Rituelen zijn de rijm en het ritme van het leven. Zonder markering van de tijd leven we als zwervers en dwazen. We zijn al zoveel aan vaste cadans verloren, we eten, werken, rusten, winkelen en feesten allang niet meer op vaste tijden, zoals filosoof Marli Huijer in haar boek Ritme stelt. Routines die ordening, structuur en samenhang brachten in het persoonlijke en gezamenlijke leven zijn naar de achtergrond verdreven en vervangen door ‘flexibele tijdsindelingen’ die op elk gewenst moment individueel kunnen worden aangepast.

Als ik dit schrijf, is het acht uur ’s avonds. Ik raadpleeg het internet, mijn zoon haalt boodschappen voor het ontbijt, mijn dochter komt straks na werken en uitgaan ver na middernacht thuis. De aanvliegroutes zijn steeds verder uit elkaar komen te liggen.

Waarschijnlijk wordt de overgave aan to-dolijsten mede veroorzaakt door ons ongemak over die vormeloosheid.

Ook religieuze markeringen voor hoogtepunten, dieptepunten en overgangsmomenten zijn door...