Jan Rotmans, Hoogleraar Transitiekunde (Erasmus Universiteit)

‘Er zijn verschillende systeemcrises tegelijkertijd, van stikstof tot grondstoffen tot de gezondheidszorg. Op allerlei niveaus treden wezenlijke veranderingen op in inzichten, sociale normen en wet- en regelgeving. Dergelijke transities kosten algauw twee generaties.

Er zijn drie knoppen waaraan je kunt draaien: beleid, technologische innovaties en gedrag.

Het gaat te weinig over gedrag. Mensen lijden aan een illusie van machteloosheid. Toch zie je bij elke crisis het patroon dat meer mensen dan normaal denken: “Nu moet ik anders leven, wonen, werken.” Ook nu bij de energiecrisis is dat zo. Na een crisis – denk aan de coronapandemie – valt een fors deel van de mensen terug in het oude gedrag. Maar uit onderzoek weten we dat als 25 procent van een groep mensen zijn of haar gedrag verandert, dat een kantelpunt is. En dan kan het snel gaan.

Mensen letten heel erg op elkaar. Door die beïnvloeding krijg je kringen...