De eerste dode zag ik ontspannen op een zonnig terras zitten. Ze dronk een kop koffie en bevond zich in een gezelschap waarvan ik verder niemand kende. Haar kende ik wel, maar niet erg goed. Ze was de zus van een schrijver met wie ik bevriend was.
Bij hem kwam ik weleens thuis, maar daar had ik haar nooit gezien; ik zag haar bij gelegenheden als boekpresentaties van hem. Dat waren altijd grote gebeurtenissen met veel mensen, voorlezen, mijn vriend liet zich interviewen, iedereen kreeg een boek cadeau, en daarna signeerde hij ze. Stond je niet meer in de rij voor een handtekening, dan ging je aan de drank. Het eindigde steevast in een dronkenmansbende.
Bij zo’n gelegenheid moet ik haar voor het laatst in levenden lijve hebben gezien. Ik meende dat me zelfs precies te herinneren. Ze had een nieuwe geliefde, die stond een tikkeltje sukkelig naast haar. Dat was een terugkerend iets, die geliefden: ze had geloof ik een wat ingewikkeld liefdesleven. En ze rookte veel, heel veel.
<blockquote>Ik was toen veel jonger dan nu, maar ik was geen kind, dan zou je zoiets ongestraft kunnen zeggen.</blockquote>
Toen ik haar voor het eerst zag, mocht dat nog overal binnen. In deze herinnering – maar ik sta er niet voor in dat die helemaal correct is; het geheugen is een raar iets, dat is al vaker opgemerkt – stond ze te roken, had ze die geliefde dus die naast haar stond en er was nog iemand bij, ze richtte zich tot die vierde persoon, een hem of een haar, dat zie ik niet voor me, en ze zei, terwijl ze knikte naar mij: ‘Hij heeft altijd zo’n guitig hoofd. Met dat lachje en zo…’
We wisten allemaal niet zo goed hoe we hierop moesten reageren. Ik was toen veel jonger dan nu, maar ik was geen kind, dan zou je zoiets ongestraft kunnen zeggen, maar nu – het was zo’n opmerking die midden in een gesprek uit de lucht kwam vallen en waardoor alles even stil werd gezet.
Ik zag haar op dat terras, maar zij zag mij niet, en ik kende haar niet goed genoeg om op haar af te lopen en haar te groeten. Daar ben ik al helemaal niet zo van: de spontane begroetingen. Ik vind dat als er geen sprake is van een afspraak of een officiële en van tevoren aangekondigde bijeenkomst iedereen min of meer zijn gang moet kunnen gaan. De rol van het toeval is in ons leven al groot genoeg, spontaneïteit wordt overschat, want dergelijk gedrag maakt het allemaal nog erger dan het al is.
Ongeveer twee weken later werd de rouwkaart door onze brievenbus geduwd. Een moment waar ik vanzelfsprekend niet bij was, ik zit immers niet de hele tijd achter de voordeur. De kaart lag tussen de andere post (tegenwoordig bijna uitsluitend bestaande uit reclamekrantjes).
Zie ik een rouwkaart, dan moet ik altijd aan een roman van Willem Brakman denken. Ik beweer niet dat zijn romans op rouwkaarten lijken, al is het waar dat hij door niemand meer wordt gelezen, maar in Leesclubje beschrijft hij dat de ‘ik’ in dubio staat als hij een rouwkaart tussen de post ziet. Wat moet hij doen? ‘Hem een tijdje laten wennen op het gangtafeltje, op het aanrecht tegen de muur zetten of direct maar de afvalbak in, maar wel met de nodige meewarigheid en eerbied.
Ik koos voor het laatste.’ Dat gaat mij doorgaans wat te ver, ik lees de meeste rouwkaarten gewoon meteen, waarna ik ze op de grote tafel in de woonkamer leg, zodat iedereen zich op de hoogte kan laten brengen over wie ons ontvallen is. Ik haalde de kaart uit het envelopje, en zag haar naam, die mij even niets zei – ik meldde het al: zo goed kenden we elkaar niet – maar mijn oog viel al snel op de naam van mijn vriend, de schrijver die altijd van die grote boekpresentaties liet organiseren, zijn naam stond afgedrukt tussen een rijtje andere namen van treurenden.
<blockquote>Ongeveer twee weken later werd de rouwkaart door onze brievenbus geduwd. Een moment waar ik vanzelfsprekend niet bij was, ik zit immers niet de hele tijd achter de voordeur.</blockquote>
‘Dat is toevallig,’ zei ik zachtjes tegen mezelf. ‘Ik zag haar, wanneer was het, twee weken geleden nog op dat terrasje zitten in de Beethovenstraat. Toen leek er niets aan de hand te zijn.’ Ik praat niet vaak tegen mezelf, maar dit leek me wel een goede gelegenheid om dat ook eens een keertje te doen, ik keek er peinzend bij.
