Het is op zijn minst niet handig om een boek Onbehagen te noemen wanneer in 2016 een boek van Bas Heijne is verschenen met dezelfde titel. Dat essay van Heijne bleef bovendien niet onopgemerkt. Heijne gaf het beroemde essay van Freud Het onbehagen in de cultuur uit 1930 een hedendaagse invulling. Het conflict tussen het lustprincipe en het realiteitsprincipe dat Freud beschrijft zag Heijne terug in de opkomst van het populisme dat onbeperkt verlangens wilde uitleven door ‘een brutale versimpeling’ van de werkelijkheid. Onder aanvoering van Donald Trump wilde men zijn ‘zelfbeschikking’ terug om te kunnen doen waar men zin in had. Het onbehagen werd veroorzaakt door de werkelijkheid die niet zomaar toegaf aan die eigen-wil-eerst.

In Onbehagen heeft Paul Verhaeghe het ook wel over de versimpeling van de werkelijkheid door het populisme, maar dat is maar een klein deel van de manier waarop hij het ‘onbehagen’ uitlegt. Terwijl Heijne onbehagen specifiek verbindt aan het los...