We worden om de oren geslagen met rapporten over het klimaat. Over hoe goed het gaat met opwekking en gebruik van duurzame energie, bijvoorbeeld. Nederland van achterblijver naar koploper! Maar tegelijkertijd doen hogeropgeleiden, die zich wel het meest druk maken over klimaatverandering, eigenlijk nauwelijks hun best. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving is dat ook niet noodzakelijk, we kunnen die klimaatdoelstellingen ook halen zonder gedragsverandering, als we maar echt ons best doen. Deze sussende boodschap lijkt echter moeilijk te rijmen met de alarmerende rapporten die wijzen op de snelle opwarming van de aarde en de desastreuze gevolgen die nu al merkbaar zijn.

vrij nederland vernieuwt

Er gaat veel veranderen bij Vrij Nederland. Zo gaan we de redactie uitbreiden, de website en het blad vernieuwen en ons meer richten op onze oorspronkelijke missie. Benieuwd? We vertellen je graag meer!

Voor een gemiddelde burger, die geen tijd en zin heeft om die rapporten tot op de komma te lezen, is het makkelijk te verdwalen in al dat nieuws. Kunnen we nu rustig gaan slapen of moeten we aan de bak?

Het probleem zit hem in de aannames. Het PBL-rapport is qua onderzoek dan wel degelijk, maar de aannames en conclusies zijn te bizar voor woorden. Op de eerste pagina valt te lezen dat structuurwijzigingen in de industrie of ingrijpende veranderingen in onze consumptie en leefstijl niet aan de orde zijn in dit rapport. Alsof je tegen de brandweer zegt dat ze een brandend gebouw moeten blussen, maar de jerrycans met benzine die nog niet in de fik zijn gevlogen wel moet laten staan. Dat maakt blussen inderdaad wel mogelijk, maar ook zeer ‘uitdagend’.

Hoe langer we de ongemakkelijke waarheid verstoppen in verkeerde aannames, hoe groter het uiteindelijke probleem.

Ik vind dit een probleem. Dit soort analyses, gebaseerd op beperkende aannames, voedt wensdenken. Dit wensdenken leidt tot onderschatting van risico’s en overschatting van het idee dat we de klimaatproblemen wel krijgen opgelost. In mijn optiek is dit hét recept voor inactie. Goed nieuws voor diegenen die niet willen veranderen en/of veel te verliezen hebben.

Hetzelfde geldt voor rapporten die wijzen op de daling van de CO2-uitstoot terwijl de economie doorgroeit en dat ook als bewijs zien dat technologie alles oplost. Ze vergeten erbij te vermelden dat die daling niet snel genoeg gaat om het Akkoord van Parijs te halen en dat de hele energietransitie tot nu toe niets anders is dan een energieadditie: alle hernieuwbare energie op de wereld heeft tot dusver zeker niet geleid tot een lager gebruik van fossiele energie, maar dient alleen om aan de gestegen vraag naar energie te voldoen.

Ik roep het nog maar een keer heel hard: we zitten niet alleen in een klimaatcrisis, maar ook in een ecosysteemcrisis. De enige oplossing die hout snijdt is een radicale verandering van ons economisch systeem. Dus inclusief gedragsverandering, inclusief het saneren van bedrijven die meer maatschappelijke waarde vernietigen dan toevoegen.

Dat is niet makkelijk en ook niet leuk. Het is complex, chaotisch, confronterend en ontnuchterend. Maar hoe langer we de ongemakkelijke waarheid verstoppen in verkeerde aannames, hoe groter het uiteindelijke probleem. En uiteraard hoe nóg moeilijker de oplossing. Eer we er erg in hebben, is de appel niet alleen zuur, maar ook rot.