Toen het literaire tijdschrift Criterium in augustus 1947 een heel nummer wijdde aan Indonesië had Nederland twee maanden eerder, in juni, de eerste ‘politionele acties’ ondernomen om de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd te breken. Het verschijnen van dat nummer was een even gelukkige als ongelukkige coïncidentie.

Een jaar eerder had Adriaan Morriën het idee gekregen om eens iets met de rijkdom van Indonesische cultuur te doen. Er waren boeken en romans die blijk gaven van ‘meer culturele intelligentie en cultureel besef dan zeer veel Nederlandse belletrie’ schreef degene die het nummer uitvoerig en goed geïnformeerd inleidde: Willem Frederik Hermans – niet een schrijver die je verwacht als inleider van zo’n nummer.

Dit is te meer interessant omdat Hermans ingaat op de dubbele rol die Nederland in de culturele ontwikkeling van Indonesië heeft gespeeld. Nederland heeft die in twee opzichten gestimuleerd: door relaties te laten ontstaan tussen Nederlandse en...