title="Vrij Nederland: Onze waardering voor de kinderopvang is laag, terwijl die nu belangrijker is" href="https://soundcloud.com/blendle/vrij-nederland-onze-waardering-voor-de-kinderopvang-is-laag-terwijl-die-nu-belangrijker-is" target="_blank" rel="noopener">Vrij Nederland: Onze waardering voor de kinderopvang is laag, terwijl die nu belangrijker is</a></div>
<p><i>?️ Liever luisteren dan lezen? Dit verhaal is ingesproken door de redactie van Blendle.</i></p>
</div>
<p>‘Ben je bereid om in het weekend te werken? Ben je bereid om in een 24 uurs opvang te werken?<em>’ </em>Deze vragen kregen Daan (23), Hugo (21) en Mascha (43) de afgelopen weken vaak genoeg. Ze werken alledrie in de kinderopvang, waar nu in de woorden van Mascha, ‘een héél groot beroep op wordt gedaan’. ‘We regelen noodopvang en 24-uurs opvang, vangen kinderen op die wij niet kennen, worden ingezet in de weekenden. En we lopen een extra risico zelf besmet te raken. Die kinderen houden natuurlijk geen 1,5 meter afstand.’ Maar de kinderopvang mort niet: die staat er.</p>
<p>En dat terwijl de beroepsgroep in de eerste persconferenties niet eens genoemd werd. Zoals Hugo zegt: ‘Het is wel typerend en geeft ook maar aan dat mensen niet zien hoe cruciaal ons werk is.’ De onzichtbaarheid van de kinderopvang speelt al een stuk langer.</p>
<h5>beetje ouderwets</h5>
<p>Daan, Hugo en Mascha, medewerkers van buitenschoolse opvang De Wester en De Zuyder in Amsterdam, vertellen enthousiast over hun werk. ‘Er wordt je de hele dag een spiegel voorgehouden!’ ‘Het is nóóit saai.’ En de uitsmijter: ‘We zijn alle beroepen tegelijk!’</p>
<p>Hun officiële beroep is pedagogisch medewerker in de formele kinderopvang, voor veel mensen beter bekend als ‘leidsters’. ‘Een beetje ouderwets’ vindt Hugo. Er werken ten slotte niet alleen vrouwen in de kinderopvang, én omdat ze bezig zijn met de pedagogiek van de kinderen en niet alleen maar met op ze te letten.</p>
<blockquote><p>‘Er wordt je de hele dag een spiegel voorgehouden!’ ‘Het is nóóit saai.’ En de uitsmijter: ‘We zijn alle beroepen tegelijk!’</p></blockquote>
<p>Het imago van de kinderopvang als vrouwenbolwerk is niet uit de lucht gegrepen. Zo’n <a href="https://azwstatline.cbs.nl/#/AZW/nl/dataset/24016NED/table?dl=1B17D">5 procent</a> is man, waarvan slechts de helft ‘op de groep’ werkt. Dit cijfer is al jarenlang min of meer stabiel. Zedenzaken als van Robert M. doen wantrouwen van ouders geen goed, een belangrijke reden voor de al lage mannenparticipatie.</p>
<p>Hetzelfde geldt voor het woord ‘opvang’, ook nogal achterhaald, al heeft deze term nog geen geschikte vervanger. Kinderopvang biedt niet zoals daklozen-, vrouwen- en dierenopvang vooral een dak boven het hoofd. De huidige kinderopvang is een plek waar kinderen gestimuleerd worden in hun ontwikkeling door de interactie met andere kinderen en de pedagogisch medewerkers.</p>
<div class="info-box">
<h5>Formele kinderopvang</h5>
<p>Formele kinderopvang is opvang voor kinderen tot en met 12 jaar door aanbieders die geregistreerd staan in het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen. Voorbeelden zijn kinderdagverblijven, gastouders en buitenschoolse opvang. Informele kinderopvang is opvang door mensen uit de persoonlijke kring. Au-pairs, nanny’s en aanverwanten vallen hier ook onder.</p>
</div>
<h5>Lekker spelen</h5>
<p>‘Lekker spelen met de kinderen’ is wat vaak gedacht wordt dat hun werk inhoudt, vertellen Daan, Hugo en Mascha. En ja, spelen doen ze óók, maar hun taken bestaan veeleer uit zaken als pedagogische plannen opstellen, grenzen stellen, overleggen met ouders, zorgen voor structuur en kinderen volgen in hun ontwikkeling.</p>
<p>Toch vragen maar weinig ouders om hun pedagogische expertise, ondanks hun ervaring en opleiding. Die waardering missen ze. Dan is het frustrerend om te worden gezien als een soort oppas of om vragen te krijgen als: ‘Wil je ruilen? Dan ga ik vandaag met de kinderen zitten en dan ga jij werken.’</p>
<p>Alle drie beamen ze onmiddellijk dat dit soort opmerkingen vooral komen van mensen die géén gebruik maken van de kinderopvang. Mascha lacht een beetje zuur: ‘Het heeft nogal een imagoprobleem.’</p>
<p>Of zoals ze zegt over de berichtgeving in de coronacrisis: ‘Bij de inzet van leerkrachten werd geroepen “dat leerkrachten toch zeker geen oppas zijn”. Maar wij zijn blijkbaar wel “de oppas”.’ Terwijl juist nu de afleiding, troost, structuur en begeleiding die pedagogisch medewerkers kunnen bieden voor kinderen van bijvoorbeeld ouders in de zorg van groot belang is. Alles is nu anders en kinderen zijn er erg mee bezig. Dat kan heel stressvol zijn.</p>
<h5>bewaarplaatsen</h5>
<p>Het imago van de kinderopvang als oppas is sterk bepaald door het overheidsbeleid in de tweede helft van de twintigste eeuw. Naoorlogse christendemocratische kabinetten stelden een gezinsideaal met een thuisblijvende moeder voorop. ‘Bewaarplaatsen’, zoals kinderopvanglocaties toen heetten, waren er alleen voor werkende moeders die echt niet anders konden.</p>
<p>In 1989 veranderde dit met de Stimuleringsmaatregel Kinderopvang, bedoeld ter bevordering van de arbeidsparticipatie van (met name) vrouwen. Een groot goed voor de vrouwenemancipatie, maar deze functie als arbeidsmarktinstrument zet de kinderopvang nog steeds neer als een plek om kinderen te ‘dumpen’ terwijl ouders werken. Nog steeds focust het beleid zich op de werkende ouders, al komt er met Wet IKK meer overheidsbemoeienis op het gebied van kwaliteit – vooralsnog wel alleen in de regelgeving en niet op financieel gebied.</p>
<div class="info-box">
<h5>WET IKK</h5>
<p>In 2018 ging de Wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (Wet IKK) in. Deze wet is onderdeel van een omvangrijk plan ter vergroting van de kwaliteit van de kinderopvang. Waar voorheen vooral aandacht was voor regels op het gebied van structurele zaken als hygiëne en veiligheid, is er in Wet IKK veel aandacht voor het pedagogisch stimuleren van kinderen.</p>
<p>Zo werden pedagogische doelen verplicht, net als een mentor voor elk kind, ging de beroepskracht-kindratio bij baby’s omhoog, moet elke kinderopvang een pedagogisch beleidsmedewerker hebben, en zijn taal- en diploma-eisen voor pedagogisch medewerkers aangescherpt. De controle hiervan is in handen van de Landelijke Kwaliteitsmonitor Kinderopvang en de GGD.</p>
</div>
<p>Gemiddeld gaan Nederlandse kinderen zo’n 15 uur per week naar de kinderopvang. Als niet-ouder was ik benieuwd hoe ouders in mijn omgeving hier over dachten – bestaande uit (begin) dertigers uit de Randstad en over het hele land verspreide eind dertigers en veertigers. Het merendeel zou minder uren willen als dat kon, ook als ze erg tevreden zijn over hun kinderopvanglocatie. Het idee dat thuis zijn eigenlijk beter is, lijkt diep geworteld in de Nederlandse cultuur, zeker voor baby’s, zo toont de <a href="https://digitaal.scp.nl/emancipatiemonitor2018/wie-zorgt-er-voor-de-kinderen/" target="_blank" rel="noopener">Emancipatiemonitor</a> 2018 van CBS. Terwijl pedagogen het er al decennia over eens zijn: kwalitatief goede kinderopvang is positief voor de ontwikkeling van kinderen. Pas na in aanraking te zijn gekomen met de kinderopvang lijkt dit imago van ‘dumpplek’ wat te slijten.</p>
<p>Een jonge ouder uit mijn (Randstedelijke) omgeving erkent dit: ‘Ik vond het altijd een beetje ‘wegstoppen’ van je kinderen. Maar ik ben nu veel positiever: het is leuk en leerzaam dat ze in aanraking komen met andere kinderen. En ‘ze worden anders uitgedaagd dan thuis, en ervaren pedagogisch medewerkers hebben niet zelden zinvolle tips over het wel en wee van je kroost’.</p>
<h5>calimerocomplex</h5>
<p>Ook bij samenwerkingen speelt het imago de kinderopvang parten, zoals met het primair onderwijs. Bestuurders uit de kinderopvang noemen in gesprekken hierover vaak het woord ‘calimerocomplex’, waarbij men zich tekort gedaan voelt of niet serieus genomen door de eigen geringe omvang ten opzichte van de ander. Dat de kinderopvanglocaties de basisscholen moeten volgen bij het heropenen vanaf 11 mei zorgt dan ook voor wat zenuwachtige geluiden.</p>
<p>Hylco Mulder van opvangorganisatie Kids First Groep in Noord-Nederland en lid van het Platform Arbeidsmarkt Kinderopvang merkt dat het werk op de kinderopvang nog weleens onderschat wordt door schoolbestuurders. Terwijl zeker voor kinderen met een achterstand een soepele overgang tussen beide erg belangrijk is. Daarvoor moet het primair onderwijs de kinderopvang alleen wel als een serieuze samenwerkingspartner op pedagogisch gebied beschouwen en niet als een oppas.</p>
<p>Bij praktische zaken is de kinderopvang ook het ‘ondergeschoven kindje’, aldus Mulder. Zo wezen basisschooldirecteuren actief naar de kinderopvang als plek waar ouders hun kinderen ‘wel kwijt konden’ tijdens de lerarenstakingen. En dat terwijl de <a href="https://nos.nl/artikel/2319952-een-derde-kinderopvang-kan-ouders-niet-helpen-bij-onderwijsstaking.html" target="_blank" rel="noopener">kinderopvang</a>, tot de coronacrisis losbarstte, ook met grote personeelstekorten kampte.</p>
<blockquote><p>Kinderopvang is het ‘ondergeschoven kindje’, zegt Mulder Hylco Mulder van opvangorganisatie Kids First Groep in Noord-Nederland.</p></blockquote>
<p>Op dit moment werken er een krappe 100.000 mensen in de kinderopvang en telt het tekort zo’n 3000 medewerkers. De verwachting (voor de coronacrisis) was dat in 2022 het tekort naar minstens 5000 en mogelijk 9000 pedagogisch medewerkers op zou lopen, staat in de ‘<a href="https://www.kinderopvang-werkt.nl/sites/fcb_kinderopvang/files/arbeidsmarktprognoses_kinderopvang_2019-2022.pdf">Arbeidsmarktprognose Kinderopvang’</a>.</p>
<p>Daan moet lachen als we het over pauzes hebben: ‘Als je met zijn tweeën op twintig kinderen staat is pauze vooral een woord. Pauze zou afsluiten van je werk moeten zijn. Als ik pauze heb rennen er kinderen om me heen en smeer ik boterhammen terwijl ik op de mijne kauw.’ Toch horen we nauwelijks over deze personeelsproblemen, terwijl die in het primair onderwijs volop aandacht kregen. Hoe dat kan? ‘Kinderen móéten naar school, ze mógen naar de BSO’. Oftewel: kinderopvang heeft een andere waarde. En het vrijblijvende karakter wekt de indruk dat dat terecht is.</p>
<h5>ontzorgen</h5>
<p>Alle drie vinden ze dat er te vanzelfsprekend wordt gedaan over de kinderopvang. Mascha zegt: ‘We zijn er altijd en dat we ontzorgen vind ik mooi. Maar als we bijvoorbeeld op een studiedag van school niet genoeg personeel hebben om meer kinderen op te vangen, stuit dat soms op onbegrip of verontwaardiging.’</p>
<p>En daar moeten ze voorzichtig mee omgaan, want in tegenstelling tot scholen zijn kinderopvangorganisaties ondernemingen, met de ouders als klanten. Maar het is ook een bedrijfstak die ruimschoots door de overheid wordt gefinancierd en dat beleid laat te wensen over. Dan gaat het nog niet eens over de kindertoeslagenaffaire.</p>
<p>Zo bleek uit de <a href="https://www.kinderopvangtotaal.nl/kabinet-vergeet-te-investeren-in-jongste-generatie/" target="_blank" rel="noopener">Miljoenennota</a> dat de overheidsinvesteringen zich op de ouders bleven richten. En dus niet op bijvoorbeeld middelen ter kwaliteitsverbetering of om het personeelstekort aan te pakken. Daan, Hugo en Mascha voelen dan ook wel wat voor actie. Mijn grappende suggestie protestbanners met de kinderen te maken vinden ze wel een geschikte manier om het personeelstekort ook bij de ouders onder de aandacht te brengen. ‘We maken banners met ze, de kinderen vertellen het aan hun ouders, zo laait het vuurtje een beetje op.’ Ook in de huidige berichtgeving gaat het vooral over de financiële aspecten en de kinderopvang als noodlocatie en niet over ‘de pm’er als mens’, zoals Mascha zegt.</p>
<p>‘Geen gejojo meer!’ zou er op zo’n banner kunnen staan, afgaande op het commentaar van verschillende bestuurders. Want zij wijzen het jojobeleid van de overheid aan als een van de oorzaken van het personeelstekort. Meest recentelijk is dit het ingaan van de Wet IKK, waardoor de al bestaande situatie nog nijpender werd.</p>
<p>In het kwaliteitsstreven van deze wet (zie kader bovenaan het artikel) kunnen ze zich wel vinden. Het gaat vooral om eerdere conjunctuur versterkende beslissingen, met name het korten en daarna weer verhogen van de kinderopvangtoeslag. Tussen 2012 en 2015 verlaagde de overheid de kinderopvangtoeslag jaar na jaar, terwijl mensen door de financiële crisis minder gebruikmaakten van de kinderopvang. Met het aantrekken van de economie hadden weer meer mensen kinderopvang nodig. Tegelijkertijd werd de kinderopvangtoeslag verhoogd. In combinatie met de eerdere krimp creëerde dit de huidige personeelstekorten. Dat ouders (een deel van) hun eigen bijdrage <a href="https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2020/03/20/alle-ouders-krijgen-hun-eigen-bijdrage-kinderopvang-terug">terug mogen vragen</a> biedt goede hoop voor het beleid met betrekking tot de coronacrisis.</p>
<p>Hoewel binnen de kinderopvang het personeelsgebrek al tijden duidelijk was, werden de personeelstekorten tot een jaar geleden nog niet breed <a href="https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-sociale-zaken-en-werkgelegenheid/documenten/kamerstukken/2019/04/18/beantwoording-kamervragen-inzake-groot-tekort-personeel-in-de-kinderopvang-en-de-gevolgen-hiervan-voor-kleine-ondernemers" target="_blank" rel="noopener">erkend</a>. Zo werd er aan opleidingen gecommuniceerd dat er weinig baankansen in de kinderopvang waren. Dat trok natuurlijk niet veel nieuwe pedagogisch medewerkers.</p>
<h5>geen ballenbak</h5>
<p>Inmiddels zijn de cijfers bijna overal up-to-date, maar speelt het imago de kinderopvang bij het werven van studenten en zij-instromers nog steeds parten. In 2019 verscheen het <a href="https://www.maatschappelijkekinderopvang.nl/wp-content/uploads/2019/05/BMK_Rapport-imago-onderzoek_20190408.pdf" target="_blank" rel="noopener">rapport</a> ‘Imago-onderzoek in de kinderopvang&#8217;. Hierin staat dat studenten en scholieren verwachten als pedagogisch medewerker veel te kunnen beteken voor anderen en er plezier in te hebben. Maar de verwachtingen over hoe trots ze zullen zijn op het werk liggen een stuk lager. Zorgelijk, want als je zélf al niet trots denkt te zijn op je werk, zijn de verwachtingen over de waardering ook laag. Dat maakt het lastig jezelf als professional te beschouwen.</p>
<p>De wervingscampagne ‘<a href="https://kinderopvangdankzijjou.nl/" target="_blank" rel="noopener">Kinderopvang dankzij jou</a>&#8216; zet daarom in op het vergroten van de beroepstrots, vertelt Ramon Rikken, voorzitter van Platform Arbeidsmarkt Kinderopvang, dat de initiatiefnemer van de campagne is. Op de campagnewebsite staan naast een test en vacatures vooral veel filmpjes waarin verlegen kinderen pedagogisch medewerkers in ‘het zonnetje’ zetten. Ze worden bedankt voor het helpen ‘opvangen’ van belangrijke sociale competenties. Dit resulteert in wat krukkige zinnen als ‘Xavi vangt zijn vertrouwen in anderen op’ of ‘Marinda vangt haar gevoel voor creativiteit op’, maar de bedoeling is duidelijk: de <em>opvang</em> is geen plek om je kinderen te dumpen, maar waar kinderen zich kunnen ontwikkelen. ‘We zijn geen opvang zoals de ballenbak in de Ikea’, licht Rikken toe. De pedagogisch medewerkers moeten de ‘ambassadeurs’ zijn van deze boodschap.</p>
<blockquote><p>De <em>opvang</em> is geen plek om je kinderen te dumpen, maar waar kinderen zich kunnen ontwikkelen.</p></blockquote>
<p>Het is de vraag hoe de kinderopvang uit de coronacrisis gaat komen. De kans dat er dan geen personeelstekort meer is vanwege het omvallen van kinderopvangorganisaties of omdat ouders zonder werk hun kinderen niet naar de kinderopvang brengen is aanwezig. Maar de noodzaak die zowel op beleidsniveau als de vloer werd gevoeld om het imago van de kinderopvang als veredelde oppascentrale aan te pakken staat nog steeds.</p>

<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div>
<p>Meer waardering voor wat de kinderopvang doet en hoe pedagogisch medewerkers bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen blijft nodig. Hugo hoopt dat deze crisis daarbij kan helpen: ‘Het zou fijn zijn als mensen na dit hele corona-gebeuren een keer stil zullen staan bij de kinderopvang. Het hoeft niet lang maar dat ze gewoon eventjes denken: “goh wat fijn dat ze er voor ons waren, toen we het nodig hadden.”’</p>
<p>Het is tijd om onder de eierdop vandaan te komen.</p>


Onderwijs