Aan het slot van zijn biografie over Erasmus uit 1924 schrijft historicus Johan Huizinga (1872-1945) dat we Erasmus in ere moeten houden ‘omdat hij de innig oprechte prediker is geweest van die algemene zachtmoedigheid, die de wereld nog zo bitter nodig heeft.’ Huizinga maakt daarmee één eigenschap van Erasmus tot de belangrijkste van zijn persoonlijkheid. Dat is misschien wel duidelijk en handzaam, maar vereenvoudigt Erasmus’ karakter onverantwoord.

Erasmus was helemaal niet zo zachtmoedig, hij was óók zachtmoedig – op zijn tijd. Hij was tegen oorlog, maar veroorzaakte met zijn verlichte manier van over het geloof denken een papieren oorlog die Europa niet eerder had meegemaakt. De boekdrukkunst was er rond 1445 net op tijd voor uitgevonden. Het katholicisme als ‘bedrijf’ stond op zijn achterste benen door Erasmus’ aanvallen, het lucratieve monnikschap kreeg het zwaar te verduren, de handel in aflaten stokte, voor het eerst werden er vraagtekens gezet bij de...