<h5>buurtjes</h5>
Vroeger hadden we buren met wie we stevig bevriend waren. De man leek nogal op mij, vaak dachten mensen dat we broers waren. De vrouwen leken niet op elkaar, maar om de een of andere reden hadden ze het wel over elkaar als ‘zusjes’, en zo stelden ze zich ook aan anderen voor. Dat leverde altijd enige verwarring op, want wij, de twee mannen leken toch op elkaar, en dan waren zíj de zusjes? Hoe dan ook, ze waren geen familie van ons: de ‘buurtjes’, zoals we ze noemden. Maar we leerden wel familieleden van hen kennen, bijvoorbeeld de vader en de moeder van de buurvrouw.
Dit begint een wat ingewikkeld verhaal te worden. Het gaat me hierom: ik vond die vader, een man van ergens een eind in de zestig, toen, bijzonder sympathiek. Hij zat vol levenslust, hij was huisarts, hij probeerde me altijd sigaretten te geven zodat ik die op kon roken, in die tijd rookte ik nog.
Door verhuizingen verloren we de buurtjes uit het oog. Wij kregen een kind, zij kregen kinderen, we gingen allemaal groter wonen. De ouders van onze vriendin, onze voormalige buurvrouw moet ik misschien zeggen, zagen we niet meer. Tot ik op een dag door de stad fietste. Ik hou niet van fietsen, ik ben meer van het lopen – en om helemaal precies te zijn: ik ben nog meer van het gewoon thuis blijven zitten – maar soms moet je ergens heen.
Ik weet niet meer precies waar ik toen naartoe ging. De route voerde door onze oude buurt en onwillekeurig keek ik naar het huis waar we jaren hadden gewoond, en tot mijn stomme verbazing zag ik daar iets verderop de vader van onze voormalige buurvrouw naast een auto staan, rokend, autosleutels in zijn andere hand, monter om zich heen kijkend. Ik had het idee dat hij een bezoek had gebracht aan een minnares van hem die nog in de oude buurt van zijn dochter woonde. Tenminste, ik weet dat ik dat dacht terwijl ik verder fietste. Ik houd er soms ideeën over mensen op na die elke grond in de werkelijkheid ontberen.
<blockquote>Hij was huisarts en hij probeerde me altijd sigaretten te geven.</blockquote>
Het toeval – ik weet ook niet hoe ik het anders moet noemen, dit woord dient zich weer als eerste aan – wilde dat ik onze ex-vriendin of voormalige buurvrouw toen ik een week of twee later door de stad liep tegenkwam. Ik vind haar erg aardig, maar ik betrapte me desondanks op een vluchtreactie. Maar er was geen ontkomen aan: ze had me gezien, en ze begroette me buitengewoon hartelijk, een tikkeltje emotioneel zelfs. We spraken wat over vroeger, over onze oude buurt, de lol die we er hadden gehad, de drank die we er met zijn vieren naar binnen hadden gegoten, hoe we soms op een zomeravond in de achtertuin van hen of van ons zaten en dan onder het genot van een vierde of vijfde fles wijn de zon achter de huizen aan de overkant zagen verdwijnen – en plotseling vertelde ik haar dat ik haar vader had gezien.
‘Wanneer was dat?’ vroeg ze geschrokken.
In plaats van antwoord te geven vroeg ik op mijn beurt: ‘Hoezo?’ 
‘Ik wilde het niet zeggen,’ zei ze, ‘maar hij is gisteren overleden. Ik loop nu wat buiten rond omdat ik even wat rust nodig had, tot mezelf moet komen.’ 
‘Twee weken geleden,’ zei ik. ‘Twee weken.’ 
‘Dat kan dus kloppen,’ zei ze. ‘Toen leefde hij nog.’
<div class="info-box">
<h5><a href="https://www.vn.nl/sterke-verhalen/">Sterke verhalen</a></h5>
Dit is een van de twaalf sterke verhalen uit een speciale VN-uitgave, getiteld (geloof het of niet) &#8216;Sterke verhalen&#8217;. Meer sterke verhalen van onder anderen Minka Nijhuis, Arnon Grunberg en Daan Heerma van Voss lees je <a href="https://www.vn.nl/sterke-verhalen/">hier</a>.
</div>
<h5>Dood</h5>
Ik begon er een patroon in te zien. Ik zag iemand heel lang niet, ik kende die persoon ook maar vaag, ik was bevriend met iemand uit zijn of haar omgeving, en dan kwam ik die persoon opeens tegen, of in feite kwam ik hem (of haar) niet eens tegen, maar zag ik hem zonder met hem te praten, en twee weken later was hij (of zij) dood.
Toen ik erover na begon te denken schoten me nog enkele gevallen te binnen. De filmregisseur die ik niet zo goed kende maar met wie ik weleens een praatje had gemaakt op een feestje. In een café kwam hij opeens naast mij aan de bar zitten. We hadden een buitengewoon intensief gesprek over het belang van kunst in het algemeen en van film en literatuur in het bijzonder. ‘Fijn je een keer wat uitgebreider te hebben gesproken,’ zei hij toen hij afscheid van me nam. ‘We zien elkaar wel weer.’ Dat was dus niet zo: twee weken later was hij dood.
De vrouw die ik nauwelijks kende, een schrijfster, die bij ons in de buurt woonde en die ik al een tijd niet meer op straat had gezien. Ik zag haar lopen, deed niets, en twee weken later was ze dood. De jongen met wie ik had gestudeerd, jaren geleden. Ik kwam hem tegen in een boekhandel in de buurt. Hij maakte een enigszins manische indruk, maar niet iets om me direct zorgen over te maken, meende ik. Later hoorde ik dat hij zich zo’n twee weken na onze ontmoeting had opgehangen.
Ik vroeg me af hoe het zat. Zag ik mensen en gingen ze daarna twee weken later dood of gingen ze dood en herinnerde ik me vervolgens dat ik ze twee weken daarvoor nog had gezien? Het werd een obsessie voor me. Ik durfde nauwelijks nog iemand toevallig tegen te komen, maar een kenmerk van iemand toevallig tegenkomen is natuurlijk juist dat je dat niet kunt regisseren, want dan zou het niet meer toevallig zijn.
<h5>op weg naar de kapper</h5>
Onze dochter is inmiddels twintig en ik legde haar de kwestie voor toen we op een terras bij ons om de hoek Italiaans zaten te eten. Voortdurend keek ik, terwijl ik praatte, schichtig om me heen; ik was bang dat ik een vage bekende op de fiets voorbij zou zien schieten. Mijn dochter luisterde aandachtig naar me – ze heeft een nuchter gevoel voor de juiste verhoudingen, iets wat ik soms kwijt lijk te zijn.
<blockquote>&#8216;Jij had haar voor iets willen waarschuwen, vertelde je. Je had willen zeggen dat ze niet moest gaan. Je had er een vreemd voorgevoel bij.’</blockquote>
Mijn dochter onderbrak me opeens en greep me vast bij mijn arm. ‘Het komt allemaal door…’ en ze noemde de naam van een vriendin van ons, van haar en van mij en van mijn vrouw – ze was een zeer goede en lieve vriendin van het hele gezin geweest, ik durf haar naam hier niet eens op te schrijven want dan grijpt het me weer te veel aan, we waren kortom alle drie enorm op haar gesteld… toen ze nog leefde.
‘Je vertelde dat je haar toen op straat was tegengekomen. Je was op weg naar de kapper. We hadden haar een tijdje niet gezien. Er was geloof ik geen reden of iets, het was gewoon zo.’ Mijn dochter keek even van me weg de straat op. Toen ging ze verder: ‘Je kwam haar tegen en ze vertelde je dat ze op reis ging. Vakantie. Naar Argentinië. Met haar familie. Haar vader en haar moeder en haar broer en haar schoonzus en haar nichtjes. Jij had haar voor iets willen waarschuwen, vertelde je. Je had willen zeggen dat ze niet moest gaan. Je had er een vreemd voorgevoel bij.’
‘Wanneer heb ik dat aan je verteld? Toen ze al dood was of…?’ 
‘Nee. Meteen. Je kwam terug van de kapper en je zei dat je haar tegen was gekomen.’ Ze aarzelde even. ‘En je vertelde toen ook meteen over dat voorgevoel. Toen ze twee weken later dood was, hebben we het er nooit meer over gehad. Wel over…’ – weer noemde ze haar naam, weer greep die me aan – ‘…natuurlijk, maar nooit meer over je… voorgevoel…’
Ik wil niet beweren dat ik in de toekomst kan kijken of dat ik in contact sta met een hogere macht. Maar ik kan nooit meer onschuldig uit mijn ogen kijken. Soms sta ik voor ons raam. We wonen op tweehoog en we kijken uit op een mooi plein. Het is een rustig plein; het doet me altijd denken aan een plein uit de jaren vijftig of zoals ik me een plein uit de jaren vijftig voorstel. Ik hoop dat het plein leeg is, dat er niemand loopt. Komt er toch iemand aan, dan wend ik mijn blik snel af, loop naar mijn bureau, staar naar het scherm van mijn computer en begin te schrijven. Niet dat het helpt, maar anders weet ik het ook niet. Ik kan mezelf moeilijk naar beneden storten.
<div class="info-box">
<h5 class="kader">Arie Storm</h5>
Arie Storm (1963) is criticus, schrijver en vertaler. In mei van dit jaar verscheen Het horrortheater van de Nederlandse literatuur, een essay in de vorm van een roman.
</div